Định giá hàng tồn kho (inventory valuation) là xác định giá trị bằng tiền phù hợp cho dự trữ nguyên liệu, bán thành phẩm và thành phẩm của doanh nghiệp. Khi lạm phát làm cho giá nhiều lô hàng dự trữ đã mua trong thời kỳ kinh doanh có giá trị khác nhau, doanh nghiệp phải quyết định xem: (1) lấy giá trị bằng tiền nào để tính cho khối lượng dự trữ cuối kỳ trong bảng tổng kết tài sản; và (2) lấy chi phí nào để tính cho các đơn vị hàng hóa đã tiêu thụ trong các tài khoản của công ty. Quyết định thứ hai có liên quan trực tiếp tới chi phí hàng hóa tiêu thụ và lãi gộp.
Các công thức định giá hàng tồn kho khác nhau được sử dụng để đánh giá dự trữ đem lại kết quả khác nhau của giá trị dự trữ trong bảng tổng kết tài sản và chi phí hàng hóa tiêu thụ. Chẳng hạn phương pháp vào trước – ra trước (FIFO) giả định hàng hóa được rút ra khỏi dự trữ đúng theo thứ tự nhập hàng, cho nên chi phí hàng hóa tiêu thụ được tính dựa trên chi phí của những hàng hóa cũ nhất trong dự trữm còn giá trị dự trữ cuối kỳ được tính dựa trên giá của những lần mua hàng gần nhất.
Ngược lại, phương pháp vào sau – ra trước (LIFO) giả định rằng những hàng hóa được mua sau cùng được rút ra khỏi dự trữ trước, cho nên chi phí của hàng hóa tiêu thụ được tính dựa trên chi phí của những lần mua hàng gần nhất, còn giá trị tồn kho cuối kỳ được tính dựa trên những hàng hóa cũ nhất còn nằm trong kho. Phương pháp vào sau – ra trước đem lại kết quả cao hơn khi tính chi phí cho hàng hóa tiêu thụ, đại lượng này gần đúng hơn với chi phí thay thế của hàng hóa tiêu thụ, nhưng có xu thế đánh giá thấp giá trị của dự trữ cuối kỳ.
Vì mục đích thận trọng, các doanh nghiệp có xu hướng đánh giá dự trữ theo chi phí hay giá trị thị trường, tức sử dụng giá thấp hơn để tránh thổi phồng lợi nhuận.
(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)
Phương pháp kê khai thường xuyên (perpetual inventory method) là phương pháp theo dõi một cách thường xuyên tình hình biến động tăng giảm hàng tồn kho trên các tài khoản phản ánh từng loại hàng tồn kho ngay khi nghiệp vụ này phát sinh. Ưu điểm của phương pháp này là có độ chính xác cao, các thông tin về hàng tồn kho luôn được cập nhật kịp thời. Nó cho phép tại bất kỳ thời điểm nào cũng có thể xác định được lượng nhập, xuất, tồn kho từng loại hàng. Nhưng cũng vì thế mà nó khá tốn thời gian và công sức để có thể kiểm kê một cách chính xác.
Phương pháp kiểm kê định kỳ (periodic inventory method) là phương pháp không theo dõi một cách thường xuyên, liên tục về tình hình biến động của các loại vật tư, hàng hoá, sản phẩm mà chỉ phản ánh giá trị tồn kho đầu kỳ và cuối kỳ của chúng trên cơ sở kiểm kê cuối kỳ. Các tài khoản hàng tồn kho chỉ theo dõi giá trị hàng tồn kho tồn đầu kỳ và cuối kỳ . Phương pháp này có ưu điểm là giảm được khối lượng công việc ghi chép tuy nhiên độ chính xác không cao .
