Tài chính quốc tế

3 nguyên tắc và 7 trụ cột trong chính sách đối ngoại Mỹ thời Biden

(VNF) - Thế giới đã theo dõi cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ với cảm giác đầy phấn khích và kinh hoàng. Nhưng thực tế chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ sẽ thực sự thay đổi bao nhiêu?

3 nguyên tắc và 7 trụ cột trong chính sách đối ngoại Mỹ thời Biden

Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Các nguyên tắc 3 chữ D

Mỹ sẽ trở lại hợp tác toàn cầu dựa trên sự cần thiết của việc chống lại biến đổi khí hậu, đại dịch và các mối đe dọa toàn cầu khác. Nhưng Mỹ vẫn sẽ chấp nhận cạnh tranh quyền lực nước lớn và tập trung vào Trung Quốc như là đối thủ chính của mình. Hoa Kỳ sẽ áp dụng một chính sách đối ngoại dựa trên giá trị thay cho một cách tiếp cận dựa trên sức mạnh. Nhưng Hoa Kỳ sẽ không đưa quân trở lại Syria hoặc Afghanistan và sẽ vẫn hoài nghi về sự can thiệp vào nước ngoài. Các bài viết của ông Biden và những người có khả năng nắm giữ các vị trí chính sách đối ngoại cấp cao trong chính quyền của ông cho thấy, các trụ cột trong chính sách đối ngoại mới có thể gồm ba chữ D: Domestic (Phục vụ Đối nội), Deterrence (Thực thi Răn đe), Democracy (Thúc đẩy Dân chủ). 3 đầu mục này chứa nhiều chính sách phụ. Đó chính là 7 trụ cột tạo dựng nên chính sách chung định hướng nền chính trị đối ngoại của chính quyền Biden.

Các cố vấn chính sách đối ngoại của Biden sẽ không bao giờ sử dụng thuật ngữ “Nước Mỹ trên hết”, mà đối với họ có nghĩa là “Nước Mỹ đơn độc”, chĩa mũi dùi vào thế giới và xúc phạm các đồng minh. Nhưng họ sẽ tập trung vào đầu tư trong nước để đổi mới nước Mỹ. Jake Sullivan, một cựu Cố vấn an ninh quốc gia của Biden và Jennifer Harris, người từng làm việc tại Bộ Ngoại giao dưới thời Obama, gắn các khoản đầu tư này với sự cạnh tranh Mỹ - Trung, cho rằng kết quả phụ thuộc vào mức độ hiệu quả của mỗi quốc gia trong việc phát triển nền kinh tế quốc gia và định hình nền kinh tế toàn cầu.

Theo quan điểm phục vụ đối nội, Mỹ sẽ đầu tư lớn vào cơ sở hạ tầng, công nghệ, đổi mới và giáo dục. Có thể bổ sung vào nguyên tắc này sự cần thiết phải thu hẹp một cách rõ ràng khoảng cách chủng tộc đang gia tăng trong hầu hết mọi lĩnh vực của nền kinh tế Hoa Kỳ. Chính sách công nghiệp cũng sẽ rất cần thiết, đặc biệt là nhằm trợ cấp cho các công ty Mỹ chuyển đổi sang năng lượng sạch và cạnh tranh trong một nền kinh tế xanh đang nổi lên.

Và chính phủ liên bang sẽ cần đầu tư để đảm bảo Mỹ tự chủ hơn trong việc sản xuất mọi thứ, từ thiết bị y tế đến công nghệ quân sự. Nước của Mỹ của Biden sẽ tập trung vào thuế để đảm bảo các tập đoàn đóng góp một cách công bằng cho đất nước. Các giao dịch thương mại cũng sẽ được nhìn nhận nhiều hơn thông qua lăng kính “thương mại công bằng” hơn là lăng kính “thương mại tự do”. Ngoài việc đổi mới trong nước, chính sách đối ngoại của Biden sẽ làm sống lại tầm quan trọng của khả năng răn đe như thời Chiến tranh Lạnh, nhưng với một điều chỉnh cho phù hợp với thế kỷ 21.

Về chữ D thứ hai, Michèle Flournoy, một ứng cử viên hàng đầu cho chức Bộ trưởng Quốc phòng trong chính quyền Biden, đã đưa ra các bước cần thiết để “thiết lập lại khả năng răn đe khả tín đối với Trung Quốc” bằng cách thay đổi tính toán chi phí-lợi ích của Bắc Kinh khi nước này xem xét các hành động hiếu chiến. Bà đặc biệt tin tưởng vào sự cần thiết của Lầu Năm Góc trong việc đầu tư vào các công nghệ mới nhằm bảo vệ các mạng lưới thông tin liên lạc và quản lý khả năng chiến đấu của Hoa Kỳ trước những nỗ lực của Trung Quốc nhằm làm suy yếu chúng. Việc ngăn chặn chủ nghĩa phiêu lưu của Nga và những nỗ lực gây chia rẽ và bóp méo nền dân chủ ở Mỹ và châu u đòi hỏi các công cụ khác, nhiều trong số đó hướng đến việc thực thi pháp luật trong nước và toàn cầu hơn là chính sách đối ngoại.

Nguyên tắc thứ ba của chính sách đối ngoại Biden là lấy dân chủ làm cơ sở để lựa chọn đối tác. Ông đã thông báo rằng sẽ kế hoạch triệu tập một Hội nghị thượng đỉnh vì dân chủ trong năm đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống; Antony Blinken, một cố vấn chính sách đối ngoại lâu năm của Biden và là cựu Thứ trưởng Ngoại giao, đã đề xuất một Liên minh Dân chủ. Nhà bình luận James Traub chỉ ra rằng những cụm từ như “thế giới tự do” được Biden đón nhận một cách tự nhiên, dù chúng có vẻ lỗi thời đối với nhóm cánh tả tiến bộ đến đâu.

Trong nguyên tắc này, Biden “sẽ tái tạo lại ‘phương Tây’ để ứng phó với một thời đại mới của các vấn đề không biên giới”. Có lẽ Biden cảm thấy thoải mái hơn khi giải quyết các vấn đề đòi hỏi phải đánh bại hoặc gắn kết với các quốc gia khác hơn là những vấn đề vượt ra khỏi biên giới các quốc gia như biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, không giống như Trump, Biden thừa nhận sự cần thiết phải quản lý cả hai loại vấn đề này.

7 trụ cột tạo nên chính sách

Anne Hidalgo, nữ Thị trưởng đầu tiên của Paris, đã định hình ngắn gọn phản ứng của thế giới đối với kết quả bầu cử Mỹ trên Twitter: “Chào mừng nước Mỹ trở lại”. Ứng cử viên đảng Dân chủ Joe Biden thậm chí còn nổi tiếng ở nước ngoài hơn cả tại Mỹ, một phần là do thâm niên làm chính trị, ngoại giao của ông. Từ lần đầu tiên được bầu vào Thượng viện năm 1972 cho đến khi trở thành Phó Tổng thống vào năm 2009, ông Biden hai lần đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, nhiều lần tới các điểm nóng xung đột, các khu vực thiên tai và gặp gỡ hàng trăm nhà lãnh đạo nước ngoài.

“Chắc chắn, ông Biden sẽ là vị Tổng thống thông thạo nhất trong quá trình xây dựng chính sách đối ngoại. Không ai có kinh nghiệm về chính sách đối ngoại như ông ấy”, theo ông Douglas Brinkley, nhà nghiên cứu lịch sử tổng thống Mỹ thuộc Đại học Rice. Sử gia Brinkley cho rằng, với tình hình chính trị nước Mỹ hiện tại, đặc biệt là nếu đảng Cộng hòa giữ quyền kiểm soát Thượng viện, ông Biden có thể có tác động đến đối ngoại nhiều hơn là đối nội. “Ông Biden sẽ gặp nhiều hạn chế với những chính sách trong nước, nhưng ông ấy có cơ hội trở thành một trong những nhà lãnh đạo đối ngoại vĩ đại nhất trong bối cảnh các quốc gia trên thế giới đang dang rộng tay chờ đón”, ông Brinkley dự báo. “Ông ấy sẽ được coi như một vị anh hùng ở châu Âu và châu Á”, chuyên gia thuộc Đại học Rice nhấn mạnh.

Mặc dù ông Biden chưa công bố cụ thể chính sách đối ngoại đầy đủ nhưng 7 trụ cột trong chính sách đối ngoại của ông đã được định hình thông qua chiến dịch tranh cử. Trụ cột đầu tiên là mối quan hệ với phương Tây sẽ trở lại. Một trong những ưu tiên hàng đầu của ông Biden sẽ là tạo sức sống trở lại cho liên minh xuyên Đại Tây Dương. Đây cũng là điều mà châu u mong đợi, đặc biệt là trong bối cảnh Anh rút khỏi Liên minh châu Âu (EU). Học thuyết “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Trump đang vận hành đã làm suy yếu một liên minh mà trong nhiều thập kỷ là một công cụ toàn cầu mạnh mẽ nhất của Washington.

Trụ cột thứ hai là tập hợp lực lượng, đặc biệt trong việc san sẻ các mối nguy cơ. Ông Biden được cho là sẽ sớm tích cực sửa chữa quan hệ với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), liên minh quân sự lớn nhất thế giới, đại diện cho gần 1 tỷ người. Ông Biden chắc chắn sẽ thúc đẩy để thích ứng và mở rộng sứ mệnh của NATO đối với những thách thức của thế kỷ XXI như công nghệ quân sự và an ninh mạng.

Trong một tuyên bố, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nhiệt liệt hoan nghênh kết quả bầu cử Mỹ và bày tỏ: “Chúng ta cần sức mạnh tập thể này để đối phó với nhiều thách thức đang phải đối mặt, bao gồm một nước Nga quyết đoán hơn, khủng bố quốc tế, các mối đe dọa an ninh mạng, tên lửa và sự thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu với sự trỗi dậy của Trung Quốc”.

Trụ cột thứ ba bắt nguồn từ niềm tin của ông Biden vào các hiệp ước và thể chế quốc tế. Ông Biden có thể sẽ gia nhập lại các hiệp định mà ông Trump đã từ bỏ. Có thể ưu tiên của ông Biden là việc trở lại Thỏa thuận Paris năm 2015 về biến đổi khí hậu và hợp tác với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) để định hình phản ứng toàn cầu mạnh mẽ hơn đối với đại dịch Covid-19.

Bên cạnh đó, ông Biden còn có thể gia hạn Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New Start) với Nga, vốn sẽ hết hạn vào tháng 2/2021. Ngoài ra, dự kiến ông Biden sẽ cùng làm việc với Anh, Pháp, Đức, Nga và Trung Quốc để củng cố thỏa thuận hạt nhân Iran được ký kết vào năm 2015 mà Mỹ đã rút lui vào năm 2018.

Trụ cột thứ tư được xây dựng liên quan đến vấn đề nhân quyền. Ông Biden từng cam kết khôi phục vai trò của Mỹ với tư cách là nhà đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền trên toàn thế giới, đánh giá các quốc gia dựa trên hồ sơ về các vấn đề nhân quyền của họ. Tuy nhiên, ông Biden sẽ phải cân nhắc giữa việc đấu tranh cho các vấn đề nhân quyền ở các nước và đối trọng với sự ảnh hưởng của Trung Quốc. Đồng thời, chính quyền của ông sẽ phải đạt được tiến bộ trong nước về các vấn đề chủng tộc để đạt được uy tín trong việc thúc đẩy nhân quyền ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.

Trụ cột thứ năm là cứng rắn đối với các chế độ độc tài. Trong suốt chiến dịch tranh cử, ông Biden đã công khai cảnh báo những lãnh đạo chuyên quyền rằng ông sẽ có một thái độ khác so với ông Trump trước đây. Ông Biden từng công khai phê phán Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah El-Sisi vì đã bắt giữ, tra tấn và lưu đày những người bất đồng chính kiến. “Sẽ không còn chỗ cho nhà độc tài yêu thích của ông Trump”, ông Biden đã tweet hồi tháng 7. Angela Stent, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Á - Âu, Nga và Đông Âu tại Đại học Georgetown, nhận định: “Ông Biden sẽ dễ đoán định hơn, ngay cả khi ông ấy áp đặt các lệnh trừng phạt và nhấn mạnh nhiều hơn đến nhân quyền và dân chủ”.

Trụ cột thứ sáu là sự đề cao vai trò của các quốc gia vừa và nhỏ. Nhiều quốc gia vừa và nhỏ trên khắp năm châu đang mong chờ ông Biden sẽ thể hiện sự quan tâm tới họ. Ông Biden sẽ không coi châu Phi là lục địa của “những quốc gia đáng sợ” như Tổng thống Trump từng nói. Đại diện đảng Dân chủ đã đến châu Phi nhiều lần, điều mà ông Trump chưa từng làm với tư cách là Tổng thống Mỹ trong nhiệm kỳ của mình.

Trụ cột thứ bảy, ông Biden là một người theo chủ nghĩa toàn cầu muốn nước Mỹ là trung tâm trong mọi vấn đề, từ đại dịch đến phục hồi kinh tế thế giới và chốn chủ nghĩa khủng bố. Tuy nhiên, ông Biden sẽ phải đối mặt với thách thức đang đặt ra là thuyết phục phần còn lại của thế giới rằng, nước Mỹ vẫn xứng đáng với sức mạnh mà nó từng mang lại.

Tin mới lên