"9 năm trước, khi Việt Nam gia nhập WTO, tôi là một cử tri theo dõi các hoạt động của Quốc hội thì thấy rằng có nhiều phát biểu rất lạc quan, có người đã nghĩ là sau khi gia nhập WTO thì kinh tế Việt Nam có thể tăng trưởng 8-9% trong mười năm liên tiếp, Việt Nam có thể sớm hóa rồng, hóa hổ.
Nhưng thực tế lại khác, những tác động bất lợi bên ngoài và yếu kém bên trong đã nhiều phen làm chúng ta lao đao. Sau khi gia nhập WTO, có những khoảng trống lớn về thể chế pháp luật cần được sửa đổi, bổ sung; chúng ta cũng nhận ra đội quân hội nhập quá non nớt về cả tri thức kinh tế, thương mại toàn cầu, ngay đến ngoại ngữ là một công cụ giao tiếp trong hội nhập thì cũng rất kém…
Có những lĩnh vực trước đó tưởng là thế mạnh, như sản xuất nông nghiệp thì cũng gặp không ít thăng trầm, phải nghe hoài điệp khúc được mùa rớt giá, được giá mất mùa.
Con tôm, con cá tra bị nước ngoài áp đặt các hàng rào thuế quan, hàng rào kỹ thuật bất bình đẳng. Đô thị hóa, rồi quá trình tích tụ đất đai trong nông nghiệp khiến không ít nông dân "mất đất" trong lúc họ chưa kịp trở thành những công nhân nông nghiệp và nền công nghiệp chưa đủ lớn để đón lực lượng lao động từ nông thôn.
Hội nhập, rồi đàm phán hàng loạt các hiệp định tự do (FTA) vẫn chỉ như là việc của riêng Chính phủ chứ không phải việc của doanh nghiệp, người dân và phần lớn bộ máy công chức.
Thật bất ngờ, doanh nghiệp, đội quân được coi là tiên phong trong hội nhập, thì một điều tra gần đây cho thấy có đến 76% doanh nghiệp không biết gì về cộng đồng kinh tế Asean (AEC) và 60% được hỏi cho rằng AEC không ảnh hưởng đến mình.
Để hội nhập thành công thì đồng thời phải có thể chế hội nhập và con người hội nhập. Về mặt thể chế, Quốc hội và Chính phủ rất quyết tâm, quyết liệt, tất nhiên các cam kết TPP buộc chúng ta phải tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật hơn nữa.
Việc ban hành Hiến pháp 2013, và sau kỳ họp này với việc xem xét thông qua 18 luật và bộ luật, có thể nói chúng ta đã đặt một nền tảng quan trọng. Có thể khẳng định những đạo luật như Luật Doanh nghiệp, Luật đầu tư của Việt Nam là tiến bộ, đã tiệm cận được với chuẩn mực chung của thế giới.
Nhưng, điều đáng buồn là chúng ta chưa có con người hội nhập. Quy định của pháp luật có tiến bộ đến đâu cũng vẫn có thể bị vô hiệu hóa bởi hàng tá những "lệ làng", những thói quen, sự quan liêu, cửa quyền, sự thờ ơ và vô cảm.
Một cái lắc đầu của ông chủ tịch tỉnh, một cái xua tay của ông giám đốc, thậm chí sự chậm trễ vòi vĩnh của một anh công chức hành chính quèn thôi cũng có thể tước đoạt đi cơ hội làm ăn của doanh nghiệp, người dân.
Chúng ta không thể hội nhập thành công nếu như 63 tỉnh, thành trở thành 63 khu vực cát cứ, không có sự liên kết, phân công. Các đại biểu Quốc hội đã từng đề cập đến tình trạng "chỉ thị mồm" rằng phải sử dụng thép tỉnh nhà, xi măng tỉnh nhà, thì mới đây thậm chí người ta còn ký cả văn bản hành chính yêu cầu phải uống bia tỉnh nhà.
Như trên đã nói, điều đáng lo ngại hiện nay là trong khi các nhà lãnh đạo cứ bày tỏ quyết tâm, khản giọng hô hào, các đoàn đàm phán cứ hăng say trên bàn đàm phán, còn cộng đồng doanh nghiệp thì đứng ngoài, người dân thì thờ ơ và bộ máy công chức (đặc biệt ở các cấp cơ sở) thì vô cảm.
Thật xót xa, nếu như những nỗ lực của các nhà lãnh đạo trong các cuộc gặp gỡ, đàm phán, các chuyến thăm nước ngoài phải tranh thủ giành lấy từng chút cơ hội, thuận lợi cho nước mình; nếu như lợi thế giành được của việc căng co từng câu từng chữ của các đoàn đám phán, bị bỏ phí, không được chuyển hóa thành những hợp đồng, những đơn hàng mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp và việc làm mới cho người lao động.
Có thể nói, sức nóng của TPP đang phả vào gáy chúng ta. Nếu không nhận biết định lượng, cụ thể về các cơ hội và thách thức, không tận dụng được cơ hội để cải thiện sức khỏe bên trong của mình, thì nền kinh tế Việt Nam, là nền kinh tế nhỏ và yếu nhất trong 12 nền kinh tế TPP, sẽ hoàn toàn bị "đánh chiếm" bởi các đội quân viễn chinh kinh tế hùng hậu của nước ngoài, và cuối cùng chúng ta vẫn chỉ là người làm thuê trên mảnh đất màu mỡ của mình.
Để thành công trong TPP, giải pháp quan trọng và cấp bách nhất đối với Việt Nam hiện nay chính là đột phá vào con người, con người và con người. Chỉ có sự đồng lòng từ trên xuống dưới, sự cần cù của mỗi người dân, nhẫn nại và sáng tạo của mỗi doanh nghiệp, tận tụy của từng công chức thì chúng ta mới vượt qua được khó khăn trong giai đoạn hội nhập này".
