Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cho hay, năm 2018, Chính phủ dự kiến kết quả thực hiện ngân sách nhà nước như sau: Thu cân đối ngân sách nhà nước cả năm ước đạt khoảng 1.358,4 nghìn tỷ đồng, vượt 39,2 nghìn tỷ đồng (tăng 3% so với dự toán) và tăng 5,5% so với thực hiện năm 2017; tỷ lệ huy động vào ngân sách nhà nước đạt 24,5% GDP từ thuế, phí đạt 20,7% GDP; chi cân đối ngân sách nhà nước cả năm ước đạt 1.562,4 nghìn tỷ đồng, tăng 2,6% dự toán (tăng 39,2 nghìn tỷ đồng); bội chi ngân sách nhà nước được quản lý theo đúng dự toán 204 nghìn tỷ đồng, bằng 3,67% GDP ước thực hiện 5.555 nghìn tỷ đồng.
Kết quả dự kiến thực hiện ngân sách 2018 như trên đã cho thấy nỗ lực của Chính phủ trong việc phấn đấu hoàn thành dự toán ngân sách nhà nước năm 2018 đã được Quốc hội quyết định.
Tuy nhiên, theo đánh giá của Kiểm toán Nhà nước, kết quả dự kiến trên phản ánh nhiều vấn đề đáng lo ngại.
Cụ thể, tổng thu cân đối ngân sách nhà nước cả năm Chính phủ tăng 3% dự toán là kết quả thấp nhất so với thực hiện dự toán trong các năm gần đây (quyết toán năm 2014, năm 2015 đều tăng 9,6% so với dự toán; năm 2016 tăng 9,2% so với dự toán; năm 2017 tăng 6,2% so với dự toán).
Số thu vượt dự toán chủ yếu từ các nguồn thu về nhà, đất và dầu thô, trong đó nhà, đất tăng 35,9% (38.705 tỷ đồng), dầu thô tăng 53,2% (19.100 tỷ đồng). Tuy nhiên, thu từ đất không ổn định còn thu từ dầu thô chủ yếu do giá dầu lập dự toán thấp hơn thực tế (73,5USD/50USD/thùng) và sản lượng ước tăng 450 nghìn tấn.
Nguồn thu từ 3 khu vực cũng không đạt dự toán (thu từ khu vực doanh nghiệp nhà nước giảm 2,9%, đạt 4.908 tỷ đồng; thu từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài giảm 15,1%, đạt 33.646 tỷ đồng; thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh giảm 2,2% đạt 4.855 tỷ đồng).
Có 22/57 địa phương dự kiến không đạt dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn. Đáng chú ý, TP. HCM, TP Hà Nội và tỉnh Vĩnh Phúc ước hụt thu 2 năm liên tiếp (năm 2017 đạt 80,5% và năm 2018 đạt 88,8% dự toán giao). Tỷ lệ huy động từ thuế, phí 20,7% GDP cũng thấp hơn so với mục tiêu đề ra 21% GDP.
Thu ngân sách trung ương dù đạt 100,8% so với dự toán, chiếm tỷ trọng 44,7% tổng thu ngân sách nhà nước nhưng thấp hơn so với mục tiêu đặt ra trong giai đoạn 2016-2018 từ 60 - 65%.
Theo Kiểm toán Nhà nước, vẫn còn phổ biến tình trạng kê khai thuế không đầy đủ. Nguồn thu từ cổ tức, lợi nhuận của các doanh nghiệp nhà nước còn chưa nộp kịp thời vào ngân sách nhà nước 516 tỷ đồng. Việc quản lý phần thu ngân sách nhà nước từ tiền sử dụng đất, nhất là giao đất thực hiện dự án chủ yếu theo hình thức chỉ định nhà đầu tư, không qua đấu giá nên việc xác định do các địa phương lựa chọn tùy tiện dẫn đến nhiều bất cập, hạn chế và làm thất thoát ngân sách. Kiểm toán nhà nước kiến nghị tăng thu, giảm chi 3.856 tỷ đồng.
Về nợ thuế, theo báo cáo của Chính phủ, đến 31/8/2018 tổng số nợ thuế còn lớn, khoảng 82,8 nghìn tỷ đồng, tăng 13,3% so với thời điểm 31/12/2017, trong đó nợ thuế đến 90 ngày và trên 90 ngày (có khả năng thu) khoảng 48 nghìn tỷ đồng, tăng 15,2% và nợ thuế không có khả năng thu khoảng 34,8 nghìn tỷ, tăng 10,6%.
Chi ngân sách nhà nước ước thực hiện cả năm 1.562,4 nghìn tỷ đồng, tăng 39,2 nghìn tỷ đồng (2,6%) so với dự toán. Trong đó, chi đầu tư phát triển ước thực hiện cả năm 418,3 nghìn tỷ đồng, tăng 4,7% so với dự toán; chi thường xuyên ước thực hiện 952,9 nghìn tỷ đồng, tăng 1,3% so với dự toán.
Kiểm toán Nhà nước nhận định việc chi ngân sách còn bất cập. Cụ thể, chất lượng công tác lập dự toán năm 2018 còn hạn chế. Trong quá trình điều hành 9 tháng đầu năm, Chính phủ còn phải trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung dự toán vốn ngoài nước năm 2018 là 288,4 tỷ đồng và xem xét, quyết định phương án phân bổ sử dụng dự toán chi thường xuyên bố trí cho các lĩnh vực chi ngân sách trung ương (nhưng chưa giao đầu năm) để thực hiện các chế độ, chính sách 9.017 tỷ đồng.
Việc phân bổ, giao vốn kế hoạch bị đánh giá là chậm. Số vốn trung hạn đã giao giai đoạn 2016-2018 là 1,073 triệu tỷ đồng/2 triệu tỷ đồng (bằng 53,7% kế hoạch 2016-2020). Tính đến 30/6/2018, số giải ngân chiếm khoảng 37,3% kế hoạch trung hạn đã giao.
Ngoài ra, kế hoạch vốn trung hạn giai đoạn 2016-2020 còn số vốn từ nguồn thu để lại cho đầu tư của một số bộ, ngành (số liệu cũng chưa đầy đủ) nhưng chưa đưa vào cân đối ngân sách nhà nước là 44.792,7 tỷ đồng.
Tiến độ giải ngân chi đầu tư phát triển khá chậm: 9 tháng đầu năm đạt 50,9% dự toán, thấp nhất trong 3 năm trở lại đây.
Kế hoạch vốn nước ngoài ước thực hiện cả năm cũng không đạt dự toán (78%) do việc bố trí vốn không phù hợp với dự án (nhiều dự án có khả năng thực hiện và giải ngân tốt nhưng bố trí kế hoạch vốn thấp hoặc chưa được bố trí kế hoạch vốn).
Kết quả kiểm toán 9 tháng năm 2018 (niên độ ngân sách 2017) cho thấy phân bổ kế hoạch vốn không bảo đảm thứ tự ưu tiên; chưa đủ điều kiện theo quy định, đặc biệt phân bổ vốn cho 1 dự án 500 tỷ đồng khi chưa có quyết định đầu tư; không đúng đối tượng dự án hỗ trợ cho 1 dự án 27 tỷ đồng; phân bổ vượt mức hỗ trợ cho 01 dự án 40 tỷ đồng. Một số địa phương còn phân bổ kế hoạch vốn cho các dự án không nằm trong kế hoạch đầu tư công.
Tổng số nợ đọng xây dựng cơ bản đến 31/12/2017 của 24 địa phương được kiểm toán 27.285 tỷ đồng, trong đó một số địa phương còn nợ đọng xây dựng cơ bản với số lượng lớn nhưng chưa được xử lý như: Lạng Sơn 1.491 tỷ đồng; Nam Định 1.933 tỷ đồng; Hà Nam 8.312 tỷ đồng; Hà Tĩnh 1.193 tỷ đồng; Hải Dương 1.498 tỷ đồng; Ninh Bình 7.932 tỷ đồng.
Đặc biệt một số địa phương vẫn còn tình trạng để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản sau ngày 31/12/2014 là 1.893,7 tỷ đồng.
Về cân đối ngân sách nhà nước, Chính phủ dự kiến bội chi năm 2018 là 204 nghìn tỷ đồng, bằng khoảng 3,67% GDP ước thực hiện, tương ứng với tỷ lệ bội chi kế hoạch Quốc hội đã quyết định 204 nghìn tỷ đồng (3,7% GDP).
Theo Kiểm toán Nhà nước, bội chi có thể giảm nếu Chính phủ rà soát, điều chỉnh kế hoạch vốn năm 2018 phù hợp với khả năng giải ngân đạt 88,2% dự toán (vốn ngoài nước chỉ đạt 78% dự toán).
