Thành phố sáng tạo phía Đông gồm có: Quận 9 - nơi có Khu công nghệ cao; quận 2 - nơi có Khu đô thị mới, có trung tâm tài chính Thủ Thiêm và quận Thủ Đức - nơi có 12 trường đại học. Khu đô thị sáng tạo với dân số gần 1 triệu người sẽ làm hạt nhân để thành phố triển khai cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.
Thành phố sáng tạo phía Đông là một trong những hạt nhân thúc đẩy kinh tế TP. HCM và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 dựa trên những nền tảng có sẵn. Ý tưởng thành lập khu đô thị sáng tạo tương tác cao phía Đông (thành phố sáng tạo phía Đông) được lãnh đạo TP. HCM ấp ủ nhiều năm qua.
Để biến ý tưởng thành hiện thực, thời gian qua, TP. HCM đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo và cuộc thi ý tưởng quy hoạch quốc tế… để cụ thể hóa các ý tưởng thành bộ khung pháp lý về quy hoạch, xây dựng. Qua đó, đã nhận được rất nhiều ý kiến đóng góp tâm huyết của các chuyên gia trong và ngoài nước về ý tưởng cho một khu đô thị sáng tạo ra đời. Cuộc thi quốc tế vừa qua cũng đã giúp lãnh đạo thành phố có được các ý tưởng gợi mở tốt để hình thành và phát triển thành phố sáng tạo phía Đông.
Trong đó, có thể kể đến ý tưởng xây dựng viễn cảnh sống động và sáng tạo để giải quyết ngập lụt của thành phố trong tương lai; hoặc sự nổi bật trong xây dựng các nguyên tắc chỉnh trang, nâng cao chất lượng sống khu dân cư hiện hữu và chiến lược cải thiện giao thông; hay sự gợi mở về chiến lược khi sử dụng khu cảng Cát Lái trong tương lai...
Bên cạnh đó, các khu vực đã được đầu tư xây dựng cần tiếp tục hoàn thiện, gồm khu đô thị mới Thủ Thiêm, khu Công nghệ cao, khu Đại học Quốc gia TP. HCM, tuyến metro số 1. Đồng thời, khi xây dựng các trung tâm sáng tạo trên nền tảng sẵn có của khu vực, thành phố sẽ tiếp tục hoàn thiện và phát triển đô thị trên những đô thị sẵn có. Trong đó, thành phố sẽ tập trung các không gian công cộng và khuyến khích kinh tế khởi nghiệp sáng tạo.
Cùng đó, thành phố cũng sẽ thực hiện các dự án chuyển đổi giao thông dựa trên các hành lang giao thông công cộng chính, kết nối nhanh cấp vùng, phát triển các hành lang vận tải logistics riêng biệt, giao thông nhẹ điểm cuối và sử dụng các giải pháp dựa trên năng lượng tái tạo, không phát thải CO2.
Ngoài ra, chính quyền TP. HCM cũng mong muốn thành phố sáng tạo phía Đông sẽ đóng vai trò trung tâm, triển khai các mô hình ứng dụng khoa học kỹ thuật thương mại khép kín; liên kết lĩnh vực nghiên cứu khoa học kỹ thuật, công nghệ với ứng dụng phát triển sản phẩm thương mại hóa phục vụ cuộc sống người dân và vươn tầm quốc tế.
TP. HCM cũng sẽ xây dựng chiến lược thu hút tài năng và công nghệ để tạo ra nền tảng chất lượng cao cho các công ty sáng tạo, tạo môi trường lao động cho đội ngũ khoa học. Ngoài ra, nhiều cơ chế, chính sách phù hợp cũng được xây dựng để thu hút thêm nhiều nguồn lực và vốn từ xã hội, khuyến khích đầu tư theo hình thức đối tác công tư PPP cho các hợp phần của dự án khu đô thị sáng tạo - thành phố phía Đông trong tương lai.
Trước đó, vào cuối tháng 11/2019, TP. HCM đã công bố ý tưởng quy hoạch thành phố sáng tạo phía Đông của Công ty Sasaki Associates, Inc - Mỹ (đơn vị đạt giải nhất về ý tưởng quy hoạch).
Theo ý tưởng này, thành phố sáng tạo phía Đông sẽ có 6 khu chức năng quan trọng gồm:
1. Trung tâm tài chính quốc tế Thủ Thiêm, hạ tầng giao thông sẽ ưu tiên người đi bộ và tàu điện ngầm kết nối tất cả khu vực quan trọng. Lối đi ở bờ sông và sân các nhà thờ kết nối đường phố, thông suốt cho các hoạt động nghệ thuật, văn hóa, mua sắm.
2. Khu thể thao và sức khỏe Rạch Chiếc: Hình thành khu sản xuất đồ thể thao, các trung tâm sáng tạo, chăm sóc sức khỏe và kiến tạo một không gian rộng lớn xung quanh sân vận động để hội tụ.
3. Trung tâm công nghệ cao Sài Gòn: Xây nhà ga tàu điện ngầm ở phía Bắc của khu vực kết nối với tất cả khu trung tâm khác.
4. Trung tâm công nghệ giáo dục (Đại học Quốc gia TP. HCM): Tập trung tri thức cho việc nghiên cứu hợp tác giữa các trường đại học, các công ty nghiên cứu và phát triển, phòng thí nghiệm nghiên cứu.
5. Khu công nghệ sinh thái Tam Đa quận 9: Tập trung mảng công nghệ sinh thái, mang đến nhiều cơ hội sáng tạo và thực hành. Những khu vườn mưa, khu trường đại học, các trục chính phát triển và khu vực ven biển ngập mặn tạo môi trường phù hợp cho đổi mới nông nghiệp cũng như du lịch sinh thái.
6. Khu đô thị tương lai Trường Thọ: Được cải tạo từ khu cảng hiện hữu với hệ thống không gian mở có nhiều chức năng đa dạng. Tại đây cũng sử dụng vành đai giao thông khép kín để kết nối các khu vực khác nhau, dễ tiếp cận đến từng ngóc ngách, ưu tiên người đi bộ.
Để triển khai xây dựng các khu chức năng kể trên một cách đồng bộ, Công ty Sasaki Associates, Inc đã đề xuất thành lập cơ quan quản lý phát triển đô thị sáng tạo dưới mô hình công ty chịu trách nhiệm phát triển dự án. Ngoài ra, 3 quận trong khu vực cần được tổ chức thống nhất thành một cơ quan hành chính duy nhất, theo mô hình chính quyền đô thị để điều phối phát triển.
Đồng thời, TP. HCM phải xin cơ chế đặc khu kinh tế để thu hút đầu tư và nhân tài cho khu đô thị sáng tạo. Khi phát triển thành phố sáng tạo phía Đông, thành phố cần ưu tiên các nhóm ngành nghề hiện có và phát triển ngành nghề công nghệ cao để tận dụng công nghệ phần mềm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo…
Ngoài ra, để trở thành trung tâm đô thị sáng tạo của TP. HCM, quận 2, quận 9 và quận Thủ Đức sẽ là tiền đề không chỉ xây dựng một môi trường sống tốt hơn cho người dân mà còn là môi trường để học tập làm việc, nghiên cứu, mang đến những giải pháp xây dựng thành phố hiệu quả. Đây cũng là mục tiêu mà các cấp chính quyền, người dân TP. HCM sẽ cùng thực hiện trong thời gian tới.
