Nhằm mục tiêu tháo gỡ khó khăn cho người dân, doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, bên cạnh các giải pháp điều hành, để hỗ trợ phục hồi doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, NHNN đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh. NHNN cho biết, đối tượng được hỗ trợ lãi suất là các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh có mục đích vay vốn thuộc 2 nhóm:
Thứ nhất, ngành hàng không, vận tải kho bãi; du lịch, dịch vụ lưu trú, ăn uống; giáo dục - đào tạo; nông - lâm nghiệp - thuỷ sản; công nghiệp chế biến - chế tạo; xuất bản phần mềm, lập trình máy vi tính và hoạt động liên quan, hoạt động dịch vụ thông tin; bao gồm cả hoạt động xây dựng phục vụ trực tiếp cho các ngành kinh tế này, trừ hoạt động xây dựng cho mục đích kinh doanh bất động sản.
Thứ hai, dự án xây dựng nhà ở xã hội, nhà ở cho công nhân, cải tạo chung cư cũ (danh mục dự án do Bộ Xây dựng tổng hợp từ UBND tỉnh, thành phố).
Với nguồn ngân sách 40.000 tỷ đồng, chương trình hỗ trợ lãi suất lần này có quy mô lớn, triển khai trên toàn quốc, số lượng ngân hàng thương mại (NHTM) tham gia nhiều. Thời hạn được hỗ trợ lãi suất tính từ ngày giải ngân khoản vay đến thời điểm khách hàng trả hết nợ gốc hoặc lãi tiền vay theo thỏa thuận NHTM và khách hàng, phù hợp với nguồn kinh phí hỗ trợ lãi suất, kể từ ngày nghị định có hiệu lực, nhưng không vượt quá 31/12/2023.
Điều này cho thấy Chính phủ đã rất quan tâm đến vấn đề cần thiết phải hỗ trợ cho doanh nghiệp, nhanh chóng thúc đẩy quá trình hồi phục và tăng trưởng của nền kinh tế. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, do phải đáp ứng đủ các điều kiện mới được vay theo quy định của NHTM nên việc tiếp cận những gói hỗ trợ này sẽ rất khó khăn.
Theo Báo cáo tác động của dịch bệnh Covid-19 đối với doanh nghiệp Việt Nam của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, đại dịch Covid-19 có tác động nghiêm trọng đến doanh nghiệp tại Việt Nam, với 87,2% doanh nghiệp cho biết chịu ảnh hưởng ở mức “phần lớn” hoặc “hoàn toàn tiêu cực”. Trong đó, chịu ảnh hưởng nhiều hơn cả là các doanh nghiệp mới hoạt động dưới 03 năm, nhóm có quy mô siêu nhỏ, nhỏ hoặc các doanh nghiệp tại vùng Duyên hải miền Trung. Nhiều doanh nghiệp đã phải tạm ngừng hoạt động, hệ quả là sụt giảm về doanh thu. Bên cạnh đó, đại dịch kéo dài đã gây ra hàng loạt gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp như: chi phí thuê mặt bằng, chi phí lương và chế độ cho người lao động, chi phí lãi vay quá hạn, các khoản công nợ…
Nhiều nguồn cung nguyên liệu sản xuất khan hiếm, xuất nhập khẩu hàng hóa khó khăn cũng tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh. Vì vậy, các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay vừa thiếu thốn vừa nợ khó trả nên khi vay ngân hàng gặp rất nhiều thủ tục xét duyệt phức tạp, hồ sơ vay phải đảm bảo đủ các điều kiện về tài sản đảm bảo, không có nợ xấu, khả năng thanh khoản… Đặc biệt, trong thời điểm này các NHTM đang siết tín dụng, các tiêu chuẩn gói vay hỗ trợ này còn khắt khe hơn trước.
Việc tiếp cận nguồn vốn ngân hàng đòi hỏi các doanh nghiệp nói chung phải có kế hoạch sản xuất kinh doanh (SXKD) cũng như hồ sơ tín dụng tốt thì mới được hưởng lãi suất cho vay ưu đãi. Vì vậy, theo các chuyên gia, để tiếp cận các nguồn vốn trên, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Chính phủ, hệ thống ngân hàng và doanh nghiệp cần hỗ trợ vốn, cụ thể:
Thứ nhất, về phía doanh nghiệp vừa và nhỏ, cần phải có kế hoạch, phương án hoạt động, kinh doanh hiệu quả, phương án sử dụng vốn vay minh bạch để NHTM có thể duyệt xét một cách nhanh chóng.
Thứ hai, về phía NHTM, cần linh động xem xét các điều kiện giải ngân nhanh chóng, ưu tiên tạo điều kiện thuận lợi có thể hỗ trợ kịp thời cho các doanh nghiệp trước đại dịch Covid-19 có lịch sử tín dụng tốt, có hoạt động SXKD hiệu quả…; có kế hoạch giải ngân phù hợp theo tiến độ thực hiện dự án để doanh nghiệp có nguồn vốn hồi phục và tăng trưởng, đồng thời được hưởng lãi suất hỗ trợ.
Thứ ba, về phía NHNN, cần ban hành những tiêu chí cho vay hạ thấp hơn tiêu chí thông thường để xét duyệt hồ sơ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ; có hướng dẫn thực hiện chi tiết, rõ ràng, cụ thể gói hỗ trợ này để các NHTM giải ngân vốn kịp thời, đúng đối tượng, hướng dòng vốn vào SXKD thay vì vào kênh đầu cơ như chứng khoán, bất động sản...; phân bổ cho tất cả các NHTM chứ không phải chỉ những ngân hàng lớn, mạnh hay ngân hàng chính sách được hưởng. Nên chia đồng đều cho các ngân hàng dựa theo dư nợ tín dụng của họ trên tổng dư nợ của hệ thống.
Thứ tư, về phía Chính phủ, cần lưu tâm trong tương lai thành lập Quỹ hỗ trợ hoạt động doanh nghiệp vừa và nhỏ, kịp thời hỗ trợ khi doanh nghiệp gặp những biến động lớn của thị trường; có chương trình kéo dài thời gian gói hỗ trợ, thêm nhiều kênh tài chính khác để tạo điều kiện doanh nghiệp tiếp cận vốn.
