Thảo luận về tình hình kinh tế-xã hội tại Quốc hội ngày 3/10, đại biểu Nguyễn Phi Thường (đoàn Hà Nội) nêu thực trạng triển khai các dự án đường sắt đô thị đang tồn tại nhiều vấn đề như dự án lớn, đầu tư lớn nhưng đội vốn, kéo dài, gây bức xúc, cần rút kinh nghiệm để không lặp lại các dự án sau.
Theo đại biểu Thường, Hà Nội và TP. HCM đang trở thành các siêu đô thị mỗi nơi 10 triệu dân với nhiều nét tương đồng, tăng dân số cơ học mỗi năm khoảng 200.000 người, gây sức ép lớn lên cơ sở hạ tầng, đặc biệt là giao thông. Đơn cử như báo cáo của TP. HCM cho thấy thiệt hại mỗi năm do ùn tắc giao thông của thành phố khoảng 6 tỷ USD.
Việc xây dựng đường sắt đô thị được coi là giải pháp mang tính then chốt của cả hai thành phố. Hiện một số tuyến đã được triển khai, tuy nhiên đại biểu Nguyễn Phi Thường cho rằng các dự án này đều có mẫu số chung là dự án lớn, tổng mức đầu tư rất lớn nhưng lại chậm tiến độ, đội vốn nhiều lần, gây bức xúc dư luận. Có thể kể đến như dự án Bến Thành - Suối Tiên (TP. HCM), Cát Linh - Hà Đông (Hà Nội).
Cho rằng các dự án đường sắt đô thị hiện nay mới chú ý đến tính khả thi, tài chính, kỹ thuật, ít chú ý đến sự phát triển gắn với không gian đô thị, đại biểu Phi Thường đề xuất, quy hoạch đường sắt đô thị phải gắn kết với không gian và đời sống đô thị. Nguyên do là TP. HCM và Hà Nội hiện nay đang không được thiết kế theo định hướng đô thị giao thông công cộng, mà phát triển chủ yếu theo các phương tiện cá nhân với mật độ đường rất thấp.
Để một đường sắt đô thị tồn tại, phát huy hiệu quả theo đúng nghĩa, đại biểu Nguyễn Phi Thường cho rằng cần phải có lượng người đi đông tương ứng, việc đó phụ thuộc chủ yếu vào sự tiện nghi, phù hợp của sự kết nối giữa nhà ga đường sắt đô thị và đô thị.
“Nếu metro không tiện lợi thì hành khách sẽ ít và trợ giá khai thác vận hành sẽ ở mức cao và kéo dài”, ông Thường nói.
Cũng theo vị đại biểu này, hiện Việt Nam chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn hệ thống đường sắt đô thị nên khi triển khai dự án khó khăn, phụ thuộc vào nhà đầu tư, nước tài trợ vốn. Vấn đề khác nhau về công nghệ giữa các dự án cũng gây khó khăn trong quá trình kết nối mạng lưới hệ thống đường sắt đô thị.
Nhấn mạnh dự án đường sắt Cát Linh-Hà Đông được cử tri quan tâm, đại biểu Nguyễn Phi Thường đề nghị Chính phủ, Quốc hội quan tâm, chỉ đạo tháo gỡ các vướng mắc tại dự án đường sắt Cát Linh - Hà Đông để cuối năm vận hành, không để sai hẹn về đích thêm lần thứ 9, không để kéo quá dài gây bức xúc dư luận.
Ngoài ra, ông Thường cũng đề nghị cần đánh giá, rút kinh nghiệm các dự án ODA về đường sắt đô thị và thận trọng với các điều kiện trong hiệp định vay ODA, nhất là việc lựa chọn, chỉ định tổng thầu. Từ đó xem xét triển khai mô hình đường sắt đô thị tư nhân như Tokyo (Nhật Bản) để các nhà đầu tư tư nhân tham gia đầu tư.
Giải trình ý kiến của đại biểu Nguyễn Phi Thường, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho rằng đường sắt đô thị là loại hình giao thông rất hiện đại, giúp chống ùn tắc hiệu quả tại các thành phố lớn. Tuy vậy, trong thời gian vừa qua, các dự án đường sắt đô thị tại Việt Nam đều bộc lộ nhiều vấn đề, đặc biệt là vấn đề chậm tiến độ.
"Qua những dự án hiện nay, chúng tôi đã rút ra bài học kinh nghiệm sâu sắc", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.
Người đứng đầu Bộ Giao thông Vận tải khẳng định các vấn đề về quy hoạch, chuẩn bị đầu tư, việc lựa chọn đối tác, nhà thầu sẽ được rút kinh nghiệm để lựa chọn được công nghệ, nhà thầu tốt cho các dự án sau. Đặc biệt với các dự án sử dụng hợp đồng EPC, sẽ có những giải pháp rõ ràng để xác định giá trị dự án, tránh tình trạng điều chỉnh giá.
"Chúng tôi xin tiếp thu các ý kiến của đại biểu, sắp tới Bộ Giao thông Vận tải sẽ cùng các thành phố lớn tham mưu Chính phủ tốt hơn, để những dự án khởi công mới tránh được các tình trạng như hiện nay", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.
