Nhân vật

Hoàng hôn hay bình minh sẽ đến với tỷ phú Masayoshi Son?

(VNF) - Ngay cả trước khi dịch Covid-19 xảy ra, Quỹ Tầm nhìn (Vision Fund) trị giá 100 tỷ USD của SoftBank đã gây tranh cãi trong thế giới khởi nghiệp. Nhiều người cho rằng SoftBank đang được điều hành bởi một kẻ điên cuồng là Masayoshi Son.

Hoàng hôn hay bình minh sẽ đến với tỷ phú Masayoshi Son?

Masayoshi Son, nhà sáng lập tập đoàn công nghệ SoftBank.

Khi cánh cửa chiếc SUV màu đen đóng sầm lại, Masayoshi Son, nhà sáng lập tập đoàn công nghệ SoftBank và những người tùy tùng của ông tiến vào một không gian riêng tư tĩnh lặng trong một nhà hàng hải sản hàng đầu của Mỹ - nhà hàng Le Bernardin ở Midtown Manhattan. Tỷ phú người Nhật Bản dễ dàng được nhận diện bởi một bộ âu phục với chiếc áo khoác Uniqlo màu xám kim loại.

Đó là nơi Masayoshi Son tổ chức "Hội nghị thượng đỉnh trước IPO" đầu tiên của mình cho các công ty trong danh mục đầu tư của SoftBank, bao gồm chín công ty được SoftBank hậu thuẫn như công ty lưu trữ dữ liệu Cohesity, công ty công nghệ tài chính Anh OakNorth và tập đoàn tài chính Greensill Capital.  Masa giới thiệu các công ty này với các nhà đầu tư ở Phố Wall. Ông đã tập hợp khoảng hai mươi nhà quản lý tài sản lớn nhất thế giới hội tụ trong buổi gặp gỡ này tại Midtown Manhattan.

“Mặc dù mọi người cho rằng SoftBank có thể đang gặp khó khăn, nhưng chúng tôi vẫn tiếp tục phát triển”, Son nói. “Đừng nghĩ về quá khứ”.

Quỹ Tầm nhìn (Vision Fund) trị giá 100 tỷ USD của SoftBank chắc chắn là quỹ đầu tư được theo dõi nhiều nhất trên thế giới. Trong ba năm qua, Masa đã tạo ra một số lượng lớn các vụ cá cược táo bạo (88 thương vụ) với giá trị đầu tư lớn. Nhưng có những thương vụ không diễn ra theo dự tính. Đầu tiên là thương vụ đầu tư vào ứng dụng gọi xe Uber đã khiến Softbank mất hàng trăm triệu USD. Và sau đó là WeWork, startup chia sẻ văn phòng được SoftBank rót hơn 10 tỷ USD kể từ năm 2017, đã tan vỡ kế hoạch IPO và nhà sáng lập Adam Neumann buộc phải từ chức.

“Đó là một khoảng thời gian khó khăn”, Masa thừa nhận. Trong lời giải thích gửi đến Forbes một cách riêng tư, Masa bày tỏ rằng: “Chúng tôi đã trả quá cao khi định giá WeWork và chúng tôi đã quá tin vào doanh nghiệp. Nhưng ngay cả với WeWork, chúng tôi vẫn tự tin rằng chúng tôi đã mang đến một cách quản lý mới, một kế hoạch mới và chúng tôi sẽ quay lại và tạo ra một sự trở lại xứng đáng”.

Để cố gắng hướng vào điểm mất chốt, Masa nhắc lại câu chuyện quá khứ. Cụ thể là thương vụ làm nên tên tuổi trong sự nghiệp của ông và được ví như một viên ngọc quý của SoftBank - tờ séc trị giá 20 triệu USD mà Masa đã viết cho thị trường Trung Quốc - khoản đầu tư vào công ty thương mại điện tử Alibaba, hiện có giá trị hơn 120 tỷ USD. “Mười năm đầu tiên, Alibaba đã có doanh thu gần như bằng 0”, Son nói. “Nhưng một khi bắt đầu có doanh thu, Alibaba đã bật lên một cách đáng kinh ngạc”.

Masa đã lọc ra 9 công ty trong danh mục đầu tư của mình và trình bày trong vòng 20 phút về mỗi công ty. “Các công ty ngày nay có một bước tiến ban đầu đi trước những công ty khác”, Son nói. “Nó mới chỉ bắt đầu. Tôi muốn các bạn nhìn và cảm nhận những gì sắp xảy ra”. Thực sự là có một số gương mặt sáng sủa tại đó, bao gồm công ty ByteDance - chủ sở hữu ứng dụng TikTok và người đứng đầu công thương mại điện tử Hàn Quốc Coupang.

Vài tuần sau cuộc họp đó, cổ phiếu SoftBank đã giao dịch với mức chiết khấu 73% so với tổng giá trị tài sản, mức chiết khấu lớn nhất trong lịch sử công ty.

Rajeev Misra (trái) và Masayoshi Son (giữa) của SoftBank với người hậu thuẫn quan trọng của quỹ Vision Fund, thống đốc quỹ đầu tư quốc gia của Ả rập Xê út. 

Mọi thứ đã thay đổi nhanh đến mức cổ phiếu SoftBank có thể thực sự nhảy vọt nếu Quỹ Tầm nhìn đóng cửa hoàn toàn. SoftBank đang có kế hoạch bán 41 tỷ USD tài sản để củng cố bảng cân đối kế toán của mình thông qua mua lại cổ phiếu và trái phiếu, các khoản nợ. Điều này khiến các nhà đầu tư vui mừng.

“Đây sẽ là đợt mua lại cổ phần lớn nhất và sẽ thúc đẩy sự gia tăng lớn nhất số dư tiền mặt trong lịch sử của SoftBank. Điều đó phản ánh sự vững chắc trong hoạt động kinh doanh của chúng tôi”, Son nói trong một tuyên bố. “Điều này cho phép chúng tôi tăng cường bảng cân đối kế toán trong khi giảm đáng kể số nợ. Ngoài ra, việc kiếm tiền từ tài sản chiếm chưa đến 20% giá trị tài sản hiện tại của công ty”.

Một số tài sản mà SoftBank có thể bán là một phần trong số 26% cổ phần Alibaba, trị giá khoảng 130 tỷ USD; cổ phần được giao dịch công khai tại Uber, Guardant Health và Sprint (đang trong quá trình sáp nhập với T-Mobile); và SoftBank Corp (tách khỏi SoftBank Group) - công ty sở hữu phần lớn Yahoo Nhật Bản.

Tuy nhiên, Softbank cũng tuyên bố sẽ thận trọng hơn trong việc đầu tư mới từ Quỹ Tầm nhìn thứ hai non trẻ của mình. “Chúng tôi hiểu những gì chúng tôi cần phải làm trong những trường hợp như vậy”, Yoshimitsu Goto, giám đốc tài chính của SoftBank, đồng thời là một người bạn lâu năm của Son, nói. “Tôi tin rằng Masa cũng hiểu thị trường”.

Không chỉ là một trong cỗ máy đầu tư khủng nhất trong lịch sử, Quỹ Tầm nhìn còn là bộ máy tái tạo thương hiệu với tốc độ cao. Những thỏa thuận diễn ra một cách điên cuồng khiến công chúng quên mất rằng SoftBank đã nắm giữ một lượng lớn tài sản blue-chip (cổ phiếu của công ty nổi tiếng trên thế giới) và 70% số tiền của Quỹ Tầm nhìn đến từ các nhà đầu tư như các quỹ có chủ quyền của Ả Rập Saudi và Abu Dhabi, các công ty công nghệ lớn tại Thung lũng Silicon như Apple và Qualcomm.

SoftBank vẫn đang sở hữu công ty sản xuất chip Arm của Anh và nhà mạng không dây Sprint, cũng như nắm giữ cổ phần lớn tại Alibaba và SoftBank Corp cùng với nhiều nhà mạng khác.

Và nó vẫn còn đó, Masa. Không ai tạo ra nhiều bong bóng dot-com hơn 20 năm trước như Yahoo và E-Trade; và không ai bị mất mát nhiều hơn như SoftBank, chính xác là 99% vốn hóa thị trường của SoftBank bị bốc hơi. Tài sản của Masa theo đó cũng bị xóa sổ, nhưng tầm nhìn của ông không bị mờ đi, và ông đã kiếm được hàng tỷ USD sau đó (giá trị ròng hiện tại của Masa là 16,6 tỷ USD). “Trong buổi ban đầu của internet, tôi đã bị chỉ trích giống như vậy”, Son nói. “Và ngay cả bây giờ cũng vậy”.

“Về mặt chiến thuật, tôi đã hối hận”, Son nói. “Tuy nhiên, về mặt chiến lược, tôi không thay đổi”, Son khẳng định.

Masa Son đã dành phần lớn thời gian của ông ở Nhật Bản, nhưng ông có một chỗ tạm trú ở Thung lũng Silicon - một biệt thự rộng 9.000 mét vuông ở Woodside. Khi ông mua nó vào năm 2012 với giá 118 triệu USD, đây là ngôi nhà đắt nhất ở Mỹ.

Gặp gỡ Son, người đàn ông 62 tuổi, từ lâu đã là một trong những cơ hội tuyệt vời cho các doanh nhân công nghệ nhiều tham vọng. Khi Steve Jobs giới thiệu iPhone ra thế giới, chính Son đã thuyết phục ông đến Nhật Bản, bảo đảm quyền độc quyền để phân phối sản phẩm đình đám tại quốc gia này trong 3 năm.

Masayoshi Son của SoftBank (giữa) cùng với Jack Ma - đồng sáng lập công ty thương mại điện tử Alibaba và tỷ phú Terry Gou - Chủ tịch Tập đoàn công nghệ Foxconn.

Sinh ra và lớn lên ở hòn đảo Kyushu, phía nam Nhật Bản, lúc còn bé Masayoshi Son luôn bị bắt nạt do gốc gác Hàn Quốc. Son chuyển đến California (Mỹ) để theo học chương trình du học và mặc dù ban đầu không nói được tiếng Anh, Son đã vượt qua kỳ thi dự bị đại học để chuyển đến Đại học California tại Berkeley, nơi ông tốt nghiệp vào năm 1980. Son đã bán một doanh nghiệp dịch thuật điện tử cho Sharp và kiếm được hơn 1 triệu USD. Sau đó, ông mở một cửa hàng bán linh kiện máy tính tại Tokyo đặt tên là SoftBank rồi dần dần xây dựng nó thành một tập đoàn công nghệ và viễn thông. 

Son trở lại Mỹ một cách vang dội vào năm 1996 khi ông mua tạp chí hàng đầu về máy tính Ziff-Davis và đầu tư một khoản trị giá 108 triệu USD cho 41% cổ phần trong một doanh nghiệp internet non trẻ là Yahoo.

SoftBank đã rót hàng tỷ USD vào các công ty dot-com. Trong ba ngày ở đỉnh bong bóng dot-com, Son đã tuyên bố, ông là người giàu nhất thế giới. Bong bóng Dot-com thường được nhớ tới là thời kỳ hưng thịnh không tưởng của nền kinh tế Mỹ mà trong đó bất kỳ ý tưởng nào liên quan tới Internet đều cũng có thể sinh ra một công ty trị giá hàng triệu USD.

Nhưng sau đó tất cả đã kết thúc. Khi quả bong bóng bị thổi phồng quá sức bị tan vỡ, năm 2002, SoftBank đã mất 99% vốn hóa thị trường, từ 180 tỷ USD xuống chỉ còn 2 tỷ USD.

Cũng như Quỹ Tầm nhìn của Son ngày hôm nay, nhiều CEO hàng đầu đã rót phần lớn tài sản ròng của họ vào cổ phiếu SoftBank. “Chúng tôi ngồi quanh bàn với ông ấy và nói, OK, chúng tôi làm gì bây giờ?”, Ron Fisher, người quản lý các khoản đầu tư của SoftBank từ Mỹ và hiện là phó chủ tịch. Tuy nhiên, theo ông Fisher, hầu như mọi nhà điều hành đều ở lại để vượt qua một vài năm đau khổ thực sự với ông chủ của họ. “Masa có một khả năng độc đáo trong việc kết nối với mọi người”, Fisher nói. Ông ấy cực kỳ nhún nhường khi nói về những thiếu sót của mình”.

Son đã dành cả thập kỷ sau đó để đưa SoftBank trở lại. Masa đã kiên trì theo bám một khoản đầu tư đặc biệt thân cận. “Tôi là người lạc quan nhất về tương lai của Alibaba, hơn cả chính ban lãnh đạo”, Son nói. “Tôi nghĩ điều tương tự sẽ lặp lại một lần nữa”.

Từ đó, Son tiếp tục có được các công ty Vodafone Nhật Bản và Sprint Nextel, cộng với nhà sản xuất chip Arm Holdings của Anh. SoftBank cũng đã thành công trong việc mua cổ phần của nhà sản xuất trò chơi di động Supercell, công ty phát triển trò chơi Clash of Clans. SoftBank tiếp tục đầu tư vào các công ty mới thành lập, trung bình khoảng 4 tỷ USD mỗi năm. “20 năm qua, internet đã phá vỡ ngành quảng cáo và ngành bán lẻ. Càng đi về phía trước với sức mạnh của AI, nó sẽ phá vỡ mọi ngành công nghiệp khác”, Son nói.

Rajeev Misra, một đồng minh lâu năm, được giao nhiệm vụ là CEO Quỹ Tầm nhìn. Vốn là một nhân viên ngân hàng xuất sắc, Misra đã giúp bảo lãnh và thực hiện các giao dịch tài chính phức tạp của Son, những năm 2000 tại Deutsche Bank.

Misra đã tham gia một tổ chức cùng các nhà đầu tư, dẫn đầu bởi Quỹ đầu tư quốc gia Ả Rập Xê Út, một quỹ kỷ lục 100 tỷ USD để chi không dưới 100 triệu USD nhằm thâu tóm cổ phần các công ty tại các thị trường mới nổi hoạt động trong lĩnh vực AI theo yêu cầu của Son. Một số như công ty nghiên cứu về ung thư Guardant Health, có mối liên hệ rõ ràng với công nghệ. Công ty thương mại Ấn Độ Flipkart, ứng dụng gọi xe Uber và công ty kinh doanh phần mềm Slack là những công cụ mà Son cho rằng sẽ cần thiết nhất trong một thế giới bị chi phối bởi giao diện AI và xe hơi tự động.

“Một vài năm trước, người ta thắc mắc tại sao Amazon lại là một công ty internet? Có phải nó chỉ là một công ty bán lẻ?”, Son nói. “Ngày nay, mọi người nói, ồ, nó chỉ là phương tiện vận chuyển. Nó chỉ là bất động sản. Trí tuệ nhân tạo (AI) chỉ được sử dụng một chút. Nhưng bạn phải hiểu đây mới chỉ là khởi đầu”.

Nó có ý nghĩa lâu dài. Nhưng ngay bây giờ, nó có vẻ khá phù phiếm. Vì vậy, ngay cả trước khi tuyên bố sẽ quay trở lại các khoản đầu tư mới vào các công ty khởi nghiệp, SoftBank đã bắt đầu nói với các công ty tập trung nhiều hơn vào lợi nhuận so với tăng trưởng siêu tốc và xem xét sự sa thải, sau sự kiện WeWork. “Không có gói giải cứu”, Son cho biết trong phần trình bày thu nhập của mình vào tháng 2, nhưng Misra nói rằng Quỹ Tầm nhìn đã dành 20 tỷ USD để đầu tư vào các công ty danh mục đầy triển vọng của mình và đã tìm kiếm thêm 10 tỷ USD để giúp những doanh nghiệp đang hết tiền.

Mới đây, SoftBank đã “lật kèo”, quyết định rút lại thỏa thuận mua lại 80% cổ phần WeWork với giá 3 tỷ USD, và cựu CEO Adam Neumann mất trắng gần 1 tỷ USD. Softbank cho rằng, một số điều kiện không được đáp ứng, nên không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc hủy đề nghị mua. Việc SoftBank hủy bỏ thỏa thuận mua cổ phiếu cũng đồng nghĩa với việc công ty Nhật Bản không có nghĩa vụ phải tiếp tục cho WeWork vay thêm 1,1 tỷ USD nữa. Đại diện WeWork tuyên bố "rất thất vọng" và sẽ xem xét khả năng kiện SoftBank.

Các công ty như kỳ lân bất động sản Compass và nhà cung cấp cho vay doanh nghiệp nhỏ Kabbage gần đây cung thông báo sa thải nhân viên. SoftBank còn quyết định cho phép nhà cung cấp dịch vụ Internet vệ tinh OneWeb nộp hồ sơ phá sản ngay cả sau khi đầu tư khoảng 2 tỷ USD trước đó.

“Tôi nghĩ SoftBank có một thách thức”, Ilya Strebulaev, giáo sư tại Trường Kinh doanh Stanford, người đã nghiên cứu về các kỳ lân trong lĩnh vực khởi nghiệp nói. “Thách thức của họ là quá lớn”. Bản thân các khoản đầu tư giá trị lớn có thể tạo nên tính thiếu kỷ luật vì các công ty khởi nghiệp luôn tin rằng nhà đầu tư hậu thuẫn họ luôn có sẵn nhiều tiền. Và khi các công ty tăng trưởng cao, nhu cầu chi tiêu cao, họ có thể thấy đội ngũ quản lý của mình không phù hợp với sự thay đổi.

“SoftBank được coi là một điểm sáng trên hệ sinh thái, không phải là vị cứu tinh”, Duncan Davidson, một đối tác tại Bullpen Capital nói. Bullpen Capital là nhà đầu tư ban đầu của ứng dụng dắt chó đi dạo - Wag, ứng dụng được SoftBank đầu tư 300 triệu USD và sau đó SoftBank bán lại cổ phần cho công ty này.

Mặc dù Quỹ Tầm nhìn được đánh giá là một tay chơi gây tranh cãi, nhưng thực tế bản thân SoftBank hiện vẫn đang là một cổ phiếu giá trị. Chỉ riêng cổ phần của SoftBank tại Alibaba đã có giá trị cao hơn vốn hóa thị trường của SoftBank.

Mặc dù Quỹ Tầm nhìn (Vision Fund - SVF) gây ồn ào nhưng xét về giá trị, nó chỉ là một phần nhỏ trong đế chế của Masayoshi Son. Nguồn: SVF, giá trị tài sản tính đến ngày 30/3/2020.

“Người ta chỉ nói về Quỹ Tầm nhìn, nhưng cần xem xét về quy mô tổng thể”, Marcelo Claure, cựu giám đốc điều hành của Sprint, hiện là COO của SoftBank nói. “Alibaba có thể giúp chúng tôi kiếm lời nhiều hơn trong một tuần so với toàn bộ khoản đầu tư vào WeWork”.

Pierre Ferragu, một nhà phân tích tại New Street Research, một nhà đầu tư tin rằng một cổ phiếu SoftBank sẽ tăng cao hơn, nói: “Thị trường sợ rằng WeWork và Uber chỉ là khởi đầu của một vấn đề tổng quát hơn”, người tự nhận mình đang tăng giá cổ phiếu SoftBank. Họ rất lo lắng về việc SoftBank Group được điều hành bởi một người điên cuồng là Masa, người sẽ tiếp tục làm điều đó cho đến khi anh ta không còn một xu”.

Là cổ đông lớn nhất từ ​​trước đến nay, Masa kiểm soát SoftBank và là một trong ba thành viên của ủy ban đầu tư Vision Fund, là người tiếng nói quyết định cuối cùng đối với các giao dịch. Lịch sử sẽ chứng minh: Masa là có phải là một nghệ sĩ giải cứu, sẵn sàng hành động vì một bên thứ ba? Hay là một người theo đuổi bong bóng thị trường?

Son gần đây hay nói về phương pháp trắc nghiệm tâm lý Rorschach. “Hãy nhìn vào cái bóng của bạn”, Masa nói. “Ngay cả trong vòng 24 giờ, độ dài chiếc thay đổi đáng kể, mặc dù chiều cao của bạn trong 24 giờ là không thay đổi. Mọi người trở nên sợ hãi hoặc quá tự tin khi nhìn vào chiều dài của cái bóng”. Trong vài tháng tới, Son sẽ nhận ra đó là bình minh hay hoàng hôn.

Tin mới lên