Thí điểm phá sản ngân hàng, tổ chức tín dụng yếu kém là biện pháp mạnh tay mà Chính phủ đề xuất thực hiện trong thời gian tới nhằm xử lý triệt để nợ xấu, đồng thời đưa lĩnh vực ngân hàng trở về gần hơn với kinh tế thị trường.
Theo Phó thủ tướng Vương Đình Huệ: "Làm được như vậy thì có tác dụng cảnh tỉnh rất nhiều. Chứ bây giờ cứ thành lập ngân hàng cổ phần, hoạt động yếu kém, rồi nhà nước phải mua lại 0 đồng, rồi nhà nước đứng ra lo thì ai chả muốn làm".
Đồng thời, Phó thủ tướng cũng khẳng định, sẽ bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền, đồng thời không để xảy ra hiệu ứng domino khi cho phá sản ngân hàng yếu kém.
Những ngân hàng yếu kém nhất hiện nay chính là những ngân hàng mà nhà nước đã phải mua lại với giá 0 đồng, hay còn gọi với danh xưng là "ngân hàng 0 đồng", bao gồm 3 ngân hàng: Ngân hàng Xây dựng (VNCB – nay là CBBank), Ngân hàng Dầu khí Toàn cầu (GP.Bank) và Ngân hàng Đại Dương (OceanBank).
Ngân hàng Xây dựng (VNCB) là cái tên ngân hàng gây ồn ào nhất trong thời gian qua với đại án Phạm Công Danh và đồng phạm.
Tiền thân của VNCB là Ngân hàng Đại Tín (TrustBank). Tại thời điểm năm 2012, ngân hàng này lỗ lũy kế 8.765 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm 5.711 tỷ đồng. Sang năm 2013, kết quả kinh doanh tiếp tục tồi tệ hơn khi ngân hàng này lỗ lũy kế tới 11.348 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu âm 8.293 tỷ đồng. Đến năm 2014, VNCB lỗ lũy kế tới 27.000 tỷ đồng và vốn chủ sở hữu âm hơn 24.000 tỷ đồng.
Khách hàng gửi tiền lớn nhất của VNCB là bà Trần Ngọc Bích với tổng số tiền gửi lên đến 5.190 tỷ đồng. Để có được số tiền được cho là cực kỳ quan trọng này trong thời điểm VNCB đứng trước áp lực mất thanh khoản, VNCB đã phải chi trả lãi suất ưu tiên vượt ngoài trần quy định với số tiền lên đến 2.500 tỷ đồng.
Theo thông tin từ phía Ngân hàng Xây dựng, tính đến hết thời điểm ngày 30/06/2016, số dư huy động vốn mảng ngân hàng bán lẻ của ngân hàng này ở mức 29.552 tỷ đồng.
Ngân hàng Dầu khí Toàn cầu (GP.Bank) cũng là một ngân hàng được nhà nước mua lại với giá 0 đồng, hiện đang vận hành dưới sự quản lý, điều hành của VietinBank.
Tính đến hết ngày 02/04/2015, GP.Bank lỗ lũy kế lên đến 12.280 tỷ đồng, khiến vốn chủ sở hữu âm gần 9.200 tỷ đồng. Tỷ lệ nợ xấu ở mức cao kỷ lục là 45,37%.
Với sự hỗ trợ từ phía Ngân hàng Nhà nước và VietinBank, vốn điều lệ của GP.Bank hiện đã ở mức trên 3.000 tỷ đồng. Ngân hàng này hiện cũng đang có dự trữ thanh khoản khá tốt, vượt yêu cầu khoảng 3.400 tỷ đồng.
Tính đến hết ngày 31/12/2015, huy động vốn trên thị trường 1 của GP.Bank đạt trên 20.300 tỷ đồng, tăng 30% so với thời điểm trước khi VietinBank tiếp nhận. Hiểu nôm na, thị trường 1 là thị trường giữa người dân với ngân hàng, khác với thị trường 2 là thị trường giữa các ngân hàng với nhau.
Ngân hàng 0 đồng thứ ba là Ngân hàng Đại Dương (Ocean Bank), hiện đang vận hành dưới sự quản trị của VietinBank.
Cũng giống như 2 ngân hàng trên, trước khi được mua lại với giá 0 đồng, OceanBank cũng bị âm vốn điều lệ. Ngày 25/04/2015, Ngân hàng Nhà nước đã mua bắt buộc toàn bộ cổ phần của cổ đông hiện hữu tại OceanBank, nhằm chủ động trong tái cơ cấu ngân hàng này, đồng thời đảm bảo việc chi trả tiền gửi, ngăn ngừa sự lây lan yếu kém sang các ngân hàng khác.
Các số liệu mới về tình hình tiền gửi khách hàng của OceanBank không được công bố công khai. Tuy nhiên, theo tìm hiểu, tiền gửi khách hàng năm 2014 của OceanBank tăng lũy kế khoảng 2% so với năm 2013, nghĩa là ở mức khoảng gần 53.000 tỷ đồng.
Theo tiết lộ của ông Nguyễn Văn Thắng - Chủ tịch HĐQT VietinBank hồi đầu năm 2016, tiền gửi khách hàng của OceanBank tăng trưởng khoảng 17% trong năm 2015, nghĩa là tiền gửi khách hàng tính đến hết năm 2015 của OceanBank rơi vào khoảng 62.000 tỷ đồng.
Thậm chí, con số này còn có thể cao hơn rất nhiều, bởi theo Chủ tịch HĐTV OceanBank Đỗ Thanh Sơn, trong 6 tháng đầu năm 2016, huy động tiền gửi tiết kiệm cá nhân của OceanBank đã có mức tăng trưởng tới gần 30% so với số liệu ngày 31/12/2015.
