ĐBQH: 'Hiếm quốc gia nào có phương pháp phân bổ dự án đầu tư công như Việt Nam'

Ngày 29/10, Quốc hội thảo luận Kết quả thực hiện dự toán ngân sách nhà nước năm 2018; Đánh giá giữa kỳ thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn, tài chính quốc gia 5 năm giai đoạn 2016-2020.

Đầu tư tập trung, tránh dàn trải

Đề cập đến vấn đề về đầu tư công, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Vũ Thị Lưu Mai (Hà Nội) nhấn mạnh những đổi mới trong lĩnh vực này là cần thiết, đúng đắn. Dù đạt được nhiều kết quả từ nỗ lực của Chính phủ và các Bộ, ngành, song theo nữ đại biểu, vẫn còn những hạn chế, thách thức trong thực hiện kế hoạch đầu tư công.

Trước hết là sự dàn trải trong thực hiện kế hoạch đầu tư công mà bà Mai cho rằng đó là một cụm từ "dường như quen thuộc" mỗi khi đánh giá về thực hiện kế hoạch đầu tư công.

Nữ ĐBQH đoàn Hà Nội phân tích rõ, tổng mức đầu tư giai đoạn 2016-2020 là 2 triệu tỷ, tuy nhiên, tương đương với số vốn này thì số dự án là không nhỏ, với 9.620 dự án. Hiện nay ở rất nhiều địa phương, số lượng các dự án dở dang, thiếu vốn là rất lớn, đó cũng là nỗi trăn trở của nhiều địa phương.

Đặc biệt với nguồn trái phiếu chính phủ thì 64 tỉnh, thành phố, mỗi tỉnh, thành phố được phân bổ 1 dự án trong số 260 nghìn tỷ đồng. "So sánh với kinh nghiệm của nhiều nước thì số lượng các dự án trong kế hoạch đầu tư của chúng ta thực sự rất lớn, và cũng hiếm quốc gia nào có phương pháp phân bổ mỗi tỉnh, thành phố 1 dự án" – bà Mai đánh giá.

Bà cũng dẫn kinh nghiệm các nước cho thấy nguồn lực đầu tư từ phía Nhà nước hầu như chỉ tập trung vào các dự án có tác động lan toả, có tính tác động toàn xã hội, ví dụ như ở nước Úc năm 2018, kế hoạch đầu tư công trung hạn chỉ tập trung cho 4 dự án lớn… Ở Hàn Quốc, trong số 20 dự án cao tốc thì có tới 15 dự án được đầu tư bởi các thành phần kinh tế tư nhân. Còn ở Việt Nam nếu chia một cách cơ học, lấy tổng số nguồn lực chia cho các dự án thì thấy rằng mong muốn để có được dự án quy mô lớn thực sự rất khó khăn.

"Mong muốn của các địa phương là chính đáng, nhu cầu là cần thiết, nhưng trong bối cảnh nguồn lực khó khăn, nợ công vẫn ở mức cao, bội chi ngày một tăng thì bắt buộc chúng ta phải có sự lựa chọn theo hướng tập trung, tránh dàn trải" - bà Mai nêu quan điểm.

Theo bà, công bằng là nguyên tắc quan trọng, nhưng công bằng không có nghĩa là cào bằng, có trọng tâm không có nghĩa là chỉ 1 số dự án, 1 số địa phương được chú trọng, mà thực sự cần có một sự ưu tiên phù hợp, có lộ trình thích hợp để dần dần hoàn thiện bức tranh đầu tư công.

Nêu ra một số giải pháp, bà Mai nhấn mạnh trước hết phải cương quyết thay đổi cách phân bổ nguồn lực, theo đó cần tuân thủ trật tự ưu tiên được quy định ở các văn bản pháp luật.

Bên cạnh đó, việc đề xuất dự án cần có sự liên kết chặt chẽ giữa các địa phương trong cùng khu vực vì lợi ích chung, tránh tình trạng có quá nhiều dự án nhỏ lẻ nhưng lại thiếu những dự án có quy mô lớn mang tính lan toả vùng miền. Đồng thời, chú trọng hơn nữa công tác quy hoạch, bởi một quy hoạch kém sẽ cho ra đời những dự án dàn trải, chất lượng thấp.

Bà Mai cũng lưu ý cần thực hiện nghiêm nguyên tắc Nhà nước chỉ đầu tư ở những ngành, lĩnh vực mà các thành phần kinh tế khác không đầu tư.

Một bất cập khác được đại biểu này đề cập, là hiện chưa có đánh giá nào về hiệu quả đầu ra dự án dù đến hết năm 2018, đã có 6.290 dự án hoàn thành. Thực tế, nếu xét kết quả đầu ra, bà Mai cho rằng không phải dự án nào cũng hiệu quả.

"Gần như chúng ta không có câu trả lời về sự hiệu quả cao, thấp hay không hiệu quả của số dự án này", bà Mai nói và đề xuất cần sớm hoàn thành tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu ra; ngay khi lựa chọn dự án cần làm rõ kết quả đầu ra gắn với nguồn lực đầu tư, hoàn chỉnh bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả đầu ra và tăng cường cơ chế giải trình để làm rõ bất cập, khó khăn trong thực hiện đầu tư công trung hạn.

"Văn bản pháp luật chồng chéo thì sửa ngay để tạo nguồn thu quốc gia"

Cũng quan tâm đến các vấn đề về đầu tư công, ĐB Nguyễn Ngọc Phương - Phó trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình góp ý, báo cáo Chính phủ cần thống kê vừa qua bao nhiêu dự án đầu tư công hiệu quả, dự án nào thua lỗ... Từ đó mới xác định được trách nhiệm tổ chức, cá nhân và xử lý nghiêm, tránh thất thoát vốn Nhà nước.

Ông đề nghị Chính phủ bổ sung báo cáo, thanh tra xử lý sai phạm thời gian qua đến đâu, bao nhiêu dự án phá sản, được phục hồi và mức độ xử lý…

Cùng với đó, Quốc hội, Chính phủ phải rà soát lại quy định pháp luật. Nếu Luật có điểm nào chưa hợp lý làm chậm tiến độ thực hiện dự án thì cần nghiên cứu sửa. Chẳng hạn, phân giao dự án đất thuộc nông, lâm trường thì không nên đấu thầu; phân định rõ dự án nào phân giao cho tỉnh, phần nào là Chính phủ quyết... Ông Phương nói: “Tình trạng lò đang nóng, văn bản pháp luật chồng chéo thì sửa ngay để tạo nguồn thu quốc gia, đẩy nhanh tiến độ dự án, tránh ứ đọng vốn, có tiền mà không tiêu được".

ĐB Hoàng Văn Cường (Hà Nội) cũng chung đánh giá với các đại biểu khác, cho rằng tình hình giải ngân đầu tư công vừa qua vẫn "chậm dần đều". Nguyên nhân là hiện vẫn chưa có tiêu chí xác định, phân loại dự án nào được đưa vào lĩnh vực ưu tiên, hay dự án nào được ưu tiên đưa vào danh mục đầu tư...

Bởi vậy theo ông, Chính phủ cần công bố tiêu chí xếp hạng ưu tiên, như vậy mới tránh tình trạng phân bổ vốn đầu tư tràn lan, sẽ không còn tranh luận nên rót vốn vào nhà hát 1.500 tỷ hay bệnh viện như vừa qua.