Có điều người Việt thường yếu kiến thức nền về tài chính, kéo theo gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận dữ liệu phục vụ quá trình ra quyết định đầu tư.
Điều chúng ta cần phải nhấn mạnh đầu tiên đó là việc có dữ liệu phân tích sẽ giúp nhà đầu tư xoá bỏ đi những hành động cảm tính, thứ tác động lớn nhất đến hiệu suất đầu tư trong dài hạn. Không khó để thấy rằng khi những lập luận đầu tư được dựa trên những phân tích từ số liệu đầy đủ và chính xác, nhà đầu tư hoàn toàn có thể giải thích được nguyên nhân của hiện tượng, từ đó lên phương án phù hợp cho những hành động tiếp theo. Thay vì mua bán với đầy sự may rủi, chúng ta hoàn toàn có thể ra quyết định mua bán với một chiến lược bài bản được xây dựng sẵn.
Trong thời đại thông tin nhanh, việc phát hiện sớm những dấu hiệu trong biến động về số liệu kinh doanh, số liệu vĩ mô tiền tệ trước khi những thông tin đó được thị trường biết đến là lợi thế rất lớn. Không quá khi nói ngoài thông tin nội gián thì dữ liệu là công cụ hiệu quả nhất giúp một nhà đầu tư có thể phát hiện trước được những diễn biến trong tương lai và từ đó nắm bắt được những cơ hội đầu tư hấp dẫn nhất. Thực tế đã chứng minh rằng có những sự kiện mà với sự trợ giúp của dữ liệu, một nhà đầu tư bình thường cũng có thể biết gần như chắc chắn trước 1-2 tháng so với thị trường chung.
Ngoài việc giúp nhà đầu tư tìm kiếm những cơ hội hấp dẫn trước khi thị trường biết đến, dữ liệu còn giúp liên kết các mắt xích để từ đó nhìn ra được những rủi ro về quản trị, tài chính và đạo đức của những nhà điều hành doanh nghiệp. Hầu như trước khi những vụ gian lận tài chính lớn ở Việt Nam bị phanh phui như JVC, TMT, KSA, DVD,…. thì những số liệu bất thường trong kinh doanh đã thể hiện trước đó một thời gian rất dài, có chăng nhà đầu tư chưa thực sự chú ý phân tích hoặc không biết cách để phát hiện ra những bất thường trên số liệu vì nền tảng chuyên môn chưa đủ.
Như vậy, tầm quan trọng của dữ liệu trong những quyết định đầu tư và kinh doanh là không thể bàn cãi, tuy nhiên tại sao việc sử dụng dữ liệu trong thị trường tài chính Việt Nam vẫn chưa được nhìn nhận phát triển một cách nghiêm túc?
Hiện nay hầu như dữ liệu phục vụ đầu tư tài chính tại Việt Nam còn tương đối sơ khai. Nhà đầu tư hầu như chỉ tập trung khai thác dữ liệu về giao dịch và số liệu tài chính. Những dữ liệu kinh tế vĩ mô, tiền tệ ngân hàng mặc dù đã được một số đơn vị cung cấp dữ liệu phát triển nhưng cũng rất hiếm người tiếp cận, còn những dữ liệu về nhân khẩu học và hành vi người dùng phục vụ mảng đầu tư gần như là chưa có gì.
Lý do đầu tiên phải kể đến là nhà đầu tư chưa thực sự cảm thấy cần thiết trong việc sử dụng dữ liệu để ra quyết định đầu tư. Điều này đến chủ yếu từ vấn đề nền tảng kiến thức tài chính của nhà đầu tư cá nhân Việt Nam nhìn chung còn thấp. Họ không thể đọc hiểu được những dữ liệu chuyên ngành nên việc sử dụng chúng là gần như bất khả thi.
Vấn đề thứ hai cũng là vấn đề rất nan giải tại Việt Nam đó là việc vi phạm bản quyền dữ liệu đang diễn ra tràn lan. Hiện nay trên thị trường chỉ có 3 đơn vị chủ động phát triển và sở hữu hệ thống dữ liệu tài chính chuyên nghiệp là FiinGroup, WiGroup và Vietstock. Tuy nhiên dữ liệu của 3 đơn vị này lại thường xuyên bị “sử dụng” một các trái phép để phát triển những công cụ đầu tư cho các nhà đầu tư cá nhân. Việc pháp lý lỏng lẻo, nhà đầu tư không quan tâm đến chất lượng và nguồn gốc dữ liệu mà chỉ tập trung vào giá rẻ hoặc miễn phí nên đã vô tình bóp nghẹt hoạt động của những công ty dữ liệu đang góp phần phát triển hệ thống dữ liệu tài chính trong nước.
Lý do tiếp theo là bài toán về chi phí và giá cả. Việc tổng hợp, làm sạch, quy chuẩn và bảo mật dữ liệu đòi hỏi những công ty dữ liệu phải đầu tư rất nhiều tiền cho đội ngũ nhập liệu và công nghệ. Chính vì thế, dữ liệu là một mặt hàng có chi phí sản xuất không hề rẻ. Mỗi khi phát triển một dải dữ liệu mới, những đơn vị này đều phải tính rất kỹ bài toán về chi phí, quy mô thị trường và giá cả. Quay trở lại với một thị trường mà không nhiều người có nền tảng kiến thức để sử dụng, số ít hơn nữa sẵn sàng chi tiền để tiếp cận như Việt Nam thì rõ ràng việc thị trường dữ liệu trong nước còn sơ khai là điều khó tránh khỏi. Đó là còn chưa kể đến việc phát triển một dải dữ liệu mới tốn nhiều nguồn lực nhưng để “đánh cắp” trái phép lại chỉ mất vài phút.
Đó là những vấn đề của quá khứ và hiện tại. Trong tương lai, thị trường tài chính Việt Nam sẽ ngày càng phát triển, pháp lý cũng sẽ được hoàn thiện và kiến thức tài chính của phần đông nhà đầu tư sẽ ở mặt bằng cao hơn nhiều. Dữ liệu vì thế cũng sẽ ngày càng được nhìn nhận đúng với giá trị của nó và đó cũng là nền tảng lớn nhất cho sự phát triển của thị trường dữ liệu tài chính trong nước.
Trần Ngọc Báu, Founder & CEO của WiGroup
Điều cần lưu ý đầu tiên chính là xem xét nguồn gốc và độ chính xác của dữ liệu đầu vào trước khi sử dụng. Đây là vấn đề quan trọng nhất chi phối lý do ra quyết định nhưng lại chưa được nhà đầu tư chú ý. Hãy đảm bảo những dữ liệu phục vụ cho việc phân tích có độ chính xác cao nhất, với tốc độ cập nhật nhanh nhất.
Điểm cần lưu ý tiếp theo là thường thì dữ liệu về vĩ mô và doanh nghiệp sẽ được công bố hai lần: Lần đầu là số liệu ước tính, chưa kiểm toán và lần hai là dữ liệu thực hiện (điều chỉnh), đã kiểm toán. Ở Việt Nam, sự lệch pha giữa hai dải dữ liệu này thường không nhỏ, tuy nhiên với tính chất đầu cơ còn khá cao, phần đông nhà đầu tư hiện nay vẫn chỉ tập trung vào dữ liệu công bố lần đầu, đây đang là rủi ro rất lớn cần được chú ý.
Một vấn đề nữa cũng cần lưu tâm là thực tế cho thấy cùng một dải dữ liệu nhưng hai người hoàn toàn có thể đưa ra hai góc nhìn trái ngược, lý do bởi độ rộng kiến thức và kinh nghiệm của hai người khác nhau. Chính vì thế để khai thác dữ liệu hiệu quả đòi hỏi người sử dụng phải có những nền tảng kiến thức càng sâu rộng càng tốt. Như vậy, dữ liệu mặc dù quan trọng nhưng cũng chỉ là một trong những điều kiện để đầu tư hiệu quả vượt trội, điều kiện tiên quyết vẫn phải là tích luỹ và nâng cao nền tảng kiến thức chuyên môn.
Lưu ý cuối cùng là khi phân tích tài chính, việc nắm rõ hoạt động kinh doanh, lợi thế cạnh tranh, hệ thống quản trị và sự am hiểu về ngành nghề lĩnh vực mình đầu tư có tầm quan trọng hơn rất nhiều so với việc phân tích số liệu tài chính. Chính vì vậy việc rút ngắn thời gian cho những con số là điều cần lưu tâm. Hãy sử dụng những nền tảng trực quan hoá dữ liệu tài chính để hỗ trợ quá trình đầu tư. Việc phân tích những số liệu đã được trực quan hoá thành biểu đồ sẽ giúp nhà đầu tư tiết kiệm được 1/2 cho đến 2/3 thời gian khi phân tích những dải dữ liệu kéo dài hàng chục quý và năm. Trong đầu tư, tốc độ phân tích và ra quyết định là một lợi thế rất lớn.
