Theo chuyên gia, tình trạng này sẽ dẫn đến các doanh nghiệp Việt Nam sẽ ít cố gắng hơn trong việc phấn đấu đạt các chuẩn mực về hàng hóa và các yêu cầu bảo vệ môi trường từ các thị trường khó tính, thay vào đó sẽ tập trung vào các thị trường dễ dàng.
“Thị trường hiện tại đang rất háo hức về các cơ hội mới từ EVFTA (Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU), CPTPP (Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) và đặc biệt là RCEP (Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực) vừa mới ký kết.
Những hiệp định này đã tạo ra những cơ hội mới cho Việt Nam trong bối cảnh thế giới đang chao đảo và mọi người đang xem xét và sắp xếp lại các chuỗi cung ứng, cùng với đó là việc thay đổi và củng cố các mối quan hệ và đối tác. Điều này có nghĩa là Việt Nam sẽ có các cơ hội để lấp vào những chỗ trống của các sự thay đổi. Đối với nông nghiệp, sự thiếu hụt của lương thực trên toàn cầu sẽ tạo ra những cơ hội nhất định cho Việt Nam, tuy nhiên những thách thức vẫn còn ở đó”, bà Lan nhận định.
“Nếu các doanh nghiệp Việt Nam không cố gắng thì các thị trường EVFTA hay CPTPP cũng sẽ quên Việt Nam. Đây sẽ là một điều mất mát vì Việt Nam và các thị trường đã gặp nhau, tạo ra những cơ hội và sự phát triển rất lớn để vươn lên. Việt Nam đi vào những thị trường dễ tính sẽ tự kiềm hãm mình ở mức thu nhập trung bình, nếu cứ tiếp tục làm gia công và các sản phẩm giá trị gia tăng thấp. Đây là những lo lắng lớn nhất của tôi”, vị chuyên gia kinh tế nói.
“Việt Nam đã quá chú trọng vào sản lượng và khối lượng xuất khẩu gạo và quá tự hào về vị trí là một nhà xuất khẩu có thứ hạng trên thế giới về số lượng thay vì về chất lượng và giá trị gia tăng tạo được. Vì vậy nên Việt Nam chủ yếu chỉ có thể xuất khẩu tới các thị trường dễ tính và không đòi hỏi cao”, chuyên gia Phạm Chi Lan nhấn mạnh thêm.
Theo bà Lan, việc gạo Việt Nam thua kém gạo Campuchia có thể vì việc EVFTA chỉ mới có hiệu lực từ ngày 1/8. Các doanh nghiệp vào được thị trường này đã tạo ra các giá trị gia tăng, chẳng hạn, gạo ST25 từ Sóc Trăng đã tạo ra một động lực rất lớn để Việt Nam vượt lên và đi vào những thị trường khó tính hơn, như theo gương của công ty gạo Trung An và Lộc Trời.
Liên hệ thực tế, bà Lan khẳng định, nếu quá lệ thuộc vào một thị trường lớn, hệ quả sẽ tiếp tục lập lại.
“Hàng Việt cũng đừng quên thị trường nội địa. Đây là một thị trường tiềm năng rất lớn, chúng ta không nên xem là cứu cánh cho các sản phẩm không xuất khẩu được. Làm sản phẩm nông sản sạch cho khu vực nội địa còn được coi là trách nhiệm của cách doanh nghiệp trong việc thúc đẩy sự phát triển trong tương lai”, bà nói.
