Tình trạng dòng tiền đầu tư không nằm lâu trong thị trường nhiều năm qua đã khiến kênh huy động vốn này chưa thực sự hiệu quả như mong đợi.
Ra đời từ năm 2000, TTCK Việt Nam được coi là kênh huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế, tuy nhiên trên thực tế nó vẫn chưa thể hiện hết được vai trò của mình, thậm chí đang thể hiện vai trò ở mức khá thấp.
Ngoài việc tính đến thời điểm này số lượng doanh nghiệp niêm yết còn quá nhỏ bé so với quy mô doanh nghiệp trên cả nước thì còn có những nguyên nhân nội tại diễn ra ngay trên TTCK niêm yết.
Thanh khoản còn thấp, vốn hóa nhỏ
Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2016 vừa tổ chức buổi thảo luận với chủ đề "Thị trường tài chính & Huy động vốn" với sự tham dự của nhiều chuyên gia và đông đảo nhà đầu tư.
Buổi hội thảo đi sâu vào việc tìm hiểu đâu là nguyên nhân khiên TTCK Việt Nam chưa phát huy được vai trò chính là huy động vốn của mình.
Thống kê có được cho thấy vốn hóa TTCK Việt Nam vào khoảng 60-65 tỷ USD, thấp hơn rất nhiều so với GDP khoảng 200 tỷ USD hàng năm.
Đa số ý kiến cho rằng, nguyên nhân sâu xa khiến TTCK Việt Nam chưa phát huy hết vai trò huy động vốn là do thanh khoản các phiên giao dịch thấp, khiến các nhà đầu tư chưa thể đặt niềm tin lớn hơn tại thị trường này.
Tại buổi thảo luận, ông Johan Nyvene, Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán TP. HCM cho rằng việc vốn hóa TTCK vào khoảng 60-65 tỷ USD so với GDP hàng năm khoảng 200 tỷ USD là quá nhỏ bé, bởi tại các nền kinh tế phát triển thì vốn hóa thị trường phải bằng ít nhất 100% hoặc lớn hơn so với GDP.
Trong khoảng 3-5 năm trở lại đây, dù cho TTCK Việt Nam đã có nhiều bước tiến, đáp ứng được phần nào nhu cầu huy động vốn của doanh nghiệp nhưng vẫn còn khá ì ạch, thanh khoản chưa dồi dào, vốn hóa còn thấp.
Đó là lý do là các nhà đầu tư khi tham gia thị trường họ còn "nghi ngờ", không đặt niềm tin lớn tại TTCK Việt Nam.
Theo thống kê, năm 2014, giá trị giao dịch bình quân/phiên khoảng 3.000 tỷ đồng, tương đương 150 triệu USD; năm 2015 là 2.600 tỷ đồng, khoảng 130 triệu USD; từ đầu năm 2016 đến nay, bình quân khoảng 2.700 tỷ đồng.
Dễ thấy giá trị bình quân giao dịch mỗi phiên chiếm tỉ lệ quá nhỏ so với vốn hóa toàn thị trường khoảng 60-65 tỷ USD.
Bởi vậy, nhiều ý kiến cho rằng TTCK Việt Nam vẫn chỉ là "chợ chứng khoán" chỉ với vài món đồ chưa phong phú, ít người mua, ít người bán, khó có thể thuyết phục các nhà đầu tư tham gia giao dịch.
Mở đường cho các quỹ để thúc đẩy thị trường
Thực tế thời gian gần đây, các cơ quan chức năng như Ủy ban chứng khoán (UBCK) Nhà nước và các Sở Giao dịch chứng khoán (SGDCK) đã và đang có những hành động giúp thị trường đa dạng hơn, trong đó có việc đưa ra các sản phẩm mới, chuẩn bị cho giao dịch trong ngày, các sản phẩm chứng khoán phái sinh…
Nhưng đó mới chỉ là công cụ hỗ trợ, còn bản chất của riêng thị trường cổ phiếu hiện nay vẫn đang ít người mua và người bán, do đó dễ dẫn đến sự chênh lệch giá lớn, người bán thì sợ bán giá thấp còn người mua sợ giá đang cao, vì thế thanh khoản thị trường không thể cải thiện được.
Thống kê mới nhất được đưa ra là tại Việt Nam, trung bình năm qua chỉ có 15-17% sự tham gia của tổ chức là tổ chức nước ngoài, còn lại là các nhà đầu tư trong nước mà chủ yếu là cá nhân.
Để TTCK Việt Nam tăng thanh khoản, tạo hấp dẫn cho giới đầu tư, điều nhất thiết phải có sự tham gia của người mua là các tổ chức lớn, các quỹ đầu tư, trong đó cần thiết phải có các quỹ là các quỹ như quỹ hưu trí tự nguyện, quỹ bảo hiểm, quỹ đầu cơ…
Nhưng tại thị trường Việt Nam hiện nay, quỹ hưu trí bắt buộc thuộc quản lý Nhà nước, quỹ hưu trí tự nguyện chưa hình thành, các quỹ bảo hiểm gần như không chấp nhận rủi ro để đầu tư vào cổ phiếu…., đồng nghĩa với việc dù cho nguồn tiền nhàn rỗi trong dân đang rất lớn (thống kê lượng kiều hối chính thức gửi về hàng năm là 10-12 tỷ USD, lượng vàng dự trữ trong dân ước đoán cả ngàn tấn…) thì dòng tiền vẫn chưa có cách nào để chảy vào TTCK.
Có ý kiến cho rằng vốn huy động từ 3 kênh ngân hàng, trái phiếu và TTCK đều có sự liên hệ đến nhau và việc phân bổ vốn trong xã hội vẫn còn bất cập, môi trường hiện tại không khuyến khích nhà đầu tư chấp nhận rủi ro nhiều hơn, vì vậy, không khuyến khích được các nhà đầu tư cổ phiếu nắm giữ dài hạn.
Ngoài ra, tính minh bạch và chiến lược phát triển của doanh nghiệp về dài hạn chưa rõ ràng sau nhiều năm không thể thuyết phục nhà đầy tư nắm giữ cổ phần doanh nghiệp dài hạn, thế nên mới có chuyện có quỹ đầu tư có thể huy động được 600 tỷ đồng nhưng chưa chắc đầu tư quá 5% vào cổ phiếu.
Đáng lo ngại nhất là dòng tiền khối ngoại không nằm lâu trong thị trường, khối ngoại chỉ tập trung rót tiền vào những tháng mà TTCK tăng trưởng cao, khoảng vài tháng nắm giữ khi đạt tỷ lệ lợi nhuận kỳ vọng họ sẽ chốt lời và rút tiền ra khỏi thị trường, chu kỳ hàng năm cứ lặp lại như vậy, bởi họ không dám chắc lợi thế về dòng tiền lâu dài ở TTCK Việt Nam.
Do vậy, điều cần cho thị trường bây giờ là chính sách phân bổ nguồn vốn như thế nào để giúp doanh nghiệp phát triển, tạo môi trường đầu tư, khuyến khích để nhà đầu tư có thể chấp nhận rủi ro hơn.
Bài toán đặt ra với TTCK Việt Nam thời điểm này là làm cách nào để thuyết phục được các nhà đầu tư chấp nhận bỏ tiền của mình lâu dài vào thị trường, nhất là các nhà đầu tư nước ngoài.
Muốn vậy, ngoài lộ trình IPO và thoái vốn giai đoạn 2016-2020, còn phái có chính sách phân bổ nguồn vốn hợp lý để các doanh nghiệp niêm yết phát triển bền vững, tạo môi trường đầu tư thông thoáng, thu hút đầu tư.
