Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), trong nửa cuối năm 2020, kinh tế Việt Nam sẽ đón nhận nhiều yếu tố hỗ trợ cho tăng trưởng;
Có thể kể đến như hiệp định thương mại tự do và hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam với Liên minh châu Âu (EVFTA và EVIPA) đã được hoàn tất ký kết và thông qua, bắt đầu có hiệu lực từ 1/8/2020; tiến độ giải ngân và thi công các dự án đầu tư công trọng điểm đang được đẩy nhanh; chi phí nguyên nhiên vật liệu duy trì ở mức thấp nhờ nhu cầu tiêu thụ và sản xuất suy giảm trên thế giới.
Song song với đó là cơ hội Việt Nam có thể đón nhận làn sóng dịch chuyển đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài nhằm phân tán rủi ro từ thương chiến Mỹ - Trung, đồng thời tận dụng các hiệp định thương mại tự do, lao động giá rẻ, ưu đãi thuế...
Ngoài ra, rủi ro lạm phát ở mức trung bình tại Việt Nam cũng tạo điều kiện tốt cho việc thực thi các chính sách vĩ mô hỗ trợ tăng trưởng.
Tuy nhiên, song hành cùng những cơ hội đó, theo ông Phạm Thế Anh - Kinh tế trưởng VEPR, Việt Nam cũng đang gặp nhiều rủi ro và thách thức trong một môi trường kinh tế thế giới bất ổn hơn bao giờ hết. Nguy cơ bùng phát làn sóng lây nhiễm Covid-19 lần thứ hai kèm theo các rủi ro về phong tỏa tổng cầu và đứt gãy chuỗi cung ứng vẫn đang hiện hữu ở nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới.
Cùng với đó, sự xung đột địa chính trị giữa các nước lớn có thể khiến một nền kinh tế có độ mở lớn như Việt Nam chịu thiệt hại bất kể phần thắng nghiêng về bên nào.
Theo VEPR, kinh tế Việt Nam vẫn còn những “căn bệnh” trầm kha như: nền tảng vĩ mô trong nước còn yếu, chưa được cải thiện nhiều so với những năm trước; thâm hụt tài khóa cao, ngân sách dành cho đầu tư phát triển thấp; “sức khỏe” của hệ thống tài chính – ngân hàng tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn yếu; sự phụ thuộc nặng nề của tăng trưởng vào khu vực đầu tư nước ngoài (FDI); lao động nhiều về số lượng nhưng vẫn còn thấp về chất lượng; hiệu quả đầu tư công còn thấp và tình trạng tham nhũng vẫn phổ biến; tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước còn chậm; môi trường thể chế, kinh doanh vẫn bộc lộ nhiều bất cập…
“Những nhược điểm này, nếu không sớm được cải thiện, sẽ không chỉ cản trở sự hồi phục trong ngắn hạn, mà còn ảnh hưởng xấu tới sự ổn định của nền kinh tế Việt Nam trong dài hạn”, PGS.TS Phạm Thế Anh nhấn mạnh.
Từ các yếu tố nói trên, VEPR dự báo kịch bản lạc quan nhất cho kinh tế Việt Nam trong năm 2020 là tăng trưởng GDP đạt 5,3%.
Với các kịch bản trung tính và bi quan, mức tăng trưởng trong năm 2020 của kinh tế Việt Nam lần lượt có thể chỉ là 3,9% hoặc chỉ là 1,7%.
Theo PGS. TS Phạm Thế Anh, việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công các dự án trọng điểm (Quốc lộ 1A và sân bay Long Thành) sẽ hỗ trợ phần nào cho tăng trưởng. Tuy nhiên, việc tăng mạnh đầu tư công chỉ hỗ trợ trong ngắn hạn do Việt Nam có nguồn lực hạn hẹp, không thể đẩy mãi đầu tư công để bù đắp cho sự sụt giảm.
Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ cũng bị ràng buộc bởi các mục tiêu về lạm phát và tỷ giá. Việc thực hiện nới lỏng tiền tệ với quy mô lớn như nhiều nền kinh tế hiện nay có thể dẫn đến mất giá tiền tệ, môi trường đầu tư trở nên rủi ro hơn và thậm chí làm trì hoãn các dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.
Do vậy, với các nguồn lực hạn hẹp như hiện tại, VEPR khuyến nghị các chính sách cần phải giải quyết đúng trọng tâm, tránh dàn trải gây tốn kém nguồn lực; các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với diễn biến dịch bệnh trong và trên thế giới cần được tính đến.
Ngoài ra, VEPR cho rằng việc đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu nhằm tránh phụ thuộc nặng nề vào một số đối tác kinh tế lớn cũng cần được coi trọng; các nỗ lực cải thiện môi trường thể chế kinh doanh cần tiếp tục được duy trì.
Đặc biệt, dù có chậm trễ, Việt Nam nên từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kiểu Covid–19.
Theo VEPR, thu ngân sách năm 2020 sẽ rất khó khăn do ảnh hưởng từ Covid-19 nhưng các biện pháp ưu đãi thuế lại rất lớn và dàn trải. Tình trạng vi phạm thuế phổ biến. Khu vực FDI có nhiều biểu hiện vi phạm nhất và cũng là khu vực hưởng nhiều ưu đãi nhiều nhất.
Theo TS Cấn Văn Lực - Kinh tế trưởng BIDV, giải pháp chống trốn và tránh thuế là điểm yếu của Việt Nam. Năm 2019, con số nợ đọng thuế lên đến 81.000 tỷ.
Ông Lực cho rằng lĩnh vực thuế phải cải thiện cả thu và cơ cấu chi. Các quỹ hiện nay rất thiếu minh bạch, phải nâng cao hiệu quả quản lý quỹ và làm tốt công tác thu thuế từ kinh doanh số, kinh doanh trên mạng internet…
