Theo Danviet.vn, đề xuất mua toa xe cũ từ Trung Quốc không phải là ý tưởng "bột phát" của Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội. Việc nghiên cứu, khảo sát mua toa xe cũ của Cục Đường sắt Côn Minh (Trung Quốc) đã được Tổng Công ty Đường sắt tiến hành từ năm 2013.
Cụ thể, trong báo cáo gửi ông Vũ Tá Tùng - Tổng Giám đốc Tổng Công ty ngày 29/9/2014, Ban Hợp tác quốc tế và Khoa học công nghệ (Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam) cho biết tháng 9/2013 Cục Đường sắt Côn Minh gửi thư cho Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đề xuất bán một số toa xe hàng đã qua sử dụng cho Đường sắt Việt Nam. Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã gửi thư trả lời đề nghị cung cấp thêm các thông tin chi tiết về các toa xe.
Tại Hội nghị Đường sắt Biên giới tháng 12/2013 tại Côn Minh, Cục Đường sắt Côn Minh đã bố trí cho đoàn đại biểu Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam khảo sát toa xe tại Khai Viễn (Trung Quốc).
Tháng 5/2014, Ban Hợp tác quốc tế (Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam) đã gửi công văn đề nghị Cục Đường sắt Côn Minh cung cấp báo giá toa xe cũ, trong đó đề nghị phía Đường sắt Công Minh cung cấp theo giá thanh lý. Ban Hợp tác quốc tế và Khoa học công nghệ cũng đã báo cáo cụ thể về nhu cầu, tổng hợp đánh giá về các toa xe cũ nêu trên.
Cuối văn bản này, Ban Hợp tác quốc tế đề nghị Tổng Giám đốc giao đơn vị liên quan tham mưu báo cáo xin chủ trương của Bộ GTVT và Bộ KHCN về việc nhập khẩu toa xe cũ, xây dựng đề án mua toa xe đã qua sử dụng.
Tại văn bản này có bút phê: "Tôi đồng ý về nhu cầu đầu tư như báo cáo trình bày, tuy nhiên để triển khai được thì cần xác định chính xác sự phù hợp về tiêu chuẩn kỹ thuật, lập dự án để triển khai. Thời gian trong quý 4/2014".
Trước khi bị miễn nhiệm chức Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội, ông Nguyễn Viết Hiệp cũng đã có giải trình liên quan đến việc mua, nhập khẩu toa xe hàng đã qua sử dụng của Trung Quốc. Giải trình của ông Hiệp cho thấy việc đề xuất mua toa xe không phải do Tổng Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội hay cá nhân ông Hiệp "tự nghĩ ra".
Theo giải trình của ông Hiệp, tại Hội nghị Liên vận quốc tế đường sắt Việt – Trung ngày 10 – 11/4/2015, Cục Đường sắt Côn Minh và Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam đã thống nhất sử dụng toa xe hàng khổ đường 1000mm.
Mục 11, 12 của Biên bản Hội nghị Hội đàm có đề cập đến "nhu cầu mua toa xe hàng khổ đường 1000mm" với các nội dung: toa xe được giao tại Lào Cai sau khi đã được đại tu hoặc theo nguyên trạng có thay đổi đôi bánh và ổ bi.
Ngày 5/3/2015, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam có công điện gửi Công ty Vận tải Đường sắt Hà Nội "Thông báo chủng loại và giá thành toa xe nhập khẩu của Trung Quốc" và yêu cầu có thông báo ngay cho Tổng Công ty.
Văn bản ông Nguyễn Viết Hiệp giải trình cho biết, trên cơ sở đó Công ty đã có văn bản ngày 15/5 gửi Tổng Công ty về "Mua toa xe hàng Trung Quốc".
Đến ngày 2/6/2015, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam ban hành văn bản 1408/ĐS-KHKD về "Mua toa xe đã qua sử dụng của Cục Đường sắt Côn Minh – Trung Quốc", trong đó thống nhất về chủ trương đàm phán mua toa xe đã qua sử dụng của Cục Đường sắt Côn Minh và một số yêu cầu liên quan đến lập dự án đầu tư, lập hồ sơ nhập khẩu máy móc thiết bị đã qua sử dụng để xin ý kiến cơ quan chức năng.
Ngày 3/6/2015, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có văn bản gửi Cục Đường sắt Côn Minh - Trung Quốc về việc giao hai Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội và Công ty Cổ phần Vận tải và Thương mại Đường sắt trực tiếp thương thảo ký hợp đồng, làm các thủ tục cần thiết để mua lô toa xe đã qua sử dụng khổ đường 1000mm của Cục Đường sắt Côn Minh.
Ngày 1/12/2015, Ban Hợp tác Quốc tế và Khoa học Công nghệ có thông báo gửi Lãnh đạo Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam về báo giá toa xe đã qua sử dụng.
Trên cơ sở báo giá, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam có văn bản 3955/ĐS-KHKD ngày 16/12/2015 về việc "Mua toa xe đã qua sử dụng", trong đó yêu cầu Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội tìm hiểu và nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật còn hiệu lực về "nhập khẩu toa xe đã qua sử dụng để được hướng dẫn cụ thể".
Ngày 29/1, Tổng Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội có văn bản đề nghị Bộ KHCN, Bộ GTVT hướng dẫn đơn vị này việc mua, nhập khẩu lô toa xe chở hàng 164 chiếc chạy trên khổ đường sắt 1000m. Theo Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội việc mua lô toa xe này đã được Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đồng ý về chủ trương bằng văn bản.
Người ký văn bản đề nghị là ông Nguyễn Viết Hiệp, khi đó là Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cổ phần Vận tải Đường sắt Hà Nội đã bị Bộ GTVT yêu cầu cách chức.
Trong vụ việc này, ông Đinh La Thăng, nguyên Bộ trưởng Bộ GTVT (nay là Bí thư Thành ủy TP.HCM) cũng yêu cầu Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam tổ chức kiểm điểm nghiêm, làm rõ trách nhiệm của HĐTV, Ban Lãnh đạo và các cán bộ liên quan thuộc Tổng công ty.
Tuy nhiên, cho đến nay chưa có thông tin về trách nhiệm cụ thể của Ban lãnh đạo Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam
Bút phê "nhất trí chủ trương" là của ai?
Ngày 29.8.2014, Ban Kế hoạch kinh doanh cũng đã có văn bản báo cáo việc thực hiện chỉ đạo của Tổng Giám đốc tại bút phê văn bản 229/ĐS-QTCN về việc mua toa xe đã sử dụng của Cục Đường sắt Côn Minh - Trung Quốc gửi ông Trần Ngọc Thành - Chủ tịch HĐTV và ông Vũ Tá Tùng - Tổng Giám đốc.
Trong văn bản này có bút phê: "Kính chuyển Tổng Giám đốc. Tôi nhất trí thực hiện nhanh chủ trương đầu tư toa xe hàng đã qua sử dụng của Trung Quốc. Đề nghị tổ chức triển khai. 16.10.2014".
