Hiệu ứng bánh cóc là gì?

Hiệu ứng bánh cóc là gì?

Hiệu ứng bánh cóc hay hiệu ứng chốt hãm ngược (ratchet effect) là tác động tương tự như nhưng bánh xe răng cóc của máy cơ học, trong đó khi máy đã chuyển sang một răng mới nó sẽ không quay trở lại

Hiệu ứng bánh cóc tồn tại trong nhiều lĩnh vực của kinh tế học, đáng chú ý nhất là trong tiêu dùng, lạm phát và tiền lương.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)

Ví dụ về hiệu ứng bánh cóc

Hiệu ứng bánh cóc đề cập đến sự leo thang trong sản xuất hoặc giá có xu hướng tự duy trì. Một khi năng lực sản xuất đã được thêm vào hoặc giá đã được nâng lên, rất khó để đảo ngược những thay đổi này bởi vì mọi người bị ảnh hưởng bởi mức sản xuất tốt nhất hoặc cao nhất trước đó.

Trong sản xuất

Một số xu hướng kinh tế có xu hướng tự duy trì, đặc biệt là trong sản xuất. Ví dụ: nếu một cửa hàng có doanh số trì trệ trong một thời gian, thông qua một số thay đổi của công ty như chiến lược quản lý mới, sửa chữa nhân viên hoặc các chương trình khuyến khích tốt hơn và cửa hàng kiếm được doanh thu lớn hơn trước đây, cửa hàng sẽ gặp khó khăn biện minh cho việc sản xuất ít hơn. Vì các công ty luôn tìm kiếm sự tăng trưởng và lợi nhuận cao hơn nên khó có thể mở rộng sản xuất trở lại.

Trong việc đầu tư vốn của một công ty

Hiệu ứng bánh cóc cũng có thể tác động đến đầu tư vốn của các công ty quy mô lớn. Ví dụ, trong ngành công nghiệp ô tô, cạnh tranh khiến các công ty liên tục tạo ra các tính năng mới cho xe của họ. Điều này đòi hỏi đầu tư thêm vào máy móc mới hoặc công nhân lành nghề, làm tăng chi phí lao động. Một khi một công ty ô tô đã thực hiện các khoản đầu tư này và thêm các tính năng này, sẽ trở nên khó khăn trong việc tăng quy mô sản xuất. Công ty không thể lãng phí đầu tư của họ vào vốn cần thiết cho việc nâng cấp hoặc vốn nhân lực dưới hình thức công nhân mới.

Các nguyên tắc tương tự áp dụng cho hiệu ứng bánh cóc từ quan điểm của người tiêu dùng vì những kỳ vọng tăng lên làm tăng quá trình tiêu thụ. Nếu một công ty đã sản xuất 20 oz. soda trong mười năm và sau đó giảm kích thước soda của họ xuống 16 oz., người tiêu dùng có thể cảm thấy bị lừa, thậm chí với mức giảm giá tương xứng.

Đối với tiền lương

Hiệu ứng bánh cóc cũng áp dụng cho tiền lương. Người lao động sẽ hiếm khi (nếu bao giờ) chấp nhận giảm lương, nhưng họ cũng có thể không hài lòng với việc tăng lương nếu họ coi là không đủ. Nếu một người quản lý nhận được mức tăng lương 10% một năm và tăng 5% trong năm tới, anh ta có thể cảm thấy rằng mức tăng mới là không đủ mặc dù anh ta vẫn nhận được một khoản tăng lương.

Ví dụ này nhấn mạnh sự nguy hiểm của hiệu ứng bánh cóc - trong trường hợp của người quản lý, có thể không có đủ doanh nghiệp mới để cho phép tăng thêm, nhưng người quản lý vẫn có thể cảm thấy hơi nhỏ.

Vấn đề chính với hiệu ứng bánh cóc là trong những tình huống nhất định, mọi người trở nên quen với sự tăng trưởng liên tục ngay cả ở những thị trường có thể bão hòa. Do đó, thị trường có thể không còn đáp ứng mong muốn và nhu cầu của người tiêu dùng, đánh bại mục đích bao quát của kinh tế học.