Kết quả FDI
Năm 2018 vốn thực hiện đạt 19,1 tỷ USD, tăng 9,1% so với năm 2017, chiếm 22% tổng vốn đầu tư xã hội. Đó là tỷ trọng hợp lý khi doanh nghiệp trong nước đang tăng nhanh và có quy mô ngày càng lớn.
Từ đầu thập niên thứ hai đến nay, tốc độ tăng trưởng FDI khá cao; vốn thực hiện năm 2018 bằng 1,9 lần năm 2010, dự án FDI quy mô lớn, đầu tư vào công nghệ cao, dịch vụ hiện đại, đào tao và giáo dục, nghiên cứu & phát triển ngày càng nhiều.
Vốn đăng ký: tính đến ngày 20 tháng 12 năm 2018, cả nước có 3.046 dự án mới với vốn đăng ký gần 18 tỷ USD, bằng 84,5%, có 1.169 lượt dự án điều chỉnh tăng vốn 7,59 tỷ USD, bằng 90,3%, có 6.496 lượt góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài với 9,89 tỷ USD, tăng 59,8% so với 2017. Tổng vốn đăng ký mới, tăng thêm và góp vốn mua cổ phần đạt 35,46 tỷ USD, bằng 98,8% so với năm 2017.
Nhà ĐTNN đã đầu tư vào 18 ngành lĩnh vực, trong đó công nghiệp chế biến, chế tạo với 16,58 tỷ USD, chiếm 46,7%, kinh doanh bất động sản với 6,6 tỷ USD, chiếm 18,6%, bán buôn, bán lẻ với 3,67 tỷ USD, chiếm 10,3% vốn đăng ký.
Nhật Bản đứng thứ nhất với gần 8,59 tỷ USD, chiếm 254,2%, Hàn Quốc đứng thứ hai với 67,2 tỷ USD, chiếm 20,3%,Singapore đứng thứ 3 với 5,0 tỷ USD, chiếm 14,2% vốn đăng ký.
59 tỉnh thành phố đã có dự án FDI, trong đó Hà Nội với 7,5 tỷ USD, chiếm 21,2%, TP Hồ Chí Minh với 5,9 tỷ USD, chiếm 16,7%, Hải Phòng với 3,1 tỷ USD chiếm 8,7% vốn đăng ký.
Một số dự án lớn:
- Dự án Thành phố thông minh tại Đông Anh Hà Nội 4,138 tỷ USD do Sumitomo Corporation (Nhật Bản) đầu tư xây dựng khu đô thị thông minh, đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội.
- Dự án Nhà máy sản xuất polypropylene (PP) và kho ngầm chứa khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) 1,201 tỷ USD do HYOSUNG CORPORATION (Hàn Quốc) đầu tư tại Bà Rịa - Vũng Tàu.
- Dự án Công ty TNHH Laguna (Việt Nam), do Singapore đầu tư tại Thừa Thiên Huế đã điều chỉnh tăng vốn 1,12 tỷ USD.
- Dự án nhà máy LG Innitek Hải Phòng (Hàn Quốc), sản xuất mô đun Camera điều chỉnh tăng vốn 501 triệu USD.
- Dự án LG Display Hải Phòng (Hàn Quốc) tăng vốn 500 triệu USD.
Khu vực FDI góp phần quan trọng vào việc thực hiện đúng và vượt kế hoạch 12 chỉ tiêu chủ yếu của kinh tế- xã hội 2018, trong đó tốc độ tăng trưởng GDP dự báo đạt 7%, cao hơn 0,3 điểm phần trăm so với kế hoạch; CPI dưới 4%, chỉ số phát triển công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ khá cao.
Doanh nghiệp FDI đóng góp quan trọng vào thương mại quốc tế, kim ngạch xuất khẩu (kể cả dầu thô) đạt 175,5 tỷ USD, tăng 12,9% so với năm 2017 và chiếm gần 71,7% kim ngạch xuất khẩu (nếu không kể dầu thô đạt 173,2 tỷ USD, tăng 13,6% và chiếm 70,7%); kim ngạch nhập khẩu đạt 142,7 tỷ USD, tăng 11,6% so với năm 2017 và chiếm 60,1% kim ngạch nhập khẩu; xuất siêu 32,8 tỷ USD kể cả dầu thô (30,5 tỷ USD không kể dầu thô), bù đắp được nhập siêu của doanh nghiệp trong nước, tạo ra xuất siêu của nền kinh tế.
Tính lũy kế đến ngày 20/12/2018, cả nước có 27.353 dự án còn hiệu lực với vốn đăng ký 349,1tỷ USD, vốn thực hiện 191,4 tỷ USD, bằng 56,2% tổng vốn đăng ký.
Nhà ĐTNN đã đầu tư vào 19/21 ngành trong hệ thống phân ngành kinh tế quốc dân, trong đó công nghiệp chế biến, chế tạo 195,3 tỷ USD, chiếm 57,4%, kinh doanh bất động sản 57,9 tỷ USD, chiếm 17,0%, sản xuất, phân phối điện, khí nước 23,0 tỷ USD chiếm 6,7% vốn đăng ký.
Đã có 130 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam, trong đó đứng đầu là Hàn Quốc với vốn đăng ký 62,5 tỷ USD, chiếm 18,3%, đứng thứ hai là Nhật Bản với 57,0 tỷ USD, chiếm 16,7% tổng vốn đầu tư, tiếp theo là Singapore, Đài Loan, Britishvirgin Islands, Hồng Kông.
63 tỉnh, thành phố đã có dự án FDI, trong đó thành phố Hồ Chí Minh dẫn đầu với 45,0 tỷ USD, chiếm 13,2%, thứ hai là Hà Nội với 33,1 tỷ USD, chiếm 9,7 % Bình Dương với 31,7 tỷ USD, chiếm 9,2% vốn đăng ký.
Vấn đề
Năm 2018 Chính phủ đã tổng kết 30 năm thu hút FDI, đánh giá cao thành tựu to lớn và đóng góp quan trọng của khu vực FDI vào tăng trưởng kinh tế, tái cấu trúc nền kinh tế theo mô hình tăng trưởng dựa trên cống nghệ hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao, tạo việc làm cho hàng triệu người lao đông với thu nhập ngày càng tăng, góp phần xây dựng đội ngũ lao động đáp ứng đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hóa và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư; đóng góp ngày càng nhiệu vào GDP và thu ngân sách nhà nước...; trên cơ sở đó đề ra định hướng nâng cao chất lượng và hiệu quả thu hút FDI trong giai đoạn mới.
Đối chiếu với định hướng mới thì có ngoài những vấn đề như môi trường, chuyển giá, trốn thuế, doanh nghiệp ngừng hoạt động, tranh chấp lao động...năm 2018 nổi lên vẩn đề năng lượng cho tương lai, khắc phục tình trạng gây ô nhiễm môi trường, phát thải khí nhà kính làm tăng nhiệt độ trái đất, tận dụng lợi thế đất nước về năng lượng mặt trời, điện gió, điện tái tạo.
Trên thực tế việc thu hút thêm nhiều dự án nhiệt điện than không những gây lo ngại cho cư dân xung quanh nhà máy, điển hình là Nhà máy Vĩnh Tân đã gây ô nhiễm môi trường đến mức công đồng dân cư phản kháng bằng biểu tình, phản đối; mà còn gây ra tình trạng thiếu than phải nhập khẩu khối lượng ngày càng lớn.
Nhược điểm của ngành điện là chậm đổi mới mô hình tăng trưởng, độc quyền tự nhiên, chậm chuyển hướng theo thị trường cạnh tranh nên thiếu biện pháp khai thác tiềm năng to lớn của nước ta về năng lượng gió, điện mặt trời, điện tái tạo. Trong khi EVN cảnh báo về tình trạng thiếu than nên một số nhà máy điện không khai thác hết công suất hoặc phải tạm dừng hoạt động, sẽ thiếu điện, buộc phải cắt điện; thì tại phiên họp Chính phủ cuối tháng 11/2018 Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc lưu ý lãnh đạo Bộ Công thương và EVN rằng, không được để xảy ra tình trạng thiếu điện vì đích thân Thủ tướng đã nhiều lần chỉ đạo bằng văn thư; nếu cắt điện thì các vị phải chịu kỷ luật (!).
Từ khi Chính phủ đã đề ra chính sách khá hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong nước nhất là giá mua điện cao và EVN phải mua hết điện của dự án, năm 2017 và 2018 đã có khá nhiều dự án điện gió, điện mặt trời, điện tái tạo được cấp phép, riêng điện mặt trời có công suất 12.000 MW chủ yếu tại Ninh Thuận, Bình Thuận, Tây Ninh, Hà Tĩnh.
Vốn đầu tư nước ngoài váo ngành năng lượng gia tăng nhanh chóng. USAID đã ký kết hỗ trợ phát triển dự án điện mặt trời Tịnh Biên công suất 210 MW 193 triệu USD, Fujiwara của Nhật Bản được tỉnh Bình Định cấp giấy chứng nhận đầu tư dự án điện mặt trời 100 MW 64 triệu USD, Tập đoàn SY Group của Hàn Quốc dự kiến triển khai dự án điện mặt trời tại Bạc Liêu 300 MW 450 triệu USD, B. Grimm Power chi 35,2 triệu USD để mua 80% cổ phần trong dự án điện mặt trời ở Phú Yên 257 MW, ký thỏa thuận với Tập đoàn Xuân Cầu để xây dựng và vận hành nhà máy điện mặt trời ở Tây Ninh với công suất 420 MW.
Vấn đề nhà đầu tư nước ngoài quan tâm là 1) Giá mua điện chỉ có hiệu lực đến ngày 30/6/2018; đó là nguyên nhân chủ yếu của cuộc đua tăng tốc cấp phép và xây dựng để hoàn thành đưa vào vận hành trước thời hạn đó. Kiến nghị Chính phủ nên dựa trên tính chi phí và hiệu quả không chỉ từ các yếu tố trực tiếp hình thành giá thành điện mà còn cả các yếu tố liên quan đến giảm khí thải nhà kính, biến đổi khí hậu, tác hại của thiên tai để có chính sách giá mua điện dài hạn, bảo đảm lợi nhuận thỏa đáng cho nhà đầu tư. 2) Tỷ giá hối đoái và ngoại tệ chuyển đổi từ nguồn thu bằng tiền đồng Việt Nam để bảo đảm các khoản thanh toán quốc tế, kể cả vốn đi vay, lợi nhuân chuyển về nước; 3) Thi hành nghiêm túc hợp đồng bán điện cho EVN, bảo đảm hệ thống truyền tải, đấu nối với lưới quốc gia của dự án khi hoàn thành.
Để biến tiềm năng to lớn, chậm được khai thác về năng lượng sạch trở thành nguồn điện năng quan trong của đất nước thì cần có tư duy phát triển hiện đại, giảm dần nguồn năng lượng hóa thạch như than đá, dầu mỏ, chuyển sang năng lượng tái tạo, sạch để bảo đảm xây dựng nền kinh tế xanh cho thế hệ hôm nay và các thế hệ mai sau.
Triển vọng
Mối quan hệ Mỹ - Trung, trong đó có cuộc chiến tranh thương mại giữa hai nước đang được cả thế giới quan tâm.
Theo SSI Research, tác động ngắn hạn từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung chủ yếu là gián tiếp, thông qua sự mất giá của nhân dân tệ, Bắc Kinh tăng cường kiểm soát vốn và tâm lý giá xuống trên thị trường chứng khoán.Việt Nam vẫn đang phát triển nhưng quy mô sản xuất tương đối nhỏ trên thế giới, không nằm trong top 20; do đó Việt Nam đủ nhỏ để “đứng ngoài” cuộc tranh chấp thương mại của các nền kinh tế lớn, không bị ảnh hưởng tiêu cực nhiều trong ngắn hạn. Đồng tiền Việt Nam vẫn diễn biến tốt so với hầu hết các đồng tiền khác trong khu vực, chỉ mất giá 2,5% so với USD kể từ đầu năm. Việc VND mất giá hôm 23/7 sau nhiều năm ổn định, có thể chỉ để điều chỉnh cho phù hợp với các quốc gia khác trong khu vực hơn là đứng đơn độc.
Tuy vậy cảnh giác không bao giờ thừa khi kim ngạch thương mại của Việt Nam với Mỹ và với Trung Quốc chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu. Theo giõi cập nhật thông tin, dự báo kịp thời, chủ động đề ra giải pháp đồng bộ khắc phục mọi tình thế là nhiệm vụ quan trọng của các bộ, ngành ở trung ương,
Đối với FDI, hiện đang có nhiều nhà đầu tư Mỹ và châu Âu chuyển xí nghiệp từ Trung Quốc về nước hoặc sang nước thứ ba; Việt Nam nằm trong sự lựa chọn hàng đầu.
Khi Chính phủ Mỹ áp đặt mức thuế nhập khẩu 25% đối với toàn bộ hàng hóa của Trung Quốc thì buộc doanh nghiệp nước này tìm kiếm thi trường khác để tiêu thụ số hàng hóa không thể xuất khẩu sang Mỹ, đồng thời gia tăng đầu tư ra nước ngoài để đối phó với các biện pháp của Mỹ. Việt Nam là nước láng giêng, có tiềm năng lớn nên sẽ được các doanh nghiệp Trung Quốc tìm kiến cơ hội để mở rộng quy mô thương mại hai chiều, đồng thời tăng nhanh các dự án đầu tư trực tiếp. Nước ta cần nghiên cứu để nhận biết thách thức và cơ hội mới, có đối sách thích hợp với các doanh nghiệp Trung Quốc theo hướng lựa chọn, sàng lọc bảo đảm lợi ích quốc gia trong việc hợp tác về thương mại và đầu tư giữa hai nước.
Tại Diễn đàn Cải cách và phát triển sáng 5/12/2018, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu: “Chúng tôi có khát vọng trở thành nền kinh tế thịnh vượng, nhưng nhận thức rõ rằng con đường đi đến không bằng phẳng, sẽ có nhiều thách thức. Đó là những thách thức đến từ nội tại nền kinh tế và tác động lớn từ những biến động của kinh tế quốc tế”. Thủ tướng khẳng định “Chính phủ sẽ tăng tốc cải thiện thủ tục hành chính, xây dựng thể chế kinh tế sao cho các chủ thể kinh tế đều có quyền tham gia vào hoạch định kế hoạch phát triển và chính sách, tập trung xây dựng cơ sở hạ tầng mềm, số hóa để chuyển đổi nền kinh tế sang số hóa, đổi mới cơ chế tuyển dụng, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực, người tài để tận dụng Cách mạng Công nghệ 4.0 làm động lực tăng trưởng đất nước”.
Trong bối cảnh quốc tế và khu vưc, việc cộng đồng nhà đầu tư nước ngoài, các tổ chức quốc tế đánh giá cao môi trường kinh doanh và đầu tư của Việt Nam, với một số FTA thế hệ mới bắt đầu có hiệu lực; trên cơ sở định hướng, chính sách mới về FDI thì triển vọng năm 2019 và 2020 rất sáng sủa; được dự báo:
Đầu tư từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và châu Á vẫn gia tăng, đồng thời đầu tư từ Mỹ, Đức, Pháp, Anh và một số nước EU vào công nghệ hiện đại, công nghệ tương lai, giáo dục và đào tạo, nghiên cứu & phát triển với nhiều dự án lớn đã và đang được đảm phán sẽ được triển khai.
- Số lượng các doanh nghiệp vừa và nhỏ nước ngoài đầu tư tại Việt Nam vẫn gia tăng ở những ngành thâm dụng lao động, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ, dịch vụ tư vẩn, nhưng sẽ có nhiều tập đoàn kinh tế hàng đầu thế giới đầu tư những dự án quy mô hàng tỷ USD trong công nghiệp công nghệ cao, công nghệ tương lai của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, xây dựng thành phố thông minh, cơ sở hạ tầng kỷ thuât và xã hội.
- Dự án FDI vào các địa phương được thu hút phù hợp với trình độ phát triển của từng tỉnh, thành phố với chính sách ưu đãi phù hợp với danh mục dự án ưu tiên kêu gọi đầu tư.
Đổi mới toàn diện quá trình thu hút FDI từ xúc tiến đầu tư, đến thẩm định cấp giấy đăng ký, triển khai dự án theo hướng chính phủ điện tử với bộ máy được cơ cấu có hiệu năng, đội ngũ công chức mẫn cán và năng động là những nhân tố quyết định Việt Nam luôn là điểm đến đầy tiềm năng của các nhà đầu tư.
