Theo ông Linh, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 tới kinh tế Việt Nam có thể tóm tắt thành 3 đợt.
Đợt 1 là dịch bệnh xảy ra tại Trung Quốc và Hàn Quốc. Ảnh hưởng chủ yếu của đợt này nằm ở phía cung - là nguồn cung ứng nguyên vật liệu đầu vào và nguồn nhân lực tay nghề cao tác động đến nhiều ngành công nghiệp như điện tử, may mặc, hóa chất... Ảnh hưởng ở phía cầu có thể thấy rõ ở ngành du lịch, do 2 nước Trung Quốc, Hàn Quốc chiếm 50% tổng xuất khẩu du lịch của Việt Nam.
Nếu như chỉ có đợt 1, mức độ ảnh hưởng của Covid-19 là không lớn do các ngành sản xuất và tiêu dùng sẽ hồi phục nhanh từ cuối tháng 3/2020. Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự báo nếu dịch được kiểm soát trong quý I thì GDP tăng 6,2%. Tuy nhiên điều này đã không thành hiện thực.
Đợt 2, dịch đang xảy ra trên diện rộng, hiện Tây Âu và Bắc Mỹ đang là tâm dịch, đi kèm là tốc độ tăng nhanh người mắc bệnh tại Việt Nam. Ảnh hưởng chính của đợt 2 nằm ở phía cầu.
Với giả định dịch bệnh ổn định trong tháng 5 - 6 và chậm nhất tháng 7 hết dịch thì tăng trưởng kinh tế 2 quý đầu năm sẽ rất thấp, thậm chí âm. Bù lại tăng trưởng nửa cuối năm sẽ bật tăng rất mạnh do các nước đồng loạt kích thích kinh tế. Đây là kịch bản “cơ sở”.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự báo nếu dịch được kiểm soát trong quý II thì GDP tăng 6%. Tuy nhiên, ông Linh cho rằng đây vẫn là một con số quá cao.
Đợt 3, có thể sẽ xảy ra, là dịch bệnh kéo dài, dẫn đến khủng hoảng. Dịch bệnh là khởi nguồn cho khủng hoảng tài chính, bắt đầu từ mắt xích yếu nhất, Italy. Nếu dịch bệnh kéo dài hơn tháng 7, không loại trừ Mỹ hay nhiều nước phát triển khác cũng rơi vào khủng hoảng giống năm 2008 (doanh nghiệp vỡ nợ, lao động mất việc dẫn đến không thể trả vay mua nhà...). Hệ lụy của cuộc khủng hoảng này sẽ vô cùng nặng nề và kéo dài.
Theo ông Linh, hiện tại, xác suất của kịch bản này chưa cao do sức khỏe của hệ thống ngân hàng trên toàn cầu đã tốt hơn thời điểm nổ ra khủng hoảng nợ dưới chuẩn năm 2008 (trừ hệ thống ngân hàng Italy).
“Thực tế sẽ nằm đâu đó ở giữa kịch bản ‘cơ sở’ và ‘rất xấu’ vì hiện tại không ai dám chắc về diễn biến dịch bệnh và khả năng đứng vững của hệ thống tài chính toàn cầu”, ông Linh nhận định.
Ông Linh cho rằng: “Một điều có thể chắc chắn là GDP Việt Nam 2020 sẽ không thể đạt 6%; phải chuẩn bị tinh thần cho mức khoảng 5% với điều kiện các chính sách tài khóa và tiền tệ thành công”.
“Nếu giải ngân đầu tư công tiếp tục chậm chạp, lãi suất giảm không đáng kể, tăng trưởng sẽ còn thấp hơn”, ông Linh cảnh báo.
Ông Linh cho biết với thị trường tài chính Việt Nam hiện tại, bộ đệm tài khóa và tiền tệ còn tương đối dày, gồm tiền sẵn có của Kho bạc Nhà nước (trên dưới 400 nghìn tỷ), lượng tiền Ngân hàng Nhà nước đang hút khỏi lưu thông (khoảng 150 nghìn tỷ) và đặc biệt là dự trữ ngoại hối (trên 80 tỷ USD). Nhờ có bộ đệm này mà ngay cả trong kịch bản “rất xấu”, Việt Nam vẫn có khả năng giữ ổn định vĩ mô (lúc này không thể tính đến tăng trưởng).
Trong ngắn hạn thì sự hoảng loạn trên thị trường tài chính toàn cầu đã dẫn tới làn sóng rút vốn mạnh của nhà đầu tư nước ngoài, tác động trực tiếp lên chỉ số chứng khoán và tỷ giá của Việt Nam.
“Trong tương lai, mô hình phục hồi chữ V, W, U hay L sẽ phụ thuộc vào 2 biến số là dịch bệnh và sức khỏe thể chế/tài chính của các quốc gia”, ông Linh nhận xét.
Vị chuyên gia của SSI cũng lưu ý rằng năm nay là năm bầu cử. Trước khi dịch bệnh lan ra toàn cầu, kết quả bầu cử Tổng thống Mỹ đã luôn là rủi ro số 1 trong con mắt của giới đầu tư quốc tế. Chỉ sang tháng 3, Covid-19 mới chiếm vị trí này. Việt Nam cũng đang trong giai đoạn chuẩn bị nhân sự cho một nhiệm kỳ mới…
“Đầu tư công hay bảo hộ sản xuất trong nước... đều cần đến một bộ máy quản lý hoạt động hiệu quả. Liệu có làm được điều đó vào lúc này?!”, ông Linh đặt câu hỏi và dẫn thông tin nhắc nhở: “Nhập siêu với Thái Lan năm 2019 là 6,4 tỷ USD, bằng 2,4% GDP Việt Nam, trong đó 1,5 tỷ USD ô tô nguyên chiếc, 1 tỷ USD hàng điện máy... đều là những mặt hàng Việt Nam sản xuất được. Trong khi đó Thái Lan vừa áp thuế bán phá giá thép Việt Nam với lý do ‘gây thiệt hại cho sản xuất trong nước’”.
