Ông Brian là người đã dành hơn 15 năm để khảo sát từ thượng nguồn đến hạ lưu của sông Mekong. Nhà nghiên cứu này xem Mekong không chỉ là một con sông mang các giá trị về mặt kinh tế đơn thuần mà là một thực thể sinh động với nhiều giá trị cần được bảo tồn.
Trong cuốn sách có tiêu đề “Những ngày cuối của dòng Mekong hùng vĩ” (Last Days of the Mighty Mekong) được xuất bản năm 2019, ông Brian viết: “Sự hào phóng của dòng sông là điều làm nó vĩ đại, và địa lý cùng sản vật tự nhiên của nó mang lại những trải nghiệm sống không nơi nào trên thế giới có được”. Tuy nhiên, trước những yếu tổ khách quan và chủ quan tác động tới sông Mekong trong những năm qua, nhà nghiên cứu này đã đưa ra cảnh báo rằng “các kho báu độc đáo của sông Mekong đang gặp nguy hiểm”.
Đòn giáng kép
Hệ thống sông Mekong là ngư trường nước ngọt lớn nhất thế giới và gần 50 triệu người dân Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam dựa vào đó để kiếm sống. Theo ông Brian, những điều làm cho sông Mekong trở nên độc đáo, từ nguồn thủy sản nước ngọt khổng lồ đến sản lượng nông nghiệp dồi dào và sự đa dạng sinh học đáng kinh ngạc, đều phụ thuộc vào nhịp lũ hàng năm. Khi nhịp lũ ở mức cao thì ngư nghiệp có năng suất cao và sản lượng nông nghiệp cao.
Tuy nhiên, ông Brian cho hay hai yếu tố là biến đổi khí hậu và việc vận hành các con đập đã tác động đến nhịp lũ và giáng một đòn kép vào nguồn tài nguyên của sông Mekong. Báo cáo của Ủy hội Sông Mekong (MRC) cho thấy những tác động của biến đổi khí hậu đến sông Mekong ngày càng trở nên rõ ràng hơn trong thời gian gần đây.
Lượng mưa trên lưu vực sông Mekong vào mùa mưa trong những năm gần đây ít hơn nhiều so với những năm trước, trong đó mùa mưa 2019-2021 được MRC đánh giá là khô hạn bất thường. Vào tháng 9/2021, dòng chảy của sông tại Stung Treng, Campuchia thấp hơn 26% so với mức bình thường do thiếu mưa. Thậm chí, con số đó đã giảm xuống mức 39% khi tình hình trở nên trầm trọng hơn do hoạt động của 55 đập ở thượng nguồn.
Mặc dù lượng cá trung bình từ dữ liệu đánh bắt tăng hoặc ổn định ở hầu hết các khu vực, nhưng lại giảm đáng kể ở khu vực thác Khone (khu vực biên giới giữa Lào và Campuchia) và Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.
Kể từ khi ra mắt vào tháng 12/2020, Cơ quan Giám sát Đập thủy điện Mekong đã liên tục công bố bằng chứng cho thấy các đập trữ nước lớn nhất ở lưu vực sông Mekong sẽ nạp nước vào các hồ chứa trong mùa mưa và xả nước từ các hồ chứa trong mùa khô để sản xuất thủy điện. Đây là phương pháp vận hành nhằm hạn chế nước tại các điểm có nhu cầu điện thấp để phát điện và xả nước khi nhu cầu cao. Điều này làm giảm lợi ích do nhịp lũ mang lại, khiến mực nước sông dao động thất thường, gây tổn hại nghiêm trọng đến môi trường sống dưới nước và hệ sinh thái ven sông.
Ông Brian cho rằng theo thời gian, nhịp lũ giảm dần sẽ làm giảm đáng kể số lượng cá ở sông Mekong và giảm sản lượng nông nghiệp trên khắp lưu vực sông Mekong. Nhà nghiên cứu này nhấn mạnh rằng để bảo vệ nghề cá, hệ thống sông Mekong (chi lưu và phụ lưu) cần được kết nối. Tuy nhiên, các con đập chặn và cắt đứt các con sông nối liền với sông Mekong và làm giảm nghiêm trọng quần thể cá.
Các đập ở thượng nguồn làm giảm đỉnh lũ và làm thay đổi thời gian của nhịp lũ, điều này có ảnh hưởng rất lớn và lâu dài đến sinh kế của người dân khu vực này. Việt Nam và Campuchia là hai quốc gia bị ảnh hưởng tiêu cực nhất ở khu vực tiểu vùng sông Mekong do tác động của các con đập. Tại vùng đồng bằng, mực nước sông hạ thấp do tác động của các con đập và biến đổi khí hậu cùng với mực nước biển dâng cao đang đẩy độ mặn vào sâu hơn ở Đồng bằng sông Cửu Long với tốc độ nhanh hơn dự đoán. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng tới sinh kế và sản xuất nông nghiệp ở khu vực này.
| Với chiều dài khoảng 4.880km, Mekong là một trong những con sông lớn của thế giới và là thủy lộ dài nhất Đông Nam Á. Sông bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng (Trung Quốc), chảy qua Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và đổ ra biển Đông ở Việt Nam. Dòng sông có vai trò quan trọng với sự kiến tạo các nước Đông Nam Á. Hạ lưu sông Mekong tạo ra cơ hội thương mại, giao thông, an ninh lương thực, thu nhập và đồng thời là nguồn thủy sản nội địa lớn nhất thế giới, hằng năm đem lại hơn 4 triệu tấn cá và các loài thủy sản khác. Đối với Việt Nam, sông Mekong có một vai trò đặc biệt, nuôi dưỡng hai vùng kinh tế trọng điểm là Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên. |
Đâu là giải pháp?
Ông Brian khuyến cáo rằng chính phủ các nước mà sông Mekong chảy qua (gồm Trung Quốc, Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam) cần hiểu rõ hơn việc xây dựng đập và các cơ sở hạ tầng khác ở thượng nguồn tác động như thế nào đến nguồn tài nguyên sẵn có và sinh kế của người dân ở khu vực hạ lưu.
Theo đó, không có nhiều giải pháp để hạn chế những tác động của khí hậu, nhưng có thể làm được nhiều việc để giảm thiểu tác động của việc vận hành các con đập. Vì vậy, chính phủ các nước cần có các chính sách phù hợp hơn trong việc xây dựng và vận hành các đập thuỷ điện trước tình trạng biến đổi khí hậu. Để duy trì lợi ích của dòng sông, cần ít đập hơn (không xây thêm mới) và cách thức vận hành các con đập hiện tại cần thay đổi để bảo vệ nhịp lũ. Các con đập có tác động lớn nhất đến nhịp lũ là ở Trung Quốc, vì vậy việc thay đổi cách Trung Quốc vận hành các con đập là nhu cầu cấp thiết.
Nhà nghiên cứu cho rằng Việt Nam và Campuchia cần hợp tác để thuyết phục các nước xây ít đập hơn và cùng thống nhất với các nước khác để thúc đẩy tính minh bạch trong hoạt động vận hành đập. Nếu tác động của các con đập được hiểu rõ thì các nước có thể cùng nhau xây dựng một kế hoạch giảm thiểu tác động tiêu cực của chúng. Theo ông Brian, việc chia sẻ dữ liệu chính thức sẽ là “hành động thay đổi cuộc chơi” mà khu vực cần để thúc đẩy một tương lai chung và bền vững hơn.
Về phía Việt Nam, ông Brian nhấn mạnh việc cần thiết trong quản lý hoạt động khai thác cát trong phạm vi biên giới để giữ cho Đồng bằng sông Cửu Long không bị chìm xuống biển và cải thiện sản lượng nông nghiệp.
Tags:
(VNF) - Trong những tháng cuối năm 2025, thương mại vàng giữa Nga và Trung Quốc ghi nhận bước nhảy vọt chưa từng có, ghi nhận 961 triệu USD sang Trung Quốc. Diễn biến này phản ánh áp lực tài chính ngày càng lớn đối với Moscow, và chiến lược tích lũy tài sản của Bắc Kinh trong bối cảnh trật tự tiền tệ toàn cầu ngày càng phân mảnh.
(VNF) - Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa ghi thêm một “chiến thắng” nữa khi hàng loạt tập đoàn dược phẩm hàng đầu chấp nhận hạ giá thuốc tại thị trường Mỹ, đổi lại các ưu đãi về thuế
(VNF) - Sau thời kỳ tăng trưởng nóng, cổ phiếu Pop Mart bất ngờ lao dốc. Nhà đầu tư đang quan ngại về triển vọng của Labubu - nhân vật từng đưa hãng đồ chơi Trung Quốc này trở thành hiện tượng toàn cầu.
(VNF) - Theo công bố mới nhất từ Cơ quan Thể thao Thái Lan, tổng giá trị kinh tế do SEA Games 33 tạo ra đến thời điểm hiện tại dự kiến đạt mốc 12 tỷ baht, tương đương hơn 380 triệu USD (hơn 10 nghìn tỷ Việt Nam đồng).
(VNF) - Trung Quốc vừa phát hiện mỏ vàng dưới đáy biển đầu tiên của nước này, cũng là mỏ vàng dưới biển lớn nhất châu Á, đánh dấu bước đột phá quan trọng trong chiến lược đẩy mạnh thăm dò khoáng sản trên toàn quốc.
(VNF) - Năm 2025 chứng kiến những biến động dồn dập trong chính sách thuế đối ứng của Mỹ, khi các quyết định được ban hành, điều chỉnh rồi tạm hoãn liên tiếp trong thời gian ngắn, tạo nên một chuỗi mốc chính sách dày đặc hiếm thấy.
(VNF) - Trong suốt 2 thập kỷ, Đức và Trung Quốc từng được xem là một “cặp đôi kinh tế hoàn hảo”, cùng hưởng lợi lớn từ làn sóng toàn cầu hóa thương mại. Đức cung cấp máy móc, thiết bị công nghiệp mà Trung Quốc cần để sản xuất hàng tiêu dùng cho phần còn lại của thế giới. Nhưng trật tự đó đang đảo chiều. Trung Quốc ngày nay dường như không còn cần Đức như trước, trong khi Berlin lại muốn chấm dứt mối quan hệ phụ thuộc này.
(VNF) - Các nhà khoa học Trung Quốc vừa công bố một con chip điện toán quang học có hiệu năng vượt trội hơn phần cứng trí tuệ nhân tạo (AI) hàng đầu của Nvidia hơn 100 lần về cả tốc độ xử lý lẫn hiệu quả năng lượng, đặc biệt trong các tác vụ AI tạo sinh như tổng hợp hình ảnh và sản xuất video.
(VNF) - Trung Quốc đã hạ lượng trái phiếu kho bạc Mỹ nắm giữ xuống mức thấp nhất kể từ năm 2008, trong khi tiếp tục gia tăng dự trữ vàng tháng thứ 13 liên tiếp.
(VNF) - Ngày 19/12, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã tăng lãi suất chuẩn lên mức cao nhất kể từ năm 1995, trong bối cảnh lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế chậm.
(VNF) - Sau khi kế hoạch sử dụng tài sản Nga thất bại, các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đã thống nhất cho Ukraine vay 90 tỷ euro (xấp xỉ 105 tỷ USD) từ ngân sách chung của khối.
(VNF) - TikTok được cho là đã ký các thỏa thuận ràng buộc để bán hơn 80% tài sản tại Mỹ cho một nhóm nhà đầu tư, nhằm tránh nguy cơ bị cấm hoạt động và chấm dứt tranh chấp kéo dài nhiều năm với chính phủ Mỹ.
(VNF) - Mới đây, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã lên tiếng chỉ trích thương vụ bán vũ khí trị giá 11 tỷ USD của Mỹ với Đài Loan.
(VNF) - Đằng sau danh xưng cổ phiếu có hiệu suất tốt nhất thế giới là một bài học đắt giá cho những nhà đầu tư chạy theo lợi nhuận “nóng” từ làn sóng AI.
(VNF) - Mỹ tiếp tục phê duyệt gói bán vũ khí kỷ lục cho Đài Loan trị giá 11,1 tỷ USD, bao gồm nhiều khí tài tấn công chủ lực. Động thái được xem là thách thức trực diện “lằn ranh đỏ” của Trung Quốc và có nguy cơ thổi bùng căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
(VNF) - Tổng thống Mỹ Donald Trump tự hào tuyên bố khoản đầu tư kỷ lục 18 nghìn tỷ USD đang đổ vào nước Mỹ. “Chỉ trong vài tháng, nền kinh tế của chúng ta đã đi từ trạng thái tệ nhất lên tốt nhất”, ông Trump phát biểu.
(VNF) - Khi nhà phát triển bất động sản China Vanke bước vào cuộc họp mang tính sống còn với các chủ sở hữu trái phiếu vào ngày 18/12, giới đầu tư đang chuẩn bị tinh thần cho những biến động tiếp theo của lĩnh vực bất động sản Trung Quốc. Đáng chú ý, cho đến nay vẫn chưa có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy nhà nước sẽ can thiệp bằng các gói cứu trợ.
(VNF) - Một số lượng kỷ lục những người trẻ Trung Quốc có trình độ học vấn cao đang đổ xô vào các công việc nhà nước để tìm kiếm sự ổn định. Xu hướng này diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc đối mặt nhiều khó khăn, làm suy giảm triển vọng việc làm trong khu vực tư nhân.
(VNF) - Trong một thế giới nơi tốc độ ngày càng trở thành thước đo của tiến bộ, Trung Quốc đang nỗ lực phá vỡ những giới hạn của ngành giao thông vận tải với một phương tiện có thể khiến cả máy bay phản lực cũng không “đua” kịp. Đó là T-Flight – một loại tàu điện từ (maglev) được thiết kế để đạt tốc độ lên tới 965 km/h, bỏ xa tốc độ bay hành trình trung bình của nhiều máy bay thương mại đường dài.
(VNF) - Cách bờ biển đông dân cư của Trung Quốc hàng trăm dặm, tại một khúc quanh gấp khúc của con sông hẻo lánh thuộc dãy Himalaya, một dự án cơ sở hạ tầng được xem là tham vọng nhất của Bắc Kinh đang dần thành hình.
(VNF) - Tỷ phú giàu nhất thế giới Elon Musk đang tiến rất gần tới cột mốc chưa từng có: trở thành tỷ phú nghìn tỷ USD.
(VNF) - Phiên giao dịch ngày 16/12 ghi nhận đồng rial của Iran rơi xuống mức thấp kỷ lục hơn 1,3 triệu rial đổi 1 USD. Diễn biến này không chỉ phản ánh một cú sốc tỷ giá mang tính thời điểm, mà còn cho thấy những rạn nứt sâu sắc trong nền kinh tế Iran sau nhiều năm chịu trừng phạt kéo dài.
(VNF) - Liên minh châu Âu (EU) đang đối mặt hàng loạt rào cản pháp lý và bất đồng chính trị khi cân nhắc tịch thu khối tài sản Nga bị phong tỏa để hỗ trợ Ukraine.
(VNF) - Ngày càng nhiều tỷ phú Trung Quốc âm thầm có hàng chục đứa con sinh ra tại Mỹ thông qua mang thai hộ. Hiện tượng này làm lộ rõ những khoảng trống pháp lý, sự dịch chuyển dòng tiền xuyên biên giới cùng các thách thức ngày càng lớn đối với chính sách quốc tịch và cơ chế giám sát của Mỹ.
(VNF) - Sau nhiều năm bị xem như phiên bản ít nổi bật hơn của vàng, bạc có màn tái xuất mạnh mẽ trong năm2025. Sự kết hợp của nguồn cung toàn cầu thắt chặt, nhu cầu công nghiệp bùng nổ, cùng sự tham gia của giới đầu tư qua ETF đang khiến bạc trở thành một trong những mặt hàng có tính cấu trúc thú vị nhất trên thị trường thế giới.
(VNF) - Trong những tháng cuối năm 2025, thương mại vàng giữa Nga và Trung Quốc ghi nhận bước nhảy vọt chưa từng có, ghi nhận 961 triệu USD sang Trung Quốc. Diễn biến này phản ánh áp lực tài chính ngày càng lớn đối với Moscow, và chiến lược tích lũy tài sản của Bắc Kinh trong bối cảnh trật tự tiền tệ toàn cầu ngày càng phân mảnh.
(VNF) - Sau 5 tháng tạm ngưng hoạt động để nâng cấp, sửa chữa, sân bay Vinh sẽ khai thác trở lại vào ngày 19/12 với diện mạo mới và "điểm nhấn" công nghệ hiện đại giúp hành khách có trải nghiệm tốt hơn.
