Chiều 6/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về tổng kết, đánh giá tổng thể tình hình thực hiện Nghị quyết số 66 và kế hoạch triển khai dự án đường Hồ Chí Minh giai đoạn tiếp theo.
Tham gia thảo luận, đại biểu Trần Văn Tiến (đoàn Vĩnh Phúc) đánh giá một số dự án thành phần giải phóng mặt bằng rất chậm, đến nay vẫn còn một số dự án thành phần giải phóng mặt bằng chưa xong, việc cắm mốc lộ giới chậm 2 năm so với nghị quyết của Quốc hội, tiến độ hoàn thành dự án không đạt so với nghị quyết.
Về nguyên nhân của hạn chế, đại biểu Tiến cho rằng do ý thức của người dân trong việc chấp hành các chính sách giải phóng mặt bằng chưa nghiêm; cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp có dự án đi qua chưa quyết liệt trong việc lãnh đạo, chỉ đạo công tác giải phóng mặt bằng; Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành có liên quan chưa lường hết được những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện dự án đường Hồ Chí Minh.
Nêu quan điểm về kế hoạch đầu tư giai đoạn tiếp theo, ông Tiến đồng tình với tờ trình của Chính phủ giai đoạn 2021- 2025 tiếp tục đầu tư 4 dự án thành phần đã xác định được nguồn vốn và 1 dự án thành phần chuyển tiếp với quy mô 2 làn xe; còn một dự án thành phần, đoạn từ Cổ Tiết đến chợ Bến Giải 87,5km chưa có kế hoạch đầu tư. Tiếp tục đầu tư đường cao tốc theo quy hoạch đã có chủ trương giai đoạn sau năm 2035 căn cứ vào quy hoạch nguồn lực và nhu cầu giao thông đầu tư khoảng 634 km đường cao tốc.
Tuy nhiên, đại biểu Trần Văn Tiến cũng băn khoăn với kế hoạch này thì tuyến đường mang tên Bác qua 5 khóa Quốc hội chưa được thông tuyến, chưa rõ đến thời gian nào mới hoàn thành để thông tuyến từ Pác Bó đến Đất Mũi.
Đại biểu Trần Văn Tiến.
Đại biểu Trần Văn Tiến đề nghị Quốc hội xem xét bố trí nguồn vốn để đầu tư hoàn thành tuyến đoạn tuyến Cổ Tiết đi Chợ Bến Lại 87,5km trong giai đoạn 2021-2025 với quy mô 2 làn xe để đảm bảo tuyến đường Hồ Minh được thông tuyến và để hoàn thành và thông tuyến trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV.
Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án đường Hồ Chí Minh giai đoạn tiếp theo, đại biểu Trần Quang Minh (đoàn Quảng Bình) cho rằng, tuyến đường Hồ Chí Minh chủ yếu đi qua những khu vực có địa hình khó khăn, khu vực dân cư nhưng việc giải phóng mặt bằng có kinh phí rất lớn. Chính vì vậy, hiện nay hướng tuyến đường bộ cao tốc phía Đông với chiều dài 126 km đi qua Quảng Bình gần như không trùng với đường Hồ Chí Minh phía Đông mà tạo thành 2 tuyến độc lập.
Theo ông Minh, việc này dẫn đến một số điểm bất cập với địa phương, tạo ra nhiều tuyến đường một chiều ngang rất hẹp của tỉnh, từ đường ven biển, đường quốc lộ 1, đường sắt Bắc Nam, đường Hồ Chí Minh nhánh Đông, nhánh Tây... Mỗi chuyến này đều có một hành lang bảo vệ an toàn do số lượng các tuyến giao thông, tuyến truyền tải điện đi qua chiếm nhiều không gian, diện tích, gây khó khăn cho việc quy hoạch phát triển, khai thác không gian xung quanh là phương phương án giao thông từ Đông sang Tây, đặc biệt là khi đường cao tốc cắt ngang qua lưới điện 500 kv.
Đại biểu Trần Quang Minh đề nghị Bộ Giao thông Vận tải tiếp tục nghiên cứu, đầu tư các tuyến đường đường ngang kết nối phù hợp để phát huy hết tác dụng, hiệu quả của mạng lưới giao thông, không chỉ Bắc Nam mà còn Đông Tây.
Đối với việc quy hoạch hành lang một đường Hồ Chí Minh nhánh Đông, tiềm năng duy trì quy mô 4 làn xe với kỳ vọng trở thành đường cao tốc trong tương lai, dù thực tế xây dựng 2 làn nhưng hiện nay đường bộ cao tốc phía Đông không đi cùng với đường Hồ Chí Minh. Do vậy, có phương án là sẽ thu diện tích quy hoạch tuyến đường nhánh Đông này. Tỉnh Quảng Bình xin đề nghị tiếp tục duy trì mặt cắt ngang đường Hồ Chí Minh nhánh Đông là 4 làn xe để định hướng phát triển cho tương lai, khi tiếp tục đầu tư sẽ không gặp khó khăn trong giải phóng mặt bằng.
Để triển khai nhanh chóng, kịp thời các dự án cao tốc nói chung cũng như dự án đường Hồ Chí Minh nói riêng, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh) đề nghị Chính phủ chỉ đạo triển khai quyết liệt, hiệu quả và tranh thủ triệt để các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển đường cao tốc nói chung, dự án Hồ Chí Minh nói riêng, giai đoạn tiếp theo.
Cụ thể là tăng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia dự án PPP vượt quá 50% tổng mức đầu tư của dự án. Cho phép Chính phủ phát hành trái phiếu cho địa phương áp dụng hình thức chỉ định thầu. Cho phép UBND các tỉnh, thành phố thuộc Trung ương nơi có dự án đường bộ cao tốc đi qua được khoanh định khu vực khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường...
Giải trình ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể khẳng định đường Hồ Chí Minh là con đường đặc biệt, con đường huyền thoại nên Quốc hội, Chính phủ đặc biệt quan tâm. Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 38/2004/NQ-QH11, Nghị quyết số 66/2013/QH13; Chính phủ, các bộ ngành, địa phương, trong đó có Bộ Giao thông vận tải đã rất quyết liệt triển khai thực hiện.
Về nguyên nhân chậm tiến độ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết giai đoạn từ năm 2000 – 2010, tiến độ triển khai dự án rất tốt. Tiếp đó, giai đoạn 2011-2015 được bố trí nguồn lực rất lớn, nhưng thời điểm đó xảy ra khủng hoảng kinh tế, Chính phủ ban hành nghị quyết để dừng, giãn nhiều dự án.
Theo ông Thể, giai đoạn 2011-2015, hầu như các dự án lớn, trong đó có dự án đường Hồ Chí Minh phải dừng, giãn để kiềm chế lạm phát và trong 5 năm này hầu như không thực hiện được. Giai đoạn 2016 đến 2020, chủ trương khởi động lại những dự án dang dở, dừng giãn và tập trung dự án cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 1 và nhiều dự án trọng điểm. Nhưng nguồn lực dành cho dự án đường Hồ Chí Minh và các dự án dang dở giai đoạn này cũng rất ít nên không đủ nguồn lực thực hiện.
Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, một trong những nguyên nhân chậm tiến độ nữa là đường Hồ Chí Minh là con đường đi qua địa hình phức tạp, khu vực địa chất khó khăn... Do đó, trong quá trình triển khai gặp rất nhiều khó khăn, nhất là công tác giải phóng mặt bằng…
Về nguyên nhân chủ quan, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng thẳng thắn nhìn nhận trách nhiệm của Bộ và một số bộ ngành liên quan trong công tác tham mưu cho Chính phủ tham mưu Quốc hội để rà soát, bố trí nguồn vốn.
Để khắc phục tình trạng chậm tiến độ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể khẳng định các dự án đường cao tốc hiện nay thực hiện theo Luật Đầu tư công, chúng ta đã bố trí đủ nguồn lực, chứ không như giai đoạn trước đây là bố trí nguồn lực theo khả năng, theo giai đoạn. Do đó, những dự án đủ vốn mới triển khai và với sự quyết liệt của Chính phủ và địa phương, giai đoạn sắp tới dự án đường Hồ Chí Minh nói riêng và các dự án khác sẽ thực hiện đúng tiến độ.
Bộ trưởng cũng cho biết hiện nay đã bố trí vốn cho hai đoạn Chợ Chu - ngã ba Trung Sơn, Rạch Sỏi – Bến Nhất – Gò Quao – Vĩnh Thuận đi qua các địa phương (hiện nay đã bố trí 4.450 tỷ đồng). Bộ Giao thông Vận tải kiến nghị các địa phương phải quyết liệt hơn nữa trong việc triển khai dự án, trong đó giúp Bộ trong công tác giải phóng mặt bằng.
"Thời gian ngắn mà mặt bằng không xong thì không làm được, nhất là đoạn Rạch Sỏi – Bến Nhất – Gò Quao – Vĩnh Thuận đi qua vùng đất yếu, nếu không đủ thời gian gia tải sẽ rất khó khăn. Còn riêng đoạn Cổ Tiết – Chợ Bến, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ lập hồ sơ ngay trong năm 2022, tranh thủ các nguồn lực, trong đó có những nguồn có thể có trong năm 2022 và giai đoạn sắp tới để đầu tư", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng tiếp thu ý kiến đại biểu về nghiên cứu để đầu tư đường Hồ Chí Minh theo đúng quy hoạch. Trước đây làm 2 làn xe và đường Hồ Chí Minh thì không thể kéo dài mãi. Do đó, Bộ Giao thông Vận tải báo cáo Chính phủ, Quốc hội xây dựng kế hoạch giai đoạn 2026-2030 tập trung nguồn lực cho đường Hồ Chí Minh, nhất là những đoạn có quy hoạch cao tốc để nâng cấp.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng cho biết sẽ quan tâm đặc biệt đến đường ngang kết nối đường cao tốc, kết nối đường Hồ Chí Minh với các trục lộ khác để phát huy đồng bộ hệ thống giao thông. Đồng thời, quan tâm đến công tác đảm bảo môi trường, đảm bảo an toàn giao thông, đặc biệt là những đoạn đường đi qua các khu đô thị….
Phát biểu kết luận phiên thảo luận, Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng đến nay đã quá thời hạn 2 năm, nhưng vẫn còn một số đoạn tuyến đường Hồ Chí Minh chưa được hoàn thành để nối thông toàn tuyến, trong quá trình triển khai thực hiện dự án còn có những hạn chế, bất cập và khó khăn, vướng mắc.
Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương.
Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị Chính phủ tổ chức rút kinh nghiệm trong việc triển khai thực hiện dự án không đáp ứng yêu cầu theo Nghị quyết của Quốc hội, làm rõ nguyên nhân chủ quan và khách quan, trách nhiệm của Trung ương, bộ, ngành, địa phương...
Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết Quốc hội thống nhất đưa vào Nghị quyết chung của kỳ họp về chủ trương tiếp tục đầu tư các đoạn, tuyến còn lại của đường Hồ Chí Minh giai đoạn đến năm 2025.
Theo đó, sẽ tiếp tục đầu tư hoàn thành các đoạn đang triển khai và cân đối, bố trí nguồn lực để đầu tư hoàn thành hai dự án thành phần đoạn Chợ Chu - Ngã ba Trung Sơn, đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất - Gò Quao - Vĩnh Thuận để đến năm 2025 cơ bản nối thông đường Hồ Chí Minh trên cơ sở tận dụng Quốc lộ 32, Quốc lộ 21.
Bên cạnh đó sẽ tập trung nguồn lực hoàn thành khoảng 287km thuộc dự án đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông đi trùng với đường Hồ Chí Minh đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư. Đối với đoạn Cổ Tiết - Chợ Bến, thực hiện chuẩn bị đầu tư ngay trong năm 2022 và 2023 theo quy mô cao tốc làm cơ sở để huy động nguồn vốn sớm đầu tư khi cân đối đủ nguồn lực.
Phó chủ tịch Quốc hội nêu rõ Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ ý kiến phát biểu của đại biểu để hoàn thiện nội dung dự thảo Nghị quyết liên quan đến dự án đường Hồ Chí Minh, đưa vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV trình Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày bế mạc.
