Doanh nghiệp dệt may, da giày lo đứt gãy sản xuất vì thiếu lao động

Ngành dệt may, da giày bị đối tác phạt, hủy đơn, đền hợp đồng...

Tại buổi đối thoại trực tuyến “Chung sức vì sự phục hồi bền vững ngành dệt may - da giày Việt Nam” do Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas) phối hợp Hiệp hội Da giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso) tổ chức ngày 8/10, đại diện Vitas cho biết cả nước đã có 28 tỉnh thành phố phải thực hiện giãn cách, phong tỏa theo Chỉ thị 15, 16 với mức độ và quy mô khác nhau. Điều này đã làm cho nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày phải đóng cửa, thu hẹp sản xuất, người lao động mất việc làm. 

Trung tâm Nghiên cứu quan hệ lao động, Vitas, Lefaso và nhóm PPP đã thực hiện hai khảo sát trong tháng 9/2021 với 256 doanh nghiệp dệt may, giày dép và 300 công nhân hai ngành. Kết quả cho thấy, trong khu vực áp dụng chỉ thị 16, có 65,3% doanh nghiệp Việt Nam đã ngừng hoạt động trong tháng 9. Trong khi đó, số doanh nghiệp FDI vẫn duy trì hoạt động lên đến 62,7%.

Với những doanh nghiệp vẫn hoạt động theo mô hình "3 tại chỗ", chi phí vận hành doanh nghiệp trong dịch tăng rất cao, trung bình 2,2 tỷ đồng/tuần cho một nhà máy có 1.000 lao động. Những nguyên nhân trên đã tác động lớn tới tiến độ hoàn thành đơn hàng của doanh nghiệp.

Có đến 68,1% số doanh nghiệp cho biết họ bị nhãn hàng phạt do doanh nghiệp giao hàng chậm; 12,2% doanh nghiệp bị đối tác hủy đơn, phải đền hợp đồng; 21% doanh nghiệp cho biết bị nhãn hàng chủ động hủy, nhưng không bắt doanh nghiệp đền bù; 13,1% nhãn hàng hủy đơn chưa ký.

Dệt may, da giày là hai ngành dùng nhiều lao động nhất trong các ngành kinh tế của Việt Nam. Dệt may có khoảng 2 triệu lao động, chiếm 25% lao động toàn ngành chế biến chế tạo. Da dày cũng sử dụng 1,4 triệu lao động, chiếm 18,2%.

Ngoài ra có gần 1,5 triệu người kinh doanh dịch vụ thương mại liên quan đến dệt may, da giày. Đây cũng là ngành có kim ngạch xuất khẩu rất lớn, dệt may gần 40 tỷ USD/năm, da giày 20 tỷ USD/năm.

Tuy nhiên khi dịch Covid-19 xảy ra, chưa bao giờ chuỗi cung ứng của hai ngành đối mặt với thách thức vô cùng lớn như vậy. Năm 2020 là năm đầu tiên hai ngành tăng trưởng âm sau vài chục năm liên tục tăng rất cao.

Đối mặt với thiếu lao động

Tâm lý lo sợ nhiễm bệnh cùng đời sống khó khăn khi không đi làm đã khiến hàng vạn lao động ở Bình Dương, Đồng Nai, TP. HCM, các tỉnh phía Nam... bỏ về quê, trong đó có lao động của các doanh nghiệp dệt may, da giày. Ngành dệt may, da giày đứng trước nguy cơ đứt gãy do khan hiếm lao động.

Các doanh nghiệp trong ngành này rất lo lắng khi bị chậm đơn hàng. Khi đó khách hàng có thể hủy giữa chừng, rút đơn hàng đang sản xuất để chuyển sang Trung Quốc và Indonesia.

Trường hợp khác là nhãn hàng đồng ý cho giao hàng chậm nhưng doanh nghiệp phải trả chi phí xuất hàng bằng đường hàng không. Các đơn hàng mùa mới 2022 đã bị tạm dừng hoặc bị giảm số lượng.

Về tình hình người lao động, Công đoàn Việt Nam ghi nhận, dịch Covid-19 bùng phát tại nhiều tỉnh thành phía Nam đã tạo ra một luồng dịch chuyển lao động lớn. Đặc biệt, sau khi nới lỏng giãn cách xã hội từ đầu tháng 10, đã có một bộ phận công nhân, lao động đã rời các tỉnh, thành phố vùng kinh tế trọng điểm Đông Nam Bộ để về quê.

TP. HCM có 17 khu chế xuất, khu công nghiệp và một khu công nghệ cao. Chỉ tính riêng thống kê của Ban Quản lý các khu chế xuất - khu công nghiệp thành phố, đã có khoảng 31.000 lao động đã về quê, nhất là trở về các tỉnh lân cận như Bình Dương, Đồng Nai, Long An, Bà Rịa - Vũng Tàu...

Tại Bình Dương, theo Sở Lao động- Thương binh- Xã hội, tỉnh hiện có khoảng 1,2 triệu lao động với khoảng 50.000 doanh nghiệp. Thời gian qua chỉ có khoảng 3.500 doanh nghiệp lao động tại chỗ, với khoảng 250.000 người, như vậy khoảng 750.000 lao động đã phải ngừng việc. Dự báo, thời gian tới có thể thiếu từ 40.000-50.000 lao động.

Tại Đồng Nai, theo báo cáo của Sở Lao động- Thương binh- Xã hội tỉnh, số người lao động về quê trong những ngày qua khoảng gần 20.000 người, tập trung ở các huyện Vĩnh Cửu, Nhơn Trạch, Trảng Bom và TP. Biên Hòa.

Báo cáo ngày 4/10 của Ban chỉ đạo phòng chống Covid-19 tại TP. HCM cho hay, hiện tổng cộng lao động tại khu chế xuất, khu công nghiệp chỉ có khoảng 135.000, chỉ bằng 46% so với trước đây.