Trong bối cảnh căng thẳng giữa Nga và Ukraine đang leo thang, cuộc chiến trừng phạt kinh tế giữa Nga và phương Tây gần như mới bắt đầu. Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và các đồng minh không ngừng tuyên bố các biện pháp trừng phạt kinh tế vào hệ thống tài chính của Nga.
Phản ứng của Tổng thống Nga Vladimir Putin trước “các lệnh trừng phạt bất hợp pháp của phương Tây” là đặt các lực lượng hạt nhân trong tình trạng báo động cao. Nga cũng có thể "tấn công" vào nhu cầu năng lượng của châu Âu để thực hiện các biện pháp trả đũa mạnh mẽ.
Theo nhận định của chuyên gia David Uren trên trang mạng The Strategist của Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI), cuộc chiến tài chính và năng lượng tiềm ẩn những rủi ro đối với nền kinh tế toàn cầu. Bên cạnh đó cũng xuất hiện mối đe dọa kinh tế khác đối với các nhà sản xuất vi mạch trên thế giới phải phụ thuộc vào nguồn khí hiếm tại Ukraine.
Sau nhiều ngày thảo luận, các quốc gia phương Tây tuyên bố rằng lệnh trừng phạt sẽ áp dụng đối với Ngân hàng trung ương Nga và một số ngân hàng khác sẽ bị loại khỏi hệ thống thanh toán SWIFT - hệ thống giao dịch tài chính toàn cầu an toàn được các ngân hàng trên thế giới sử dụng cho các giao dịch quốc tế.
Quyết định của các quốc gia phương Tây mang lại nhiều bất ngờ khi trước khi xảy ra căng thẳng tại Ukraine, Nga nắm giữ 643 tỷ USD dự trữ ngoại hối, lớn thứ 4 trên thế giới sau Trung Quốc, Nhật Bản và Thụy Sỹ. Chuyên gia phân tích Zoltan Pozsar của ngân hàng Credit Suisse cho rằng ước tính có khoảng 300 tỷ USD của Nga được gửi ở nước ngoài.
Trước đó, vào năm 2019, khi cựu Tổng thống Donald Trump trừng phạt Ngân hàng trung ương Iran, Mỹ đưa ngân hàng của Iran vào “danh sách đen” để ngăn cản giao dịch bằng đồng USD mà còn cấm các tổ chức khác trên thế giới giao dịch với ngân hàng này.
Chuyên gia Credit Suisse cho rằng việc đóng băng các quỹ của Nga ở nước ngoài sẽ gây bất ổn trên thị trường tài chính thế giới, đẩy biên độ giữa lãi suất đi vay và cho vay cao hơn. Nga khó bảo vệ đồng tiền của mình, đồng ruble có thể bị mất giá mạnh, lạm phát tăng và buộc Ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất.
Trung Quốc sẽ cần hành động thận trọng và cân nhắc trong việc hỗ trợ Nga vì khi Ngân hàng trung ương Nga bị Mỹ đưa vào danh sách trừng phạt, Trung Quốc sẽ khó hỗ trợ tài chính bởi có nguy cơ bị trừng phạt. Trước đây, Trung Quốc luôn tuân thủ các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran.
Các nhà lãnh đạo Nhóm các nước công nghiệp phát triển nhất thế giới (G7) không nêu rõ ngân hàng nào của Nga sẽ bị loại khỏi mạng lưới SWIFT. Tuy nhiên, G7 có thể sẽ phải cân nhắc việc đưa vào danh sách các tổ chức và cá nhân cần để thanh toán cho việc nhập khẩu dầu và khí đốt từ Nga. Cơ quan Thống kê Đức vào tuần trước ước tính rằng chỉ riêng Đức đã chi 19 tỷ euro (27 tỷ USD) cho dầu mỏ và khí đốt của Nga trong năm 2021.
Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết các biện pháp trừng phạt cứng rắn vẫn có thể cho phép các giao dịch về năng lượng. Trong bối cảnh, bầu cử quốc hội Mỹ vào cuối năm 2022, chính quyền Tổng thống Biden rất muốn tránh một cuộc khủng hoảng năng lượng. Tuy nhiên, đây có thể là biện pháp trả đũa mạnh mẽ của Nga đối với Mỹ và phương Tây.
Cho đến đầu năm 2022, nhiều ngân hàng trung ương, bao gồm cả Ngân hàng Dự trữ Australia, coi áp lực lạm phát gia tăng chỉ tồn tại “nhất thời” do áp lực nguồn cung xuất phát từ những ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, một cuộc khủng hoảng năng lượng có thể khiến tình hình tồi tệ thêm, làm tăng nguy cơ “lạm phát đình trệ” theo kiểu những năm 1970 với kinh tế tăng trưởng thấp trong khi tỷ lệ lạm phát và thất nghiệp đều cao.
Căng thẳng Nga và Ukraine có thể gây bất ổn trên thị trường tài chính và năng lượng toàn cầu vì Nga là nguồn xuất khẩu lúa mỳ lớn nhất trên toàn cầu, trong khi Ukraine đứng thứ 5, chỉ sau Australia. Giống như nhiều mặt hàng khác, lúa mỳ vốn đã khan hiếm với giá cả tăng nhanh trước khi Nga thực hiện chiến lược quân sự đặc biệt ở Ukraine.
Như vậy, các nước phương Tây có thể phải cân nhắc trong việc loại mặt hàng lúa mỳ khỏi các lệnh trừng phạt như dầu mỏ và khí đốt hay không? Bên cạnh đó, Nga cũng là nước xuất khẩu các kim loại có ứng dụng công nghệ cao quan trọng như nhôm, niken, titan và Ukraine là nhà cung cấp khí hiếm được sử dụng trong sản xuất vi mạch.
Mặc dù cả Nga và Ukraine đều không hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu theo cách của các nền kinh tế lớn của phương Tây và châu Á, nhưng cả hai đều là những quốc gia tiên tiến có mối liên kết nhất định đối với phần còn lại của thế giới. Do đó cuộc khủng hoảng của hai nước này sẽ tác động đến chính nền kinh tế Nga và Ukraine cũng như tác động mạnh đến kinh tế toàn cầu.
