Với khí hậu khắc nghiệt, xuất phát điểm kinh tế rất thấp nên nhiều năm qua, tỉnh Quảng Trị vẫn mãi chưa thể bứt phá, chưa để lại được dấu ấn đậm nét trong liên kết vùng miền Trung. Đó cũng là trăn trở của các thế hệ lãnh đạo tỉnh qua các thời kỳ.
Từ những năm 2007 trở về trước, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị chỉ có duy nhất một dự án năng lượng đó là dự án thủy lợi - thủy điện Quảng Trị, công suất 64MW được đầu tư từ nguồn vốn của Tập đoàn Điện lực Việt Nam và ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, những năm gần đây, khi đảm bảo an ninh năng lượng song song phát triển bền vững, chống biến đổi khí hậu trở thành vấn đề quan tâm của Việt Nam cũng như toàn cầu, Chính phủ đã nhạy bén và nhanh chóng có những quyết sách, chủ trương khuyến khích phát triển các loại hình năng lượng tái tạo. Đây chính là bước ngoặt để tỉnh Quảng Trị nhận ra tiềm năng cũng như mạnh dạn kêu gọi đầu tư, phát huy tiềm năng “nắng to, gió lớn” trở thành năng lượng “sạch”.
Theo khảo sát, tốc độ gió trung bình tại khu vực phía tây tỉnh Quảng Trị đạt vận tốc hơn 7m/s; tổng giờ nắng bình quân và cường độ bức xạ mặt trời cao với hơn 1.910 giờ nắng/năm, bức xạ trung bình 4,35 kWh/m2/ngày, thời gian nắng kéo dài đặc biệt vào từ tháng 4 – tháng 10 hàng năm.
Trong một thời gian dài, đây đã từng được coi là bất lợi đối với phát triển kinh tế của tỉnh. Nhưng hiện nay, những bất lợi này đã trở thành “nguyên liệu đầu vào” để sản xuất ra sản lượng điện năng lớn, vừa góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, vừa góp phần quan trọng cho sự chuyển mình kinh tế xã hội của Quảng Trị.
Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, Quảng Trị đang có những lợi thế, tiềm năng rất lớn phát triển năng lượng gió, mặt trời, năng lượng khí. Tư duy Quảng Trị có điều kiện bất lợi, cái gì cũng khó đã không còn đúng. Cái nắng, cái gió đang trở thành điều kiện thuận lợi cho Quảng Trị phát triển. Biến chuyển của thời đại làm cho Quảng Trị có cơ hội phát triển mới.
“Bài học Ninh Thuận khẳng định thêm một điều: Quảng Trị chỉ cần lật ngược lại tư duy phát triển thì có thể bứt phá mạnh hơn bất cứ nơi nào”, PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh và cho rằng “Với việc thay đổi tư duy phát triển, lãnh đạo tỉnh Quảng Trị đã thấm nhuần sâu sắc, nhưng không chỉ lãnh đạo mà toàn bộ người dân Quảng Trị và cả đất nước này phải cùng hiểu với Quảng Trị. Thời thế bây giờ thay đổi, những cái khó khăn của Quảng Trị bây giờ đã trở thành lợi thế của thời đại tương lai”.
PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng, để trở thành trung tâm năng lượng của miền Trung và cả nước, vấn đề không chỉ nằm ở Quảng Trị mà còn phụ thuộc vào yếu tố khác, đó là xu thế của thời đại, lựa chọn của Việt Nam và lựa chọn của Trung ương đối với Quảng Trị như thế nào.
Ông Nguyễn Đức Chính - nguyên chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, cho hay tỉnh cần phải động viên các nhà đầu tư sớm khảo sát tiềm năng điện gió ngoài khơi, trình cơ quan có thẩm quyền để xác định tiềm năng các mỏ khí, đồng bộ phát triển năng lượng ngoài khơi với đất liền. Bên cạnh đó, tỉnh phải có quy hoạch và kêu gọi được các nhà đầu tư có năng lực. “Tính sẵn sàng của Quảng Trị đã có nhưng phải cụ thể hóa thành các chính sách và phải để nhà đầu tư đầu tư nhanh”, ông nói.
Theo ông Nguyễn Đức Chính, muốn làm được trung tâm năng lượng miền Trung, tỉnh Quảng Trị cần có sự hỗ trợ của Chính phủ, đặc biệt là Bộ Công Thương, nhất là cập nhật các đề xuất của tỉnh vào sơ đồ quy hoạch điện VIII.
Ông Lê Tiến Dũng, Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Quảng Trị, cho biết giai đoạn 2022-2025, Sở Công Thương tiếp tục tham mưu UBND tỉnh chỉ đạo các ngành, địa phương tạo mọi điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư triển khai hoàn thành các dự án năng lượng đã được phê duyệt quy hoạch; trong đó có 12 dự án điện gió với tổng công suất 454MW và 7 dự án thủy điện với tổng công suất 93MW; bên cạnh đó, đề xuất Thủ tướng Chính phủ bổ sung quy hoạch và triển khai đầu tư các dự án điện gió trên bờ với tổng quy mô công suất khoảng 900MW trong số 5.600MW đã trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt quy hoạch.
Nếu Chính phủ sớm có cơ chế xác định giá bán điện gió đối 12 dự án điện gió trên bờ đang triển khai thi công và được phê duyệt quy hoạch khoảng 900MW như đã nêu, trong giai đoạn này, công suất phát điện tăng thêm trên địa bàn tỉnh khoảng 1.447MW, đóng góp không nhỏ vào nguồn thu ngân sách địa phương. Kết thúc giai đoạn đến năm 2025, dự kiến tổng công suất phát điện trên địa bàn toàn tỉnh khoảng 2.500MW
Cũng trong giai đoạn này, Sở Công Thương tiếp tục tham mưu UBND tỉnh đề xuất Thủ tướng Chính phủ đưa các dự án điện khí, nhiệt điện đã có trong quy hoạch điện VII vào quy hoạch điện VIII; đưa khoảng 1.000MW các dự án năng lượng tái tạo (điện gió và điện sinh khối), khoảng 1.700 thủy điện tích năng vào quy hoạch điện VIII để triển khai đầu tư, hoàn thành trong giai đoạn 2025 - 2030. Đồng thời, địa phương sẽ triển khai quy hoạch, kêu gọi đầu tư khoảng 1.000MW điện gió ngoài khơi và việc sản xuất các loại hydro “sạch” từ quá trình điện phân nước bằng năng lượng tái tạo (các dự án điện gió ngoài khơi) thân thiện với môi trường.
Lãnh đạo Sở Công Thương Quảng Trị cho rằng những kết quả đã đạt được và hướng phấn đấu như đã nêu là tiền đề để tỉnh đạt phấn đấu đưa Quảng Trị trở thành trung tâm năng lượng của miền Trung và cả nước.
Ông Võ Văn Hưng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, khẳng định: “Quảng Trị trở thành trung tâm năng lượng miền Trung là hoàn toàn có cơ sở từ khoa học, thực tiễn, tiềm năng và quyết tâm chính trị và là hướng đi đúng, trúng, tạo ra bước đột phá quan trọng trong thời gian đến”. Vì vậy, việc Thủ tướng ban hành kết luận số 17/TTg ngày 25/01/2021 định hướng xây dựng Quảng Trị thành trung tâm năng lượng miền Trung, có thể nói đây là hội tụ ý Đảng, lòng dân và xu hướng phát triển.
Với kết quả bước đầu đã đạt được, đặc biệt trong bối cảnh chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19, Quảng Trị vẫn duy trì đà tăng trưởng, phát triển điện năng, đạt công suất 714MW, có 671 MW vận hành thương mại. Điều này là những cơ sở chắc chắn để khẳng định Quảng Trị xây dựng thành công trung tâm năng lượng. Chủ tịch tỉnh Quảng Trị cho hay, trong thời gian tới, tỉnh phấn đấu hoàn thành và phát điện thương mại khoảng 2.500 – 3.000MW giai đoạn đến năm 2025 và khoảng 9.500MW giai đoạn đến năm 2030 nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
