Ngày 23/3, Jetstar Pacific đã có văn bản gửi Bộ GTVT góp ý cho Dự thảo Quyết định khung giá dịch vụ vận chuyển hàng không cơ bản trên các đường bay nội địa, theo đó đề xuất việc áp giá sàn bên cạnh khung giá trần.
Chỉ một tuần sau, Vietjet Air đã có văn bản phản hồi cho Bộ GTVT theo đó cho biết họ tán thành chủ trương nâng mức giá trần hoặc bỏ quy định giá trần nhưng kiến nghị Bộ không quy định giá sàn. Vietjet Air nhấn mạnh vào việc áp giá sàn sẽ đi ngược lại quy định của Luật Cạnh tranh năm 2014 và không phù hợp với thông lệ quốc tế.
Câu chuyện giá sàn hàng không đã gây tranh cãi suốt một tuần qua, đến mức Cục trưởng Cục hàng không Việt Nam, ông Lại Xuân Thanh, đã phải lên tiếng "thanh minh" rằng đây chỉ là đề xuất của một hãng hàng không (Jetstar Pacific) chứ chưa phải là quyết định của Cục.
VietnamFinance ghi nhận một số ý kiến chuyên gia xung quanh câu chuyện này:
Ông Nguyễn Minh Đức - Ban Pháp chế VCCI:
"Giả sử Vietnam Airlines và Vietjet cạnh tranh trực tiếp với nhau, việc đầu tiên là phải xác định xem Vietnam Airlines và Vietjet có thật sự cạnh tranh trực tiếp với nhau không. Vấn đề này đòi hỏi nghiên cứu thì mới trả lời được.
Hầu hết các ý kiến đều phản đối việc áp giá sàn. Tuy nhiên, vẫn có người cẩn trọng hơn, lật lại vấn đề, họ đặt câu hỏi rằng liệu Vietjet hiện tại đang có giá rất thấp và ngày càng giảm giá thì có phải là đang "phá giá thị trường" không?
Ông Nguyễn Minh Đức - Ban Pháp chế VCCI
Câu trả lời là không! Đầu tiên phải đính chính, giới chuyên ngành luật cạnh tranh sẽ không sử dụng thuật ngữ "phá giá" mà họ gọi là "định giá hủy diệt", vì nó phản ánh đúng bản chất vấn đề hơn.
Định giá hủy diệt là khi có một nhà cung cấp chiếm thị phần lớn, có tiềm lực, đưa ra mức giá rất thấp nhằm buộc các đối thủ cạnh tranh khác cũng phải chạy đua về giá.
Do có tiềm lực lớn, doanh nghiệp khởi xướng cuộc đua này sẽ thắng và khiến đối thủ rơi vào cảnh rất khó khăn về tài chính. Đối thủ buộc phải rời bỏ thị trường, bị phá sản hoặc bị chính doanh nghiệp khởi xướng mua lại. Từ đó, doanh nghiệp khởi xướng sẽ nắm thế độc quyền để tăng giá trở lại, bù cho thiệt hại của cuộc đua hạ giá, và thậm chí thu lãi khủng sau đó.
Hiện nay, thị trường hàng không của Việt Nam có 2 đối thủ chính là Vietnam Airlines và Vietjet. Giả sử Vietjet có định giá hủy diệt thì liệu họ có thể hủy diệt được Vietnam Airlines không?
Chắc chắn không vì Vietnam Airlines là doanh nghiệp nhà nước, Nhà nước không thể để Vietnam Airlines phá sản hay bị Vietjet mua lại. Vietnam Airlines cũng có tiềm lực tài chính rất khủng, thậm chí còn khủng hơn cả Vietjet, vì vậy mà nếu phải chạy đua xuống đáy về giá, Vietjet chắc chắn không thể thắng Vietnam Airlines.
Do đó, tôi cho rằng Vietjet không định giá hủy diệt nên không thể dùng lý do này để biện hộ cho việc áp dụng chính sách giá sàn".
Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Sơn, Trưởng khoa Luật Đại học Tôn Đức Thắng:
"Các doanh nghiệp bị điều chỉnh bởi Luật Cạnh tranh, riêng ngành hàng không còn bị điều chỉnh bởi Luật Giá và Luật Hàng không dân dụng. Theo Luật Hàng không dân dụng (sửa đổi, bổ sung năm 2014) thì "Hãng hàng không quyết định giá dịch vụ vận chuyển hàng không nội địa trong khung giá do Bộ GTVT quy định và thực hiện kê khai giá với Bộ GTVT".
Luật Giá (năm 2012) từng quy định Nhà nước chỉ quy định khung giá đối với "dịch vụ vận chuyển hàng không nội địa tuyến độc quyền", hiểu nôm na là tuyến nào độc quyền thì mới quy định khung giá nều cần quy định. Tuy nhiên, khi sửa Luật Hàng không dân dụng thì một số nội dung trong Điều 19 của Luật Giá cũng được sửa đổi, bổ sung luôn. Theo quy định sửa đổi thì Nhà nước có quyền định khung giá đối với "giá dịch vụ hàng không khác". Giá dịch vụ hàng không khác bao gồm giá vận chuyển (giá vé máy bay), theo Điều 11 luật này.
Như vậy, về pháp lý, việc có khung giá, giá sàn, giá trần cho vé máy bay là không trái pháp luật.
Xét về tình, người tiêu dùng dễ "chạnh lòng" khi thấy mình không được hưởng giá vé cực rẻ nữa. Đấy là có ảnh hưởng đến quyền lợi trước mắt của người tiêu dùng.
Tuy nhiên, xét về góc độ cạnh tranh, quyền lợi người tiêu dùng còn được tính toán về lâu dài, tương quan với quyền lợi của doanh nghiệp và an ninh, an toàn của từng ngành. Ngành hàng không là một ngành đặc thù, trong đó việc gia nhập thị trường của doanh nghiệp mới là rất khó khăn vì vốn đầu tư lớn, kỹ thuật công nghệ cao, liên quan đến an ninh, an toàn.
Việc Nhà nước giữ quyền can thiệp bằng khung giá là cần thiết để bảo đảm cho doanh nghiệp trong ngành tồn tại được, tránh tình trạng hãng lớn ra giá "hủy diệt" để loại bỏ đối thủ. Việc ra giá rẻ thì có lợi cho người tiêu dùng ngay lập tức nhưng khi đối thủ bị hủy diệt, "ông lớn" giành vị thế độc quyền thì sẽ rất có hại cho người tiêu dùng.
Vấn đề mà tôi nghĩ cần xem xét là khung giá đấy, giá sàn đấy là có hợp lý hay không, ở mức bao nhiêu. Vấn đề này có lẽ các chuyên gia về hàng không, các cơ quan quản lý nắm số liệu về chi phí, giá thành, giá bán của các hãng hàng không sẽ biết rõ để định ra một mức sàn hợp lý, vừa bảo vệ được quyền lợi người tiêu dùng, vừa mang tính thúc đẩy cạnh tranh mà không gây hủy diệt cho bất cứ hãng hàng không nào.
Tiến sỹ Lương Hoài Nam, chuyên gia hàng không:
"Phương thức quản lý giá vé máy bay bằng khung giá (giá trần – giá sàn) trên mọi đường bay nội địa đã lạc hậu so với thực tiễn thế giới và cũng không hoàn toàn phù hợp cho nước ta. Mỹ đã tự do hoá giá vé máy bay từ năm 1978. Từ đó đến nay, giá vé máy bay nội địa Mỹ do các hãng tự quyết định theo các quy luật cung - cầu và cạnh tranh.
Trách nhiệm của Nhà nước là đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh chứ không phải là quyết định giá bán của các doanh nghiệp. Quan điểm này đã được các nước châu Âu tiếp nhận từ thập kỷ 90 và sau đó cũng đã lan sang các nước châu Á. Cho đến nay, hiếm có nước nào quản lý giá vé máy bay nội địa bằng giá trần như ở Việt Nam, giá sàn thì lại càng hiếm hơn.
Tiến sỹ Lương Hoài Nam
Tôi cho rằng cách quản lý giá vé máy bay ở nước ta nên thay đổi theo hướng hội nhập quốc tế, "thị trường hoá", giảm tối đa sự can thiệp của các cơ quan nhà nước.
Mặc dù Luật Hàng không (sửa đổi) có quy định tại điểm 2 Điều 116: "Hãng hàng không quyết định giá vận chuyển hàng không nội địa trong khung giá do Bộ Giao thông Vận tải quy định", không nên hiểu máy móc là Nhà nước cần phải quy định khung giá cho mọi tuyến bay nội địa.
Bản thân nội dung này đã được cụ thể hoá tại Luật Giá rồi. Mục (b) điểm 3 Điều 19 Luật Giá quy định nhà nước chỉ quy định khung giá đối với "dịch vụ vận chuyển hàng không nội địa tuyến độc quyền". Nghĩa là nhà nước vẫn quản lý giá vé máy bay nội địa bằng khung giá như quy định của Luật Hàng không, nhưng chỉ đối với các tuyến bay nội địa độc quyền. Nếu hiểu theo Luật Giá, nhà nước không có nhu cầu áp dụng khung giá đối với các tuyến bay nội địa đã có cạnh tranh, mà để thị trường điều tiết.
Theo tôi, nên hiểu Luật Hàng không như đã được cụ thể hoá tại Luật Giá: tuyến bay nội địa nào đã có cạnh tranh thì không có khung giá, tuyến bay nội địa nào còn độc quyền mới có khung giá".
