Chưa bao giờ giới doanh nhân Việt Nam lại phải đối mặt với tình huống đặc biệt như hiện tại. Covid-19 đẩy doanh nhân này vào bước đường cùng nhưng lại “cất cánh” cho sự nghiệp kinh doanh của doanh nhân khác. Cũng vì thế mà chưa bao giờ sự sẻ chia giữa các doanh nhân lại được nhắc nhiều đến thế giữa lúc xuất hiện rất nhiều sự rạn nứt, sự đứt gãy niềm tin, song song với sự đứt gãy chuỗi sản xuất, đứt gãy chuỗi cung ứng.
Có thể nhận thấy rất rõ sự rạn nứt, xung đột xuất hiện giữa các doanh nhân, doanh nghiệp Việt Nam qua 3 ví dụ điển hình.
Thứ nhất là rạn nứt giữa ngân hàng và các doanh nghiệp khác. Suốt từ khi dịch Covid-19 khởi phát đến nay, ngân hàng là ngành bị “réo tên” nhiều nhất bởi đây là ngành đặc thù, có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nền kinh tế cũng như các doanh nghiệp vượt qua đại dịch, tuy nhiên, trái ngược với sự điêu đứng của đa số doanh nghiệp, ngành ngân hàng lại ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận khá cao, gây ra sự “phản cảm” nhất định.
Năm 2020, lợi nhuận trước thuế của các ngân hàng ghi nhận mức tăng trưởng khoảng 16%. Số liệu ước tính gần nhất của hãng nghiên cứu FiinGroup với 9 ngân hàng thương mại cho thấy lợi nhuận 9 tháng năm 2021 của các ngân hàng này tăng tới 35% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó quý III dù chịu ảnh hưởng nặng nề bởi làn sóng Covid-19 lần thứ tư nhưng lợi nhuận vẫn tăng 11%.
Ngân hàng có hưởng lợi từ đại dịch không? Có. Covid-19 khiến chính sách tiền tệ buộc phải được thực thi theo hướng giảm lãi suất huy động, nhờ đó ngân hàng tiết kiệm được lượng lớn chi phí huy động vốn, từ đó có nguồn lực để giảm lãi suất cho vay.
Tuy nhiên, thực tế là không phải lãi suất huy động giảm bao nhiêu thì lãi suất cho vay giảm bấy nhiêu và điều này gây ra không ít bức xúc trong cộng đồng doanh nhân. Có thể thấy rõ sự dè sẻn của các ngân hàng khi giảm lãi suất cho vay và phải đến khi bị thúc ép từ Ngân hàng Nhà nước, mức giảm lãi suất cho vay mới trở nên thực sự đáng kể trên diện rộng.
Nhưng sự dè sẻn của ngân hàng cũng không phải không có lý do. Họ phải tuân thủ hệ số an toàn vốn (CAR) ngặt nghèo theo các tiêu chuẩn được nâng dần qua các năm, hệ số rủi ro LDR đa phần đã tiến tới ngưỡng tối đa, trong khi áp lực nợ xấu ngày càng lớn khiến các ngân hàng buộc phải chuẩn bị nguồn lực để dự phòng rủi ro trong tương lai bởi ngân hàng luôn là ngành “hứng bão” sau cùng. Dù vậy, điều đó không có nghĩa là sự dè sẻn ấy không bị ảnh hưởng bởi ý chí chủ quan của giới chủ ngân hàng.
Rạn nứt điển hình thứ hai là giữa doanh nghiệp được hưởng lợi từ xu hướng tăng giá hàng hóa và doanh nghiệp chịu bất lợi từ xu hướng tăng giá hàng hóa. Dễ thấy nhất là giữa ngành thép và ngành xây dựng.
Chưa bao giờ ngành thép kiếm lời nhiều như hiện nay. Nhu cầu thép và các sản phẩm từ thép rất lớn trên thế giới khiến giá cả loại hàng hóa này tăng mạnh. Cung không đủ cầu trên phạm vi toàn thế giới khiến giá thép trong nước cũng buộc phải “hòa mình” vào xu hướng tăng. Ngành xây dựng từng nhiều lần “kêu cứu” và các cơ quan có thẩm quyền cũng đã vào cuộc nhưng cuối cùng, giá thép vẫn… tiếp tục tăng. Rốt cuộc, ai hưởng lợi vẫn tiếp tục hưởng lợi và ai chịu thiệt vẫn tiếp tục phải xoay xở.
Ở rạn nứt điển hình thứ ba, khốc liệt hơn, là không ai được hưởng lợi gì cả. Đó là câu chuyện xung đột lợi ích giữa Công ty Cổ phần Đầu tư Thế Giới Di Động (MWG) và những người chủ cho thuê nhà.
Với MWG, chính sách ESOP (phát hành cổ phiếu với giá ưu đãi cho cán bộ nhân viên) là chính sách trụ cột, mang tính sống còn, quyết định hiệu quả kinh doanh dài hạn của doanh nghiệp. Để duy trì chính sách này, năm 2021, MWG sẽ phải đạt được tăng trưởng lợi nhuận trên 10% trong bối cảnh có những thời điểm 70% số cửa hàng của “ông trùm” bán lẻ này phải đóng cửa. Trong tình thế ngặt nghèo đó, MWG buộc phải bảo vệ lợi nhuận bằng cách cắt giảm thật mạnh chi phí mặt bằng và xung đột với chủ cho thuê nhà nảy sinh từ đó.
Đừng chỉ vào một vài người chủ cho thuê nhà lên tiếng phản đối, ai dám chắc trong lòng những người cho thuê nhà khác không có “sóng ngầm”?
Nhưng, không ai là người chiến thắng trong cuộc chiến này cả.
Covid-19 khiến xã hội như bước vào mùa đông lạnh giá chưa từng có. Những rạn nứt giữa các doanh nghiệp, doanh nhân nêu trên chỉ là một phần của tảng băng chìm. Hãy nhìn vào làn sóng hồi hương “thắt lòng” của những người lao động nghèo. Hãy nhìn vào sự cát cứ địa phương khiến dòng chảy kinh tế tưởng chừng được khơi thông lại đóng băng trở lại.
Chưa bao giờ cộng đồng doanh nhân Việt Nam cần một “làn gió xuân” đến thế, để những băng giá, rạn nứt dần tan chảy để trở về thành khối nước duy nhất, để tiềm lực Việt Nam không tiếp tục bị tiêu hao từ bên trong. Sẽ không có một doanh nghiệp, doanh nhân nào thực sự thành công khi lợi ích quốc gia bị tổn hại.
Hòa khí sinh tài. Sự đoàn kết và cảm thông cho nhau trong cộng đồng doanh nhân ở thời điểm hiện tại có giá trị hơn bất kỳ thời điểm nào khác. Và đó cũng là cách để các doanh nghiệp, doanh nhân tự cứu mình. Ai có thể “vỗ ngực” nói rằng doanh nghiệp của mình mãi mãi thuận lợi, không cần tới sự giúp đỡ của người khác?
Trong cơn sốt rét, những chính sách hỗ trợ, phục hồi kinh tế cứng rắn và quyết liệt từ Chính phủ cũng sẽ giúp giới doanh nhân “vã mồ hôi”. Nếu không thể “vung tiền” ban phát cho người dân, doanh nghiệp như những nước giàu bởi hạn chế về nguồn lực và lo ngại lạm phát làm mất ổn định kinh tế vĩ mô, thì Chính phủ buộc phải nhanh chóng nối lại các hoạt động kinh tế, giải quyết tận gốc tình trạng cát cứ địa phương, không để rạn nứt ngày càng lớn, tiềm lực của doanh nghiệp, của nền kinh tế ngày càng bị tiêu hao.
Nghị quyết số 128/NQ-CP quy định tạm thời “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch Covid-19” vừa được Thủ tướng ban hành kỳ vọng sẽ tạo ra “làn gió xuân” giúp thông thương toàn quốc, nếu như Chính phủ quyết liệt trong việc loại bỏ tình trạng cát cứ địa phương.
Trong khi chờ đợi “làn gió xuân” thực sự thổi đến, nương tựa vào nhau là cách duy nhất để cộng đồng doanh nhân Việt Nam vượt qua mùa đông lạnh giá mang tên “Covid-19”.
