'Đừng quá hào hứng, bình tĩnh nhìn vào thực tiễn vì còn nhiều việc phải làm'

- Nghị quyết 98 của Quốc hội đang được hy vọng sẽ tạo sức bật mạnh để kinh tế TP. Hồ Chí Minh phục hồi trong thời gian tới. Ông cảm nhận tác động của cơ chế này đối với TP.HCM sẽ như thế nào?

TS Nguyễn Đình Cung: Đây là một sự kiện đáng mừng nhất là trong bối cảnh tình hình quý I/2023, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) chỉ tăng 0,7% và dự báo những quý tiếp theo, kinh tế TP. HCM tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức khó lường.

Tuy nhiên, tôi lại thấy nên bình tĩnh hơn là hào hứng với một Nghị quyết mới. Chúng ta nên nhìn vào thực tiễn và suy ngẫm xem sẽ làm được những điều gì cho hiện tại và tương lai. Nghị quyết mới chỉ thêm một công cụ để chúng ta thực hiện tháo gỡ điểm nghẽn, khơi thông kinh tế cho TP đầu tàu của cả nước. 

Nhìn một cách khách quan thì Nghị quyết chỉ đang tháo gỡ những thứ lâu nay mà TP đang gặp phải hàng ngày mà chưa gỡ hết, nên vẫn còn nhiều thứ phải làm. Do đó, trong quá trình triển khai TP cần đặt ở tâm thế, vị trí sẵn sàng.

Cùng với Nghị quyết, điều quan trọng không chỉ triển khai thành công mà phải xem cuộc sống của người dân thay đổi thế nào, kinh tế phát triển ra sao… Như Khoản 6, Điều 4: HĐNĐ, UBND TP. HCM trong phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chịu trách nhiệm thực hiện đúng quy định của mình, bảo đảm hài hòa quyền và lợi ích hợp pháp của người dân…

Để triển khai những điều này đúng hoàn toàn là rất khó.

- Nhiều ý kiến cho rằng, kinh tế TP. Hồ Chí Minh suy yếu về vị thế dù nội lực vẫn dồi dào, những nút thắt, điểm nghẽn ảnh hưởng đến tăng trưởng còn tăng lên như giao thông, ngập nước, tắc nghẽn hạ tầng…Những động lực mới không được đưa ra, do đó, phải tạo ra những đột phá, động lực mới, bằng việc triển khai mạnh mẽ Nghị quyết mới?

Triển khai mạnh mẽ, khẩn trương thì rất cần thiết, nhưng nhìn vào các cơ chế trong nghị quyết, tôi thấy không nên dàn trải, vì nguồn lực con người chúng ta có hạn. Cách khôn ngoan là chọn một số cái có thể làm được ngay, khả thi.

Theo tôi, nên tập trung vào 4 vấn đề sau. Thứ nhất, là nhanh chóng thúc đẩy triển khai các dự án hạ tầng, gỡ những nút thắt giao thông, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng. Thứ hai, nhanh chóng phát triển các dự án đô thị theo hướng mở của giao thông trên những con đường hiện hữu, qua đó khởi thông và thúc đẩy thị trường địa ốc. Thứ ba, tận dụng những quy định mới để cải thiện đời sống của cán bộ công chức nhà nước. Thứ tư là thúc đẩy xây dựng một số công trình văn hóa theo hình thức BOT.

TP. HCM cần phải có những dự án đột phá, biến mình thành trung tâm hội nhập quốc tế của đất nước ví dụ như các cảng trung chuyển lớn, các Trung tâm tài chính quốc tế, Trung tâm hội chợ thương mại quốc tế. Các dự án này cộng hưởng được với nhau, cùng với vùng Đông Nam Bộ, TP. HCM sẽ kéo được các nhà đầu tư lớn, thu hút được các tập đoàn lớn.

TP đừng dàn trải, bình tình tập trung vào một số thứ làm được, vì thí điểm như thế này chỉ có vài năm thôi. Nên ưu tiên tập trung vào một số dự án thật sự làm được, có tác động lan tỏa bởi trong bối cảnh nguồn lực của TP không nhiều.

- Hiện nay, có một thực trạng là tâm lý không dám hành động do vướng quá nhiều nên không dám làm, vậy cần phải làm gì để Nghị quyết mới được thực hiện khẩn trượng, tháo gỡ được tâm lý lo ngại đó, thưa ông?

Tôi đã từng nghe nhiều lời chia sẻ như đọc một số qui định pháp luật có liên quan, thấy các quy định đó như những cái bẫy đối với người thực hiện, nên sợ. Đặc biệt, một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức có tâm lý sợ làm sai, sợ trách nhiệm và suy nghĩ thà chịu bị kỷ luật hơn là bị truy cứu hình sự.

Chương trình phục hồi kinh tế - xã hội, Quốc hội, Chính phủ xác định cải cách thể chế là một trong 5 trụ cột và đã có những nỗ lực khắc phục chồng chéo, mâu thuẫn giữa các luật. Tuy nhiên, thể chế của chúng ta vẫn tồn tại những vấn đề cần phải suy nghĩ, hệ thống pháp luật dù có nhiều cải thiện nhưng vẫn còn chồng chéo, và thực tế vẫn còn những rào cản vô hình đang cản chân doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Đó là điều mà tôi cho rằng chúng ta nên nghiên cứu, bởi nếu không thay đổi cách xây dựng pháp luật thì khi đối diện với sự phát triển của thị trường, Chính phủ sẽ phải loay hoay tìm cách quản lý và không loại trừ khả năng lại đặt ra những điều kiện kiểu xin – cho. Với TP. HCM cũng như vậy, tôi chưa nhìn thấy rõ việc tháo bỏ cơ chế xin - cho.

Để triển khai Nghị quyết mới hiệu quả, theo tôi cần thiết kế bộ máy thực thi phải rất chuyên trách, độc lập, thường xuyên, liên tục. Cần tổ chuyên trách và độc lập, rất thiện chiến và có sự tham gia của bên ngoài gồm cả giới doanh nhân và giới nghiên cứu. Tổ này cần lên kế hoạch và có một việc luôn phải làm là đánh giá tình hình kết quả triển khai thực hiện…

Đồng thời, TP cũng nên kiến nghị Trung ương có một tổ theo dõi thực hiện cơ chế trong Nghị quyết mới, để cùng kiến nghị và gỡ khó ngay trong quá trình thực hiện. Hiện tại đang có sự thiết kế hội đồng vùng cho Đông Nam Bộ và có thể kiến nghị một số điều để hội đồng tiếp nhận báo cáo, chỉ đạo những điều vướng để xử lý hoặc xin ý kiến kiến nghị, tránh chờ đợi mất thời gian trong quá trình triển khai.

Nghị quyết 98 thay thế Nghị quyết 54/2017/QH14 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Hồ Chí Minh được thông qua và áp dụng ngay, cho thấy, TP. HCM đã có quyền tự chủ hơn, những vấn đề vướng, chồng chéo như phương thức BT (xây dựng – chuyển giao), BOT (xây dựng – kinh doanh – chuyển giao), thu hút nguồn vốn đầu tư hy vọng được khơi thông. Các cơ chế mới không chỉ cho riêng TP. HCM mà cần nhìn nhận trong bối cảnh cả vùng, khu vực.

Do đó TP sẽ kiến tạo, thí điểm những cái mới mà thế giới đã làm, đang làm, như xây dựng đô thị dựa trên các tuyến giao thông, khởi nghiệp sáng tạo, sandbox… Vấn đề của TP. HCM không chỉ là của TP mà phải xác định đây là vấn đề của cả nước. Bởi TP gánh trên vai sứ mệnh đầu tàu cả nước, đầu tàu bứt tốc mạnh mẽ thì kéo cả đoàn tàu đi lên. Nhưng theo tôi, chúng ta cũng nên nén cảm xúc xuống. bình tĩnh chọn cách đi thật chắc chắn và tập trung nguồn lực vào những mũi nhọn phát triển  có lựa chọn thật bình tĩnh và khôn ngoan.

- Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này.