Nợ quốc gia (national debt) là số tiền mà chính phủ của một quốc gia nợ những người cho vay (chủ nợ) trong nước và nước ngoài. Nợ quốc gia xuất hiện khi chính phủ chi tiêu nhiều hơn số tiền mà nó thu được từ thuế và các nguồn thu khác (dẫn tới thâm hụt ngân sách). Tình hình này có thể xảy ra một lần (chẳng hạn tài trợ cho một cuộc chiến tranh) hoặc phản ánh cam kết của chính phủ về việc thực hiện chính sách tài chính mở rộng hay chính phủ đã đánh giá cao nguông thu và đánh giá quá thấp mức chi tiêu.
Các nhà kinh tế không đánh giá gánh nặng nợ bằng quy mô tuyệt đối của số nợ, mà bằng khả năng trả nợ của con nợ. Vì vậy, gánh nặng nợ được tính bằng tỉ lệ nợ/GDP. Đối với các nước đang phát triển, tỉ lệ nợ quốc gia quá cao có thể làm giảm phần chi tiêu cho đầu tư của chính phủ phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế. Hai là,nếu phần lớn ngoại tệ thu được từ xuất khẩu phải dùng dể trả nợ, đất nước có thể gặp khó khăn trong phát trieenrkinh tế và trong trường hợp cực đoan, đất nước có thể mất khả năng thanh toán nợ (vỡ nợ) như đã xảy ra đối với nhiều nước đang phát triển trong những năm 1980.
(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)
Giảm nợ quốc gia là hành động theo đó các nước chủ nợ sẽ chấp nhận giảm một phần nợ hoặc tất cả các khoản nợ "không bền vững" cho quốc gia đi vay. Theo định nghĩa của IMF và Ngân hàng Thiới (World Bank), các khoản nợ như sau được xếp là không bền vững: 1) Quy mô nợ vượt quá giá trị xuất khẩu 150%, 2) Tỷ lệ nợ trên thu nhập chính phủ vượt quá 250%.
Theo các chuyên gia, có rất nhiều động cơ để giảm nợ, từ chủ nghĩa nhân đạo cho đến mục tiêu ổn định hệ thống tài chính quốc tế.
Tuy nhiên, để được giảm nợ, các nước đi vay sẽ phải thực hiện một loạt điều kiện nghiêm ngặt do các chủ nợ đề ra như cải cách kinh tế, giảm nợ, tăng thuế hoặc thực hiện xóa đói giảm nghèo.
