Mỹ -Cuba bình thường hóa quan hệ: Chương mới giữa các quốc gia châu Mỹ

Từ những cuộc đàm phán… 

Giới chức Nhà Trắng cho biết trước khi thông báo quyết định lịch sử ngày 17/12, Tổng thống Obama đã có cuộc điện đàm kéo dài gần 1 giờ với Chủ tịch Cuba Raul Castro. Hai bên đã nhất trí, Cuba trả tự do cho 2 công dân Mỹ là Alan Gross 65 tuổi và một điệp viên Mỹ (gốc Cuba), đổi lại phía Mỹ cũng đã phóng thích 3 điệp viên của Cuba.

Đây là kết quả đàm phán bí mật đã kéo dài 18 tháng, với sự trung gian của Vatican và Canada. Thông qua cuộc điện đàm, Tổng thống Mỹ Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro đã nhất trí về việc trao đổi tù nhân và thiết lập đại sứ quán của mỗi nước tại Washington và Havana. Hai ông cũng nhất trí đặt sang một bên những thù địch nhiều thập kỷ qua để mở ra một chương mới cho quan hệ Mỹ - Cuba.

Tổng thống Obama tuyên bố: "Chúng tôi sẽ chấm dứt cách tiếp cận đã lỗi thời làm hỏng những lợi ích của chúng tôi nhiều năm qua, thay vào đó sẽ bắt đầu bình thường hóa quan hệ giữa hai nước", rằng: "Thỏa thuận này sẽ bắt đầu một chương mới giữa các quốc gia châu Mỹ" và sẽ vượt lên "chính sách cứng rắn bắt nguồn từ những sự kiện diễn ra từ trước khi chúng tôi ra đời".

Tuyên bố đầy bất ngờ kể trên đã mở ra một bước ngoặt đáng kể sau hơn 5 thập kỷ thù địch là di sản từ thời Chiến tranh lạnh và vẫn tiếp tục đóng băng sau khi bức tường Berlin sụp đổ và Liên bang Xô viết tan rã.

Trước đó, EU và Cuba cũng có các cuộc đàm phán bình thường hóa quan hệ hai bên (2014), sau 11 năm gián đoạn. Bà Mogherini phụ trách an đối ngoại của EU cho biết: "EU đang muốn mở rộng các mối quan hệ, thúc đẩy tiến trình kinh tế và xã hội, đối thoại năng động và tăng cường sự tôn trọng đối với các nguyên tắc cơ bản".

Đến khai thông bế tắc

Quan hệ Mỹ - Cuba đã đóng băng từ đầu những năm 1960, khi Washington cắt đứt quan hệ ngoại giao và áp đặt một lệnh cấm vận thương mại với Havana.

Ông Obama mô tả các bước đi đang được thực hiện để cải thiện quan hệ là sự khởi đầu của một "chương mới". Rằng "cả người Mỹ và Cuba đều không được gì từ một chính sách cứng nhắc được áp đặt".

Cùng với những diễn biến tích cực, Mỹ sẽ xóa bỏ giới hạn về kiều hối, du lịch, ngân hàng và Cuba sẽ thả 53 tù nhân người Cuba, những người được Mỹ xem là tù nhân chính trị. Mặc dù lệnh cấm vận chỉ được gỡ bỏ hoàn toàn khi được Quốc hội Mỹ thông qua, nhưng ông Obama đã kêu gọi "những cuộc tranh luận nghiêm túc và trung thực" về việc gỡ bỏ lệnh cấm vận này.

Với kết quả thăm dò mới đây cho thấy: có 60% người Mỹ gốc Cuba ủng hộ việc bình thường hóa quan hệ hai nước (trong giới trẻ con số này là 90%); có 69% người Mỹ gốc Cuba ủng hộ việc bãi bỏ những hạn chế đi lại và du lịch sang Cuba và có tới 71% cho rằng lệnh cấm vận của Mỹ chống Cuba trong hơn nửa thế kỷ qua không mang lại hiệu quả.

Tương lai dần hé mở

Theo AFP bà Federica Mogherini người đứng đầu cơ quan ngoại giao của EU, coi việc bình thường hóa quan hệ Mỹ – Cuba là bước ngoặt giống như khi bức tường Beclinh sụp đổ. Bà nói: "Giờ đây một bức tường khác đã bắt đầu đổ xuống".

Ông Obama cho biết, ông đã chỉ đạo Ngoại trưởng John Kerry bắt đầu các cuộc thảo luận nhằm tái lập quan hệ ngoại giao với Cuba. Ông cũng nhấn mạnh, những thay đổi này là "quan trọng nhất" trong chính sách của Washington với Havana trong hơn 50 năm qua.

Thay vì đợi thông qua Quốc hội, Tổng thống Mỹ Obama đã sử dụng quyền của người đứng đầu cơ quan hành pháp cao nhất để nới lỏng các hạn chế ở một số lĩnh vực thương mại, du lịch và ngân hàng để cho phép người Mỹ gốc Cuba gửi tiền về quê nhà.

Quyết định được đưa ra trong bối cảnh sự tán đồng từ nhiều người dân Mỹ, lãnh đạo cấp cao các nước và cộng đồng quốc tế. Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro gọi hành động của ông Obama là dũng cảm và cần thiết. Tổng Thư ký Liện hiệp quốc Ban Ki-moon cũng nói: "Đây là tin rất tích cực. Đã đến lúc Cuba và Mỹ bình thường hóa quan hệ song phương trên mọi mặt".

Chủ tịch Cuba Castro nói: "Ông Obama đáng được người dân chúng tôi tôn trọng và ghi nhận". Tuy nhiên, ông Obama lại cho rằng, việc khôi phục quan hệ ngoại giao đầy đủ giữa Mỹ và Cuba có thể coi là khởi đầu của sự tan băng trong quan hệ giữa hai nước, nhưng con đường phía trước vẫn chồng chất những trở ngại.

Rào cản vẫn còn…

Mặc dù được chờ đợi từ nhiều thập kỷ qua, nhưng dư luận Mỹ vẫn không khỏi bất ngờ với thông báo ngày 17/12 của Tổng thống Mỹ Obama. Cùng với sự hoan nghênh của số đông người dân Mỹ đối với bước tiến lịch sử này, nhưng vẫn có những ý kiến trái chiều.

Một số nhà lập pháp Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ phản đối gay gắt quyết định này của Tổng thống Obama, đồng thời cảnh báo Quốc hội sẽ không bao giờ cho phép các nỗ lực dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Cuba.

Ông Robert Menendez, Thượng nghị sỹ đảng Dân chủ là một trong hai Thượng nghị sỹ Mỹ gốc Cuba, cho rằng ông Obama đã phạm sai lầm khi trao đổi các công dân Mỹ "không có tội" với những người phạm tội hoạt động tình báo chống lợi ích của Mỹ.

Thượng nghị sỹ Cộng hòa bang Florida Marco Rubio tuyên bố, sẽ bằng mọi cách ngăn chặn sự thay đổi mà ông cho là "nguy hiểm", là "ngây ngô’", "không thể giải thích được", và "Nhà Trắng nhận phần thiệt thòi mà chẳng gặt hái được gì".

Còn ông John Boehner chủ tịch Hạ viện Mỹ, thuộc phe cộng hòa cũng ra tuyên bố phản đối chủ trương của chính quyền Obama. Ông cho đây là "một việc nữa trong một chuỗi hành động thiếu suy nghĩ của ông Obama".

Giới phân tích cho rằng, trong bối cảnh Đảng Cộng hòa hiện đang kiểm soát cả Thượng viện và Hạ viện thì việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh trừng phạt đối với Cuba sẽ rất khó để có thể thành công. Vì thế, dư luận quốc tế cho rằng tương lai tốt đẹp của mối quan hệ Mỹ - Cuba vẫn còn đang ở phía trước.