Doanh nghiệp hiến kế giải phóng nhựa phế liệu tồn đọng để đón 'cơ hội trăm năm có một'

Nhập 90 nghìn tấn, tồn cảng 70 nghìn tấn

Về thực trạng của ngành nhựa hiện nay và vấn đề nhập khẩu nhựa phế liệu, Vĩnh Thành cho biết trong năm 2016, tổng lượng nhựa phế liệu nhập khẩu của các nước trên thế giới khoảng 15,5 triệu tấn, trị giá 5,4 tỷ USD, trong đó riêng Trung Quốc nhập khẩu 7,3 triệu tấn (theo số liệu của Viện Công nghệ tái chế Mỹ).

Từ đầu năm 2018, Trung Quốc quyết định cấm nhập 24 loại phế liệu dẫn tới lượng nhựa phế liệu nhập về nước ta tăng gấp đôi so với năm 2017. Theo Vĩnh Thành, thực chất, năm 2017 tổng lượng nhựa phế liệu nhập khẩu vào nước ta khoảng 90 nghìn tấn, lượng hàng tồn cảng hiện tại gần 5 nghìn container tương đương khoảng 70 nghìn tấn.

Nếu so với lượng nhựa phế liệu xuất khẩu trên thế giới mỗi năm hơn 15,5 triệu tấn, lượng nhựa phế liệu nhập khẩu ở nước ta hằng năm là không đáng kể. Vì thế, theo Vĩnh Thành, cần nhìn nhận và phân tích tại sao nhựa phế liệu tồn cảng, làm cách nào để giải phóng hàng tồn, giúp ngành nhựa phát triển mà vẫn quản lý được rủi ro, đó là thách thức đối với các cơ quan quản lý.

Theo đó, doanh nghiệp này cũng đã chỉ ra một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng phế liệu nhập khẩu bị ùn ứ tại các cảng biển hiện nay.

Nguyên nhân đầu tiên được chỉ ra là do thay đổi quản lý cấp phép nhập khẩu của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Cụ thể, trước năm 2017, các doanh nghiệp cũng không mặn mà gì với việc nhập khẩu phế liệu do không cạnh tranh được với các doanh nghiệp của Trung Quốc, vì vậy năm 2016-2017, rất ít doanh nghiệp xin cấp giấy phép theo quy định của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Tuy nhiên, đầu năm 2018, đúng lúc Trung Quốc cấm nhập khẩu phế liệu, doanh nghiệp tái chế mới vội vàng xây dựng nhà máy đáp ứng điều kiện cấp phép nhập khẩu của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Nhưng để đầu tư bài bản theo đúng yêu cầu của Bộ thì cần thời gian ít nhất là 12-24 tháng.

“Hàng nhập đang trên biển, Sở Tài nguyên và Môi trường không có chức năng cấp phép nữa, hạ tầng kĩ thuật của nhà máy chưa hoàn thiện, đương nhiên sẽ dẫn đến tình trạng hàng phải tồn cảng”, Vĩnh Thành nhận định.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp này cũng cho rằng quy chuẩn QCVN 32 của Bộ Tài nguyên và Môi trường khó thực hiện trong thực tiễn. Theo quy chuẩn này, chỉ có 4 loại hình phế liệu được phép nhập khẩu, còn rất nhiều loại khác hiệu quả tái chế cao nhưng không được phép. Nếu bên bán đóng hàng vào container lẫn một ít loại khác, cả lô hàng sẽ bị định nghĩa là chất thải, cấm nhập khẩu theo Luật Môi trường (số lượng hàng tồn cảng này không nhỏ).

Một nguyên nhân nữa được chỉ ra là do Tổng cục Hải quan tạm dừng thông quan mặt hàng đã qua sử dụng vẫn còn công năng như bao tải cẩu bằng nhựa, màng nhựa...

Thực tế trong mấy năm qua mặt hàng này vẫn được nhập khẩu bình thường nhưng 2 tháng qua không được thông quan nữa do Tổng cục Hải quan lo ngại là “chất thải” không được phép nhập khẩu theo định nghĩa tại Luật Bảo vệ Môi trường.

“Thực chất Tổng cục Hải quan đã hiểu sai, mặt hàng đã qua sử dụng nói trên để đóng gói và làm màng phủ trong nông nghiệp, đương nhiên nó là mặt hàng tiêu dùng thông thường chịu sự quản lý của Bộ Công Thương, không chịu quản lý chuyên ngành của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Doanh nghiệp được phép kinh doanh do Bộ Công Thương không cấm, nếu Tổng cục Hải quan dừng thông quan là không đúng pháp luật, không phù hợp với quy định về nhập khẩu mặt hàng đã quá sử dụng. Việc dừng thông quan đột ngột cũng làm doanh nghiệp mất uy tín trên thị trường quốc tế, đổ thêm gánh nặng lên đầu doanh nghiệp”, Vĩnh Thành nêu.

Ngoài ra, chi phí lưu container quá cao cũng là một trong những nguyên nhân khiến phế liệu tồn cảng. Hàng tồn lâu thì doanh nghiệp không có khả năng rút hàng nữa vì chi phí lưu container phải trả cho hãng tàu đã vượt quá tiền hàng, doanh nghiệp không dám đến nhận hàng (được gọi là bỏ hàng).

“Với bốn lý do trên, hàng không tồn cảng mới là lạ. Tiền hàng đã trả bên bán, nhà máy đóng cửa vì không có nguyên liệu sản xuất, công nhân bỏ về quê, thiệt hại rất lớn. Doanh nghiệp không dám kêu vì lo dư luận không hiểu đúng về phế liệu”, văn bản của Vĩnh Thành cho hay.

Kim ngạch xuất siêu nhựa có thể đạt hàng chục tỷ USD trong vòng 5-10 năm tới

Về giải pháp, Vĩnh Thành kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cho phép các công ty có giấy phép do Sở Tài nguyên và Môi trường cấp được gia hạn thêm 6 tháng cuối năm 2018 để nhận các lô hàng đang tồn cảng nhằm mục đích giải phóng hàng tồn, tạo điều kiện cho doanh nghiệp có nguyên liệu sản xuất.

Đồng thời, thay đổi phương pháp quản lý theo hướng sử dụng giải pháp “dễ dàng đầu vào, siết chặt đầu ra” như Đài Loan, Hàn Quốc, Hongkong, Malaysia đang làm. Điều này có nghĩa là tạo điều kiện cho nhập khẩu phế liệu hầu hết các chủng loại nhựa có thể tái chế nhưng quản lý chặt đầu ra là nước thải và khí thải của nhà máy tái chế.

Vĩnh Thành cũng kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu hãng tàu chỉ cho doanh nghiệp có giấy phép nhập khẩu còn hiệu lực mới được phép bốc xếp hàng, buộc doanh nghiệp nhập khẩu có trách nhiệm với lô hàng đến cùng, xóa bỏ tình trạng các doanh nghiệp đứng tên nhận hàng rồi bỏ hàng như trước; yêu cầu các hãng tàu miễn phí phạt lưu container và lưu bãi cho doanh nghiệp để giải phóng nhanh hàng tồn; không yêu cầu các hãng tàu phải có trách nhiệm tái xuất hàng hóa không đạt tiêu chuẩn hoặc do doanh nghiệp không đến nhận hàng.

Đối với Tổng cục Hải quan, Vĩnh Thành kiến nghị Tổng cục Hải quan yêu cầu chi cục hải quan các tỉnh, thành phố thống nhất thực hiện kiểm soát thông quan mặt hàng nhựa phế liệu theo thông tư 41 của Bộ Tài nguyên Môi trường; lập tức tiếp tục thông quan các mặt hàng đã qua sử dụng được phân loại, lựa chọn đồng nhất có công năng dử dụng trong ngành Nông nghiệp và Công nghiệp, có mã HS không thuộc danh mục cấm nhập khẩu của Bộ Công thương; tránh việc hàng tiếp tục tồn cảng, tăng thêm chi phí lưu kho cho doanh nghiệp,…

Nói về triển vọng ngành nhựa, doanh nghiệp này cho rằng “thời điểm này là cơ hội trăm năm mới có một lần” của ngành. Do đó, nếu Chính phủ tuyên bố hỗ trợ ổn định cho việc nhập khẩu phế liệu, đồng nghĩa với Việt Nam có nguồn nguyên liệu giá thành thấp.

Các đối tác có công nghệ tái chế nhựa phế liệu tiên tiến như EU, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc đang chờ để hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam. Hàng nghìn nhà đầu tư trong nước và nước ngoài sẽ đầu tư nhà máy sản xuất, tạo điều kiện cho ngành công nghiệp phụ trợ lớn mạnh.

“Được như vậy, chắc chắn ngành nhựa sẽ là một trong những ngành đứng đầu nền kinh tế Việt Nam với kim ngạch xuất siêu hàng chục tỷ USD trong vòng 5-10 năm tới”, Vĩnh Thành dự báo.