Văn phòng Chính phủ vừa có Thông báo 331/TB-VPCP truyền đạt ý kiến của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng về tổng quan đường sắt Việt Nam và việc nghiên cứu phương án xây dựng đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.
Xuất phát từ đặc thù của Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam cần quy trình, thủ tục đầu tư kéo dài, nhu cầu vốn lớn, khả năng thu hồi vốn hết sức khó khăn; việc Nhà nước đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt sẽ gây áp lực đối với trần nợ công nên Phó Thủ tướng yêu cầu Dự án phải được nghiên cứu thận trọng, kỹ lưỡng, khoa học và đồng bộ toàn tuyến, có tính toán phân kỳ đầu tư phù hợp.
Cùng với đó, xác định định hướng xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách huy động vốn, chương trình nội địa hóa phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam, có kế hoạch đào tạo phát triển nguồn nhân lực phục vụ đường sắt tốc độ cao, làm cơ sở báo cáo Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương và Quốc hội quyết định.
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu Bộ Giao thông vận tải khẩn trương nghiên cứu bổ sung quy định về cấp kỹ thuật đường sắt tốc độ cao vào Tiêu chuẩn ngành và Tiêu chuẩn quốc gia về cấp kỹ thuật đường sắt.
Bộ cũng cần sớm cập nhật các nghiên cứu; tổ chức nghiên cứu; tổ chức hội thảo, truyền thông và hoàn thiện Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Dự án; trình Hội đồng thẩm định Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ thông qua năm 2017 để xem xét, trình Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương cho ý kiến và trình Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư vào năm 2018.
Khi Dự án được Quốc hội thông qua, cần chuẩn bị kỹ về thiết kế kỹ thuật và nguồn vốn để năm 2022 - 2030 thực hiện xong các dự án ưu tiên đoạn Hà Nội - Vinh và Thành phố Hồ Chí Minh - Nha Trang.
Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Giao thông vận tải làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư để bố trí vốn ngân sách cho công tác chuẩn bị đầu tư Dự án.
Phó Thủ tướng yêu cầu các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Công Thương, Khoa học và Công nghệ, Giáo dục và Đào tạo chủ động nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách huy động vốn; các đề án về phát triển các lĩnh vực liên quan, bao gồm cả đào tạo nguồn nhân lực… phục vụ phát triển đường sắt tốc độ cao theo Chiến lược phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050.
Hiện nay, mạng đường sắt quốc gia có tổng chiều dài 3.134km, trong đó 2.531km chính tuyến, 612km đường nhánh và đường ga. Tuy nhiên, do đã xây dựng từ lâu, lại không được nâng cấp, mở rộng theo đúng yêu cầu phát triển, nên đường sắt Việt Nam hiện vẫn hoàn toàn là đường đơn, khổ đường hẹp 1.000mm và ngày càng xuống cấp.
Trả lời báo chí cuối năm ngoái, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Ngọc Đông cho hay theo định hướng phát triển và quy hoạch chiến lược thì yêu cầu nguồn vốn đến tận 40 - 50 tỷ USD từ giờ đến năm 2050, một lượng vốn rất lớn, mà vốn ngân sách thì chúng tôi xác định được khoảng 28%. Như vậy phần còn lại phải huy động từ nhiều nguồn lực khác nhau từ tư nhân trong và ngoài nước.
"Đường sắt tốc độ cao thì trong chiến lược đã hoạch định rồi, trong tương lai là chắc chắn phải có thì mới đáp ứng được nhu cầu vận tải chung. Tôi nói trong tương lai, chứ không phải là nói cái là ngày mai phải có. Cũng giống như sân bay Long Thành, ta nói thế nhưng mà để mà nhanh nhất thì cũng phải 2023 - 2025 nếu như bắt đầu từ bây giờ", ông Đông nói.
"Trong chiến lược đã hoạch định, khi hoàn thành toàn tuyến Hà Nội - TP. HCM thì có thể chỉ mất 5-6 tiếng thôi, thì chuyện ăn sáng Hà Nội, ăn tối Sài Gòn, thậm chí ăn sáng Hà Nội, ăn trưa Sài Gòn là khả thi. Nhưng, đấy là chuyện tương lai", ông Đông nói thêm.
Hồi đầu năm 2015, Chiến lược phát triển đường sắt đã được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt, theo đó trước năm 2020, ngành giao thông sẽ nghiên cứu xây dựng mới đường sắt tốc độ cao, đường sắt đôi khổ 1.435 mm, điện khí hóa trên trục Bắc - Nam, chuẩn bị xây dựng trước những đoạn tuyến có nhu cầu vận tải lớn như Hà Nội - Vinh, TP. HCM - Nha Trang.
Trong giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2030, ngành đường sắt phải đáp ứng khoảng 3-4% thị phần vận tải hành khách và 4-5% thị phần vận tải hàng hóa; đáp ứng khoảng 15-20% thị phần vận tải hành khách đô thị tại Hà Nội và TP. HCM.
Đến năm 2050 sẽ đáp ứng tối thiểu 5-8% thị phần vận tải hành khách và 5-6% thị phần vận tải hàng hóa và sau năm 2050, triển khai tổ chức khai thác đường sắt tốc độ cao tốc 350km/h.
Năm 2010, Chính phủ từng trình đề án xây dựng đường sắt cao tốc Bắc Nam với số vốn đầu tư 56 tỷ USD, nhưng sau đó bị Quốc hội bác. Đây cũng là một chủ đề gây tranh cãi trong một thời gian dài.
