Đầu tư đón sóng nâng hạng: Đừng 'tham bát bỏ mâm'

Trao đổi với VietnamFinance, ông Hồ Hữu Tuấn Hiếu, chuyên gia chiến lược đầu tư - Trung tâm Phân tích và Tư vấn Đầu tư, Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI, cho biết dòng vốn ETF thu hút được trong kỳ cơ cấu đầu tiên nếu TTCK Việt Nam được FTSE Russell nâng hạng vào khoảng 1,7-2,5 tỷ USD.

Với quy mô thị trường Việt Nam ngày càng lớn, con số này thực tế cũng chỉ đang tương đương khoảng 1,5 – 2 lần thanh khoản khớp lệnh trung bình trên sàn HoSE, tác động ngắn hạn có thể tích cực nhưng không hẳn là điểm mấu chốt thay đổi xu hướng thị trường trong trung và dài hạn. Chuyên gia cho rằng, cột mốc nâng hạng mang tới vị thế mới cho TTCK Việt Nam, đó mới là triển vọng quan trọng nhất cho tương lai.

Theo chuyên gia, nếu quá chú tâm vào chuyển động của dòng tiền này trong ngắn hạn, bỏ quên đi triển vọng dài hạn liên quan đến nâng hạng và phát triển thị trường, sẽ là một thiên kiến kiểu “tham bát bỏ mâm” mà nhà đầu tư không nên có.

- Nâng hạng đang là một trong những câu chuyện lớn dẫn dắt kỳ vọng trên TTCK Việt Nam. Ông đánh giá thế nào về triển vọng FTSE Russell nâng hạng TTCK nước ta?

Ông Hồ Hữu Tuấn Hiếu: Trong chiến lược về phát triển TTCK Việt Nam đến năm 2025, Chính phủ đã đặt mục tiêu rất cụ thể là đưa Việt Nam nâng hạng TTCK từ thị trường cận biên lên mới nổi. Đây là bước tiến quan trọng của thị trường, không chỉ là câu chuyện thu hút nguồn vốn đầu tư mô phỏng các rổ chỉ số, mà còn mang lại vị thế mới cho TTCK Việt Nam.

Trên thực tế, quá trình này đòi hỏi nhiều nỗ lực tổng thể của toàn bộ các thành viên tham gia thị trường, trong đó không chỉ có các cơ quan quản lý mà đến từ các công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư, ngân hàng lưu ký và cả các ngân hàng thương mại tham gia. Chúng ta đã từng bước đạt được nhiều tiêu chí quan trọng về quy mô thị trường, nhưng còn nhiều việc phải làm để giải quyết những tiêu chí cuối cùng trước khi được xem xét nâng hạng chính thức.

Đối với triển vọng nâng hạng FTSE Russell từ thị trường cận biên (Frontier Market) lên thị trường mới nổi (Secondary Emerging Market), vấn đề vướng mắc lớn nhất của Việt Nam hiện tại là xử lý vấn đề phải ký quỹ trước khi giao dịch của các nhà đầu tư tổ chức. Trong khi các nhà đầu tư cá nhân trong nước đã có nghiệp vụ cho vay ký quỹ để giải quyết vấn đề này, hiện nay, quy định các nhà đầu tư tổ chức đều phải thực hiện ký quỹ 100% trước khi giao dịch, điều này chưa phù hợp với các thông lệ quốc tế.

Việc xử lý yêu cầu này có thể được thực hiện theo 2 phương thức, bao gồm áp dụng Mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP) về dài hạn và trong ngắn hạn các CTCK sẽ hỗ trợ thanh toán đối với các nhà đầu tư tổ chức (Non Prefunding Solution – NPS). Bộ Tài chính theo kế hoạch trong năm 2024 sẽ sửa đổi một số văn bản pháp lý có liên quan để có thể triển khai mô hình NPS. FTSE Russell sẽ dựa trên phản hồi từ các nhà đầu tư để đánh giá mô hình NPS có hoạt động hiệu quả hay không và việc quyết định phân loại Việt Nam vào Thị trường mới nổi của FTSE Russell có thể diễn ra vào tháng 9/2025 (kịch bản cơ sở).

- Ông có thể ước tính quy mô vốn ngoại đổ vào TTCK Việt Nam nếu được FTSE nâng hạng? Lượng vốn ngoại này đến từ những những nguồn nào và sẽ phân bổ nhiều vào đâu?

Với mức vốn hóa free float của thị trường Việt Nam đang vào khoảng 35 tỷ USD – bằng khoảng 1/4 Indonesia và Thái Lan, có thể ước tính tỷ trọng của Việt Nam trong chỉ số FTSE EM vào khoảng 0,7% – 1,0% và FTSE Global là 0,1%. Điều này có thể giúp Việt Nam ngay lập tức thu hút được khoảng 1,7 – 2,5 tỷ USD khi quyết định nâng hạng có hiệu lực.

Lưu ý rằng, ước tính trên đây là những tác động trực tiếp tính toán từ các quỹ ETF đang mô phỏng các rổ chỉ số của FTSE. Tuy nhiên nhìn xa hơn, nâng hạng thị trường, đi cùng những bước hoàn thiện, phát triển của TTCK Việt Nam, cũng sẽ dần gia tăng mức độ hấp dẫn trong góc nhìn của nhà đầu tư nước ngoài. Đây là tác động có lợi cho TTCK trong dài hạn.

- Ông có thể chia sẻ với các nhà đầu tư chiến lược đầu tư phù hợp để đón sóng nâng hạng FTSE? Liệu có nhà đầu tư có nên đầu tư trước vào các cổ phiếu hay nhóm ngành dự kiến đón nhiều vốn ngoại sau nâng hạng hay không?

Chúng ta còn nhiều cột mốc cần đạt được trước khi được FTSE chính thức phân loại Việt Nam vào Thị trường mới nổi. Như đã nhắc tới ở trên, những bước tiến trong quá trình giải quyết vấn đề ký quỹ trước giao dịch sẽ là tín hiệu sớm cho những kỳ vọng có liên quan. Do vậy đây có thể là những điểm giải ngân “mua kỳ vọng” dựa trên 2 nhóm cổ phiếu: (1) Nhóm cổ phiếu chứng khoán, hưởng lợi trong dài hạn từ những bước phát triển mới của thị trường; (2) Nhóm cổ phiếu được kỳ vọng đón dòng tiền ETF giải ngân trong kỳ cơ cấu đầu tiên sau khi chính thức được nâng hạng, hầu hết là các cổ phiếu vốn hóa lớn và có tỷ lệ room nước ngoài thỏa mãn tiêu chí như HPG, VCB, VNM, VIC, VHM…

Tuy nhiên cũng phải lưu ý rằng, dòng vốn ETF thu hút được trong kỳ cơ cấu đầu tiên khoảng 1,7-2,5 tỷ USD. Với quy mô thị trường Việt Nam ngày càng lớn, con số này thực tế cũng chỉ đang tương đương khoảng 1,5 – 2 lần thanh khoản khớp lệnh trung bình trên HoSE, tác động ngắn hạn có thể tích cực nhưng không hẳn là điểm mấu chốt thay đổi xu hướng thị trường trong trung và dài hạn. Chúng tôi vẫn cho rằng, cột mốc nâng hạng mang tới vị thế mới cho TTCK Việt Nam, đó là triển vọng quan trọng nhất cho tương lai.

- Những rủi ro hay những “bẫy đầu tư” nào mà nhà đầu tư cần lưu ý khi đón sóng nâng hạng, thưa ông?

Nếu nhìn vào thống kê, nghiên cứu từ học viện CFA đã chỉ ra rằng, khi một thị trường được nâng hạng từ cận biên sang mới nổi, chỉ số chính sẽ tăng trung bình 23,2% từ ngày thông báo đến ngày có hiệu lực. Tuy nhiên thực tế thì còn nhiều điểm cần lưu ý, không hoàn toàn màu hồng như con số nói trên.

Thứ nhất, rủi ro nằm ở việc khó “timing” (tính toán thời điểm đầu tư). Hoạt động cơ cấu đầu tiên bổ sung cổ phiếu Việt Nam vào các danh mục thường diễn ra 6 tháng sau khi chính thức công bố nâng hạng. Trong khi quy mô giải ngân không quá lớn so với thanh khoản hàng ngày tại thị trường Việt Nam, kỳ vọng đón đầu dòng tiền ETF sẽ phản ánh vào thời điểm nào sẽ là câu hỏi không dễ để dự đoán. Đó là chưa nói tới việc hoàn toàn thị trường có thể phản ứng sớm hơn cả thời điểm công bố chính thức.

Hơn nữa, tại mỗi thời điểm, TTCK còn chịu tác động bởi nhiều biến số trái chiều khác, quá tự tin vào thống kê “nâng hạng – tăng điểm” mà bỏ qua đánh giá đầy đủ về môi trường đầu tư cũng sẽ là một thiếu sót.

Thứ hai, quan trọng hơn, quá chú tâm vào chuyển động của dòng tiền này trong ngắn hạn, bỏ quên đi triển vọng dài hạn liên quan đến nâng hạng và phát triển thị trường, cũng sẽ là một thiên kiến không nên có, nói nôm na là “tham bát bỏ mâm”.

- Ông đánh giá thế nào về triển vọng MSCI nâng hạng TTCK Việt Nam? Theo ông, TTCK Việt Nam sẽ hưởng lợi như thế nào nếu được MSCI nâng hạng, so với FTSE thì sao?

Theo thống kê của EPFR Global, hiện tại có 844 quỹ trên toàn cầu đang sử dụng MSCI Emerging Markets Index làm chỉ số tham chiếu (benchmark) với tổng tài sản là 614,5 tỷ USD và có khoảng 89,6 tỷ USD tài sản đầu tư vào bộ chỉ số FTSE EM. Có thể dễ dàng nhìn ra mức độ tác động của MSCI sẽ lớn hơn nhiều so với kỳ vọng trước mắt là được FTSE nâng hạng lên thị trường mới nổi.

Điểm chung của cả hai tổ chức xếp hạng này là Việt Nam hiện đang thiếu những điều kiện tiên quyết về hoạt động thanh toán bù trừ (và việc chuyển giao đối ứng thanh toán). Điểm khác biệt là các yêu cầu còn lại từ FTSE Russell đơn giản hơn khá nhiều, chủ yếu là do FTSE Russell có phân chia thị trường mới nổi ra thành hai mức độ tùy theo cấp độ phát triển của thị trường như thị trường mới nổi Cấp 1 (Secondary) và Cấp 2 (Advanced). MSCI sẽ có nhiều tiêu chí khó hơn cần được đáp ứng trong đó có các yếu tố về thị trường ngoại hối hay giới hạn sở hữu nước ngoài sẽ gặp nhiều trở ngại nhất.

Trước khi giải quyết được các vấn đề này, chúng ta có lẽ chưa vội vàng sớm kỳ vọng vào việc MSCI nâng hạng TTCK Việt Nam, dù mức độ ảnh hưởng là lớn hơn như vừa đề cập.

- Nếu được cả FTSE và MSCI nâng hạng, chắc hẳn cán cân dòng tiền trên thị trường sẽ có sự thay đổi lớn do chịu sự ảnh hưởng mạnh bởi dòng tiền ngoại. Trong bối cảnh như vậy, nhà đầu tư nhỏ lẻ cần thích nghi như thế nào?

Cột mốc nâng hạng thị trường có thể làm cán cân có chút thay đổi nhưng sẽ là sự thay đổi với tốc độ vừa phải. Lý do đến từ mức độ thâm nhập của TTCK tại Việt Nam đối với nhà đầu tư cá nhân vẫn còn thấp so với các nước trong khu vực, khối nhà đầu tư này vẫn sẽ tiếp tục tăng trưởng nhanh về số lượng tài khoản, giá trị giao dịch. Do vậy để nói câu chuyện nâng hạng ngay lập tức thay đổi lớn về bối cảnh thị trường thì chưa hẳn.

Dù vậy ở góc nhìn xa hơn thì tôi lại đồng ý với quan điểm nói trên. Đây là xu hướng tất yếu của các TTCK phát triển, khi nhà đầu tư tổ chức ngày càng có mức độ ảnh hưởng lớn hơn. Cách thức giao dịch, góc nhìn chuyên nghiệp, khả năng xử lý thông tin tốt của dòng tiền này sẽ âm thầm có tác động tới bối cảnh thị trường, nâng hạng là cột mốc đầu tiên cho tiến trình này. Để thích nghi trong trạng thái bình thường mới, nhà đầu tư cá nhân càng phải nâng cao kiến thức, làm quen với cách tiếp cận thông tin, hình thành những nguyên tắc chuyên nghiệp hơn để theo kịp những bước phát triển mới của thị trường, nắm bắt được những xu hướng vận động mới và sinh lời bền vững với chứng khoán Việt Nam.

- Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trao đổi!