Chậm ban hành 2 nghị định, ngân sách có nguy cơ mất 5.000 tỷ

Chính phủ muốn “xóa” nguồn thu 5.000 tỷ đồng

Ngày 4/10/2019, Chính phủ có Tờ trình số 437/TTr-CP về việc đề nghị Quốc hội cho lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước.

Theo Tờ trình của Chính phủ, Luật Khoáng sản có hiệu lực từ ngày 01/7/2011 và Luật Tài nguyên nước có hiệu lực từ ngày 01/01/2013 đều quy định về thu tiền cấp quyền khai thác đối với các loại khoáng sản và tài nguyên nước.

Tuy nhiên, do Chính phủ chậm ban hành 2 nghị định: Nghị định 203 về phương pháp tính, mức thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản (có hiệu lực thi hành từ 20/01/2014, chậm 2 năm 6 tháng) và Nghị định 82 về phương pháp tính, mức thu tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước (có hiệu lực thi hành từ 01/9/2017, chậm 4 năm 8 tháng) nên các cơ quan quản lý nhà nước không thu được số tiền mà lẽ ra các tổ chức/cá nhân phải nộp (khoảng gần 5.000 tỷ đồng).

Đến nay, Chính phủ cho rằng việc triển khai thu đối với số tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và tài nguyên nước nêu trên là không khả thi, có nhiều khó khăn, vướng mắc.

Do đó, Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước từ thời điểm Luật có hiệu lực (năm 2011) đến thời điểm Nghị định có hiệu lực.

Hai luồng quan điểm trái chiều trong Ủy ban Kinh tế

Đối với đề xuất này của Chính phủ, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho hay hiện có 2 luồng ý kiến.

Luồng ý kiến thứ nhất (chiếm đa số trong Ủy ban Kinh tế) đồng ý với đề xuất của Chính phủ. Luồng ý kiến này cho rằng việc truy thu số tiền nêu trên là khó khả thi do các tổ chức/cá nhân khai thác khoáng sản, tài nguyên nước đã quyết toán, công bố lỗ, lãi, nộp các khoản thuế và phân chia lợi nhuận.

“Có những tổ chức đã giải thể, phá sản; các dự án, công trình đã được cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước trước đây đến nay có thể không còn hoạt động/sử dụng hoặc đã chuyển cho tổ chức, cá nhân khác.

“Mặt khác, để thu được số tiền của hai lĩnh vực nêu trên, nhà nước có thể sẽ phải bỏ số tiền không nhỏ cho nguồn nhân lực, thủ tục hành chính, công tác thẩm định, công tác thu, xử lý khiếu nại...”, báo cáo của Ủy ban Kinh tế viết.

Tuy nhiên, có một số ý kiến không tán đồng Chính phủ. Các ý kiến này cho rằng việc chậm ban hành nghị định hướng dẫn 2 luật dẫn đến những khó khăn vướng mắc (nêu tại Tờ trình) là trách nhiệm của Chính phủ; các lý do nêu ra tại Tờ trình dẫn đến chậm ban hành nghị định cũng không hợp lý.

Mặt khác, Nghị quyết số 70/2018/QH14 ngày 9/11/2018 của Quốc hội đã giao nhiệm vụ Chính phủ: “Tiếp tục tập trung chỉ đạo quyết liệt trong công tác quản lý thu ngân sách nhà nước… Không ban hành chính sách làm giảm thu ngân sách nhà nước trừ trường hợp điều chỉnh chính sách thu theo các cam kết hội nhập”.

Hơn nữa, theo quy định, văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng từ thời điểm bắt đầu có hiệu lực. Sau khi luật có hiệu lực, hàng năm cơ quan thuế đã phải thực hiện việc quản lý, tổng hợp, hạch toán, báo cáo số thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và phân bổ vào ngân sách địa phương. Vì vậy, Quốc hội không nên cho phép lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và tài nguyên nước.

“Việc cho lùi thời gian thực hiện quy định của pháp luật với lý do chậm ban hành Nghị định hướng dẫn cũng sẽ tạo tiền lệ xấu trong việc thực thi pháp luật, đồng thời, làm hụt một khoản thu lớn, trong khi ngân sách nhà nước còn nhiều khó khăn”, Ủy ban Kinh tế dẫn lời các ý kiến phản đối.

Ủy ban Kinh tế yêu cầu xử lý nghiêm việc chậm ban hành 2 nghị định

Ủy ban Kinh tế cho rằng việc chậm trễ ban hành nghị định hướng dẫn thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và tài nguyên nước của Chính phủ là trái với quy định tại khoản 2 Điều 11 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Riêng Nghị định 82, quy định thời điểm bắt đầu tính tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước từ khi nghị định có hiệu lực, cũng trái với quy định tại khoản 1 Điều 11 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và không phù hợp với Luật Tài nguyên nước.

Việc quy định thời gian nộp tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước bắt đầu từ khi nghị định có hiệu lực đã làm mất hiệu lực của Luật với các đối tượng này trong giai đoạn từ khi luật có hiệu lực đến khi nghị định có hiệu lực (từ ngày 01/01/2013 đến ngày 01/9/2017).

“Việc chậm ban hành 2 Nghị định nêu trên cũng đã làm cho các tổ chức, cá nhân được cấp quyền khai thác khoáng sản và tài nguyên nước không tính được số tiền để thực hiện nghĩa vụ với nhà nước và sẽ gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước gần 5.000 tỷ đồng nếu Quốc hội cho phép lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước. Đây là số tiền không nhỏ trong điều kiện ngân sách nhà nước còn nhiều khó khăn”, Ủy ban Kinh tế nêu rõ.

Ủy ban Kinh tế kiến nghị Quốc hội yêu cầu Chính phủ cần kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân trong việc chậm ban hành hai Nghị định nêu trên theo quy định tại Điều 7 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5-6/2020).

Trước mắt, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ bổ sung nội dung đánh giá việc lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước ảnh hưởng như thế nào đến việc thu ngân sách nhà nước.

Đồng thời Chính phủ cần lý giải rõ hơn tại sao Nghị định 203 có hiệu lực ngày 20/01/2014 mà lại quy định thời hạn thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản từ ngày 01/01/2014.

Ngoài ra, Ủy ban Kinh tế thống nhất với Chính phủ đề nghị Quốc hội đưa nội dung cho phép lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước vào “Nghị quyết kỳ họp” tương tự như việc Quốc hội quyết định các vấn đề có liên quan đến các khoản thu, nhiệm vụ chi hay bổ sung dự toán ngân sách.