Nước biển đạt chuẩn an toàn cho bơi lội và du lịch
Hội nghị diễn ra lúc 8h sáng nay (22/8) với sự chủ trì của Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, cùng các ông Châu Văn Minh (Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Võ Tuấn Nhân (Thứ trưởng Tài nguyên) và đại diện lãnh đạo tỉnh Quảng Trị.
Báo cáo tại hội nghị, GS Mai Trọng Nhuận, nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết để có được báo cáo kết quả đánh giá hiện trạng môi trường biển 4 tỉnh miền Trung, nhóm nghiên cứu đã thực hiện 6 phương pháp tiếp cận. Trong đó các nhà khoa học đã thực hiện quan trắc nước biển (tầng mặt, tầng giữa, tầng đáy) trầm tích, màng bám keo tụ, hệ sinh thái và sinh vật biển. Tổng cộng nhóm đã lấy 211 điểm lấy mẫu.
Về mẫu nước, có tất cả 36 tuyến khảo sát với tổng số 146 điểm lấy mẫu trên tổng chiều dài khoảng 348 km biển, trong đó 32 tuyến khảo sát ra đến độ sâu 30 m; 96 điểm quan trắc (64 điểm ven bờ cách bờ biển từ 1,5 đến 5 km, 32 điểm gần bờ cách bờ biển 10 km). Có 4 tuyến khảo sát đặc biệt ra đến độ sâu 60 m nước với tổng số 44 điểm quan trắc (8 điểm ven bờ, 36 điểm gần bờ); 6 điểm quan trắc trong các đầm phá, làng ven bờ như Tam Giang - Cầu Hai, Lập An.
Thông số quan trắc căn cứ quy chuẩn Việt Nam và các thông số đặc trưng của sự cố môi trường như Phenol, Cn, Fe…
Kết quả cho thấy, các thông số đặc trưng môi trường biển, trầm tích biển ở phần lớn khu vực nằm trong giới hạn quy định quy chuẩn Việt Nam, đạt chuẩn với vùng bãi tắm, thể thao dưới nước nuôi trồng thủy sản và bảo tồn thủy sinh.
Một số khu vực có dòng xoáy cục bộ như Sơn Dương, phía đông của Nhật Lê (hòn Sơn Chà), khả năng phân tán chất trong nước kém hơn, đồng thời khả năng tích lũy độc tố trong trầm tích cao hơn cần được theo dõi, giám sát chặt chẽ.
Liên quan đến 2 thông số cyanua và phenol, TS Friedhelm Schroeder, chuyên gia nghiên cứu từ Đức, thông tin, quan trắc cho thấy cyanua qua thời gian đã sạch. Phenol vẫn còn nhưng đã có chiều hướng giảm dần và nằm trong ngưỡng cho phép ở Việt Nam. Ngoài ra, còn một số hố, bẫy thủy lực cần giám sát thêm để theo dõi các thông số phenol chìm sâu ở dưới thay đổi như thế nào.
Song, tổng thể, các thông số đảm bảo cho hoạt động bơi lội, du lịch là hoàn toàn an toàn tuyệt đối.
Hải sản còn phải chờ nghiên cứu thêm
Về chất lượng hải sản đánh bắt, theo số liệu giám sát của Bộ Y tế từ ngày 28/4 đến tháng 8//2016 kết quả kiểm nghiệm đánh giá mức độ an toàn của các mẫu hải sản lấy tại 4 tỉnh miền Trung cho thấy, hàm lượng một số chất ô nhiễm trong hải sản đã giảm dần theo thời gian
Tuy nhiên, trả lời câu hỏi lớn nhất: đã được ăn cá chưa, TS Friedhelm Schroeder nhắc lại thông tin hiện cá nhỏ đã quay trở lại vùng biển 4 tỉnh, chúng ta cần giữ chứ không được đánh bắt ngay lập tức, cũng phải nghĩ tới việc thu hút các loài cá khác mang lại nguồn lợi thủy hải sản. Tuy nhiên, để biết đã ăn được chưa Bộ Y tế cần giám sát kỹ và đưa ra những khuyến cáo cụ thể.
Đồng quan điểm, GS.TS Trần Nghi, người nhiều năm nghiên cứu môi trường, trầm tích biển, đánh giá đây là kết quả nghiên cứu bước 1, vẫn phải chờ nghiên cứu bước 2 lúc đó mới có kết luận khi nào môi trường 4 tỉnh thật sự có thể đánh bắt, cá ăn được, biển trở lại bình thường. "Đây chưa phải là kết thúc nghiên cứu để trả lời thỏa đáng cho dân", GS Nghi nói.
Cần tiếp tục lấy mẫu để thẩm định tiếp
Đa số các chuyên gia đánh giá nghiên cứu lần này công phu, sáng tạo, và đáng tin cậy. Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Chu Hồi, nguyên Phó tổng cục Biển và Hải đảo, lưu ý những gì thực tiễn đặt ra, nhất là câu hỏi từ địa phương như tắm biển được chưa, tắm ở đâu, đánh cá được chưa, đánh khu vực nào, ăn cá toàn hay chưa là câu hỏi chính mà nhóm cần tiếp cận sâu hơn nữa.
Phần kết nối giải thích một số hiện tượng có tính chất dị thường như phenol trong nước có xu hướng tan, giảm so với trước, nhưng tăng so với một số nghiên cứu. Còn phenol dưới đáy giảm, nghiên cứu nên có thêm bình luận để thấy cơ chế, từ đó tiếp tục đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu biết chỗ nào tích tụ nhiều hơn để lẫy mẫu. Trong kiến nghị cần nêu rõ vùng biển nào bảo vệ, ưu tiên đánh bắt trước.
GS Trần Nghi cũng đề nghị phải tiếp tục lấy mẫu để kiểm soát đánh giá được thời gian nào nước biển sạch hoàn toàn.
PGS.TS Nguyễn Văn Hợp (Đại học Khoa học Huế) cho rằng có một số yếu tố quan trọng "chưa được làm rõ". Cụ thể như, trước thời điểm xảy ra sự cố Formosa xử lý nước thải như thế nào? Khi xảy ra sự cố thì Formosa đã thải ra môi trường bao nhiêu tấn phenol, xyanua, bộ phận nào thải ra các chất gây ô nhiễm đó?
Theo ông Hợp, các kết quả nghiên cứu đều đưa ra nhận xét chất độc giảm dần theo thời gian, nhưng giảm đến đâu thì phải có kết quả so sánh, cụ thể là so sánh với trước khi ô nhiễm và với các vùng biển không ô nhiễm như Thanh Hóa, Quảng Nam. "Không thể nói chung chung là đã giảm". Đặc biệt cần nêu rõ trong các chất độc thì chất nào đã giảm, mức độ giảm?
Ghi nhận ý kiến của các chuyên gia, Bộ Tài nguyên cho biết sẽ triển khai đồng bộ hoạt động quan trắc, giám sát trên biển, trên đất liền, nhất là nguồn phát thải từ Formosa.
Ngoài ra, Bộ cũng sẽ kết nối dữ liệu, xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu và ứng dụng công nghệ hiện đại để giám sát cảnh báo ô nhiễm môi trường biển. Bộ huy động sự tham gia của các bộ ngành, cộng đồng dân cư trong giám sát nguồn xả thải môi trường. Các doanh nghiệp trong quá trình đầu tư cần tuân thủ nghiêm quy định của pháp luật, trong đó có pháp luật về bảo vệ môi trường.
Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ cùng Bộ Nông nghiệp giám sát hải sản đánh bắt tại các vùng biển an toàn được Bộ Tài nguyên công bố.
