Lợi ích nhóm chi phối tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước
Mới đây, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) vừa có văn bản số 870/VAFI về việc đề xuất giải pháp tăng thu cho ngân sách nhà nước hơn 15 tỷ USD từ tiến trình bán cổ phần nhà nước. Văn bản do Phó Chủ tịch VAFI Nguyễn Hoàng Hải ký.
Theo VAFI, nhiều doanh nghiệp cổ phần hóa đã thực hiện tốt chủ trương gắn cổ phần hóa với niêm yết chứng khoán, tuy nhiên, cũng có hàng trăm doanh nghiệp không tuân thủ Quyết định 51/2014/QĐ-TTg về thoái vốn, cổ phần hóa gắn với niêm yết chứng khoán, cố tình trốn tránh việc niêm yết và người đại diện cổ phần chi phối nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần hóa đã không thực hiện nhiệm vụ mà Chính phủ giao phó.
Trong đó, điển hình là trường hợp của Sabeco và Habeco đã tìm mọi cách trốn tránh niêm yết trong 9 năm, chỉ đến khi có sự chỉ đạo trực tiếp từ Thủ tướng Chính phủ thì Sabeco và Habeco mới chịu làm thủ tục niêm yết.
Văn bản 870 của VAFI cũng nêu rõ: "Mục đích của việc ngăn cản Sabeco và Habeco niêm yết là gì? Có nhiều mục đích nhưng việc dễ thấy nhất là bổ nhiệm người thân không có năng lực vào các vị trí chủ chốt tại doanh nghiệp."
Ngoài ra, VAFI cũng chỉ ra thêm 4 nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng cố tình trốn tránh việc niêm yết của hàng trăm doanh nghiệp có vốn nhà nước.
Nguyên nhân đầu tiên là người đại diện cổ phần nhà nước yếu kém năng lực và không thích sự minh bạch.
Nguyên nhân thứ hai là có tình trạng không thích sự minh bạch để dễ dàng tham những, chiếm đoạt tài sản của nhà nước và của cổ đông.
Nguyên nhân thứ ba được VAFI chỉ rõ: "Đã có nhiều nhóm lợi ích với ý đồ tham nhũng, bưng bít thông tin và tìm cách kiểm soát doanh nghiệp cổ phần hóa, biến tài sản cổ đông và nhà nước thành tài sản của nhóm cá nhân và những nhóm lợi ích này trở thành chủ nhân của doanh nghiệp mặc dù họ không có nhiều vốn cổ phần."
Nguyên nhân thứ tư cũng đến từ nhóm lợi ích. VAFI nhấn mạnh rằng có những nhóm lợi ích ngăn cản việc doanh nghiệp cổ phần hóa và niêm yết để làm cổ đông và nhà đầu tư mất lòng tin vào doanh nghiệp. Theo VAFI thì đó chính là cách thức hạ giá cổ phiếu, hạ giá tài sản để từ đó dễ dàng mua được toàn bộ cổ phần chi phối của nhà nước với giá rẻ mạt thông qua con đường bán thỏa thuận hay bán đấu giá.
Giải pháp "cực kỳ đơn giản"
Theo nhận định của VAFI, đang có tình trạng "trên bảo dưới không nghe" khi người đại diện vốn nhà nước hay người đi làm thuê cho nhân dân không thực hiện theo yêu cầu của nhân dân, của Chính phủ.
VAFI so sánh, đối với doanh nghiệp tư nhân, khi cấp trên lệnh cho cấp dưới thi hành nhiệm vụ thì không bao giờ có chuyện người làm thuê chống lệnh vì nếu xảy ra thì người làm thuê bị xa thải ngay lập tức. Còn đối với tiến trình cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước thì thậm chí Thủ tướng Chính phủ đã chỉ thị nhưng những người đại diện cổ phần hóa nhà nước lại cố tình không chấp hành.
Đồng thời VAFI cũng cho rằng, việc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước muốn tăng phạt hành chính đối với các doanh nghiệp "chây ì" không niêm yết như là một giải pháp cải thiện hiệu quả cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước là một giải pháp không hiệu quả, rất phức tạp và mất nhiều thời gian để thực thi.
Trên cơ sở những nhận định trên, VAFI đề xuất lên Thủ tướng Chính phủ một giải pháp được cho là "cực kỳ đơn giản" để buộc 100% doanh nghiệp cổ phần hóa đủ điều kiện niêm yết buộc phải niêm yết mà không làm mất thời gian của Chính phủ.
Đó là, nếu bất kỳ người đại diện cổ phần nhà nước nào không tuân thủ Quyết định 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết thì tự động mất tư cách là người đại diện cổ phần nhà nước và khi đó, các cấp thẩm quyền sẽ cử người khác thay thế.
Thêm vào đó, nếu lãnh đạo Bộ, ngành địa phương nào ngăn cản doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết chứng khoán thì cá nhân đó đã bị án kỷ luật mà không cần phải họp để xét xử hình thức kỷ luật với cá nhân đó.
