Trong cuộc gặp với các Thống đốc và các nhà hoạch định chính sách nông nghiệp tại Nhà Trắng hôm 12/4, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông đang chỉ đạo các cố vấn xem xét việc tái gia nhập TPP, tiền thân của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Quyết định này được đưa ra sau khi chính phủ Mỹ đối mặt với sự phản đối cứng rắn từ các nghị sĩ Đảng Cộng hòa, nông dân và nhiều doanh nghiệp. Nhóm này lo ngại việc Mỹ đe dọa đánh thuế nhập khẩu và các rào cản thương mại khác sẽ khiến họ thiệt hại về kinh tế.
Động thái trên được cho là đánh dấu sự thay đổi của Tổng thống Trump khi chính ông là người phản đối TPP trong chiến dịch tranh cử và đã rút Mỹ khỏi hiệp định thương mại này ngay sau khi nhậm chức Tổng thống Mỹ hồi năm ngoái.
Tổng thống Trump cho biết Mỹ đã có thỏa thuận song phương với 6 trong số 11 nước thành viên CPTPP và đang nỗ lực đạt được thỏa thuận với Nhật Bản, nền kinh tế lớn nhất trong CPTPP khiến thương mại Mỹ gặp nhiều khó khăn trong nhiều năm qua.
Trong một tuyên bố ngày 12/4, Phó thư ký báo chí Nhà Trắng Lindsay Walters cho biết chỉ thị mới của ông D.Trump nhất quán với các tuyên bố của ông trước đó.
Theo bà Walters, Tổng thống đã giữ lời hứa rút khỏi TPP bởi vì thỏa thuận này không công bằng với các công nhân và nông dân Mỹ. Tuy nhiên, ông vẫn kiên định rằng luôn để ngỏ với một thỏa thuận tốt hơn.
Trong bối cảnh đó, ông đã yêu cầu Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer và cố vấn kinh tế hàng đầu Larry Kudlow "xem xét có thể thương lượng một thỏa thuận tốt hơn hay không'".
Trước thông tin này, nhiều nghị sĩ thuộc các bang có nền nông nghiệp mạnh của Mỹ, trong đó có Iowa, Nebraska, Bắc Dakota, Kansas, Texas đã hoan nghênh động thái trên của Tổng thống Trump, coi đây là "tin tốt lành".
Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách khu vực châu Á - Thái Bình Dương lại tỏ ý nghi ngờ phát biểu trên.
Phát biểu với phóng viên sau cuộc họp nội các, Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Taro Aso khẳng định: "Nếu điều này là chính xác, tôi rất hoan nghênh". Ông Aso cũng bày tỏ hy vọng Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Donald Trump sẽ thảo luận về thỏa thuận TPP tại cuộc họp thượng đỉnh vào tuần tới.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Aso cho biết thêm cần phải xác minh nguồn tin một cách cẩn thận. "Ông Trump là một người hay thay đổi, có thể ông lại nói một điều hoàn toàn khác trong ngày hôm sau", ông Aso nói thêm.
Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern cũng cho rằng nếu Mỹ thể hiện mong muốn "chân thành", điều này sẽ tạo ra một tiến trình mới.
Trước đó, trả lời phỏng vấn CNBC ngày 25/1 tại Diễn đàn Kinh tế thế giới Davos, Thụy Sĩ, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã "để ngỏ" rằng: "Tôi sẽ tham gia TPP nếu chúng ta có thể đạt được một thỏa thuận tốt hơn hẳn".
Ông Donald Trump tỏ ý ủng hộ các thỏa thuận thương mại song phương với các nước và ngoài TPP: "Tôi thích song phương, bởi nếu có vấn đề thì giải quyết dứt điểm được. Còn khi ở trong một hiệp định với nhiều nước như TPP, chúng ta không có lựa chọn tương tự như thế".
Ông cũng nhắc lại khả năng sẽ rút khỏi Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) nếu đàm phán không đem lại thoả thuận tốt hơn.
Hai ngày sau khi nhậm chức vào tháng 1/2017, Tổng thống Mỹ Donald Trump kí sắc lệnh rút khỏi TPP, tiếp đó là Canada tiếp tục trì hoãn tham gia hiệp định này khiến nhiều quốc gia cảm thấy bất an.
Việc rút lui khỏi TPP mang lại những lợi ích nhất định cho Mỹ và một vài quốc gia khác. Không có hiệp định này, việc giao thương sẽ mang tính song phương thay vì đa phương. Việc thương thảo song phương thường được thực thi dễ dàng và nhanh chóng hơn vì không vướng bận nhiều thủ tục cũng như quy định pháp lý.
Theo thống kê, Mỹ chỉ đạt được 16 thỏa thuận với 20 quốc gia trong năm 2016 sau khi chính quyền Obama chấp thuận TPP.
Tuy nhiên, việc rút khỏi TPP cũng gây nên nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với nền kinh tế Mỹ. TPP thiết lập những quy chuẩn nghiêm ngặt mà các quốc gia thành viên phải tuân theo. Không có những tiêu chuẩn này, thương mại sẽ trở nên lỏng lẻo vì một vài quốc gia sẽ cố gắng giành nhiều lợi ích hơn về phần mình. Điều đó sẽ tạo nên tình trạng bất cân bằng trong giao thương.
TPP được đề xuất và thảo luận suốt 10 năm và chính thức đạt được sự đồng thuận của đại đa số thành viên trong năm 2016. Quy mô của các nền kinh tế trong TPP chiếm tới 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu.
Tại Hội nghị Cấp cao APEC 2017, Việt Nam, 11 quốc gia còn lại thống nhất đổi tên TPP thành hiệp định Đối tác Tiến bộ và Toàn diện xuyên Thái Bình Dương - CPTPP. Đây là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, với phạm vi cam kết rộng bao gồm cả các vấn đề thương mại và phi thương mại.
Ngày 23/1, tại Tokyo, Nhật Bản, các nước còn lại đã tuyên bố kết thúc đàm phán hình thành CPTPP mà không có Mỹ. Tiếp theo, các nước sẽ thực hiện các thủ tục pháp lý của mỗi nước rồi đến Chile để ký chính thức CPTPP vào ngày 8/3.
