Hàng loạt khoản đầu tư tài chính của SCIC hiệu quả thấp, lãng phí vốn

Kiểm toán Nhà nước mới đây đã có “Báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn, tì sản nhà nước năm 2017 của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC)”. Báo cáo đã chỉ ra các mặt hạn chế trong quản lý sử dụng vốn, tiền, tài sản nhà nước của SCIC.

Các khoản SCIC tự đầu tư có hiệu quả thấp

Theo báo cáo, tại ngày 31/12/2017, tổng giá trị đầu tư bằng nguồn của SCIC là 40.199 tỷ đồng. Kiểm toán Nhà nước đánh giá cơ cấu danh mục đầu tư của SCIC chưa hợp lý, chủ yếu là hoạt động gửi tiền có kì hạn; lợi ích thu được chủ yếu đến từ cổ tức của một số ít doanh nghiệp SCIC nhận bàn giao (chiếm 93,3% doanh thu cổ tức được chia từ các doanh nghiệp SCIC tiếp nhận vốn) như Vinamilk 3.067 tỷ đồng, Ftel 295 tỷ đồng, Vinaconex 408 tỷ đồng, Dược Hậu Giang 273 tỷ đồng,  Bảo Minh 92,6 tỷ đồng…

Còn lại tỷ suất lợi nhuận của các đơn vị khác đều thấp, có 61/122 doanh nghiệp không có lợi nhuận, cổ tức được chia trong năm 2017 (tương ứng với số vốn đầu tư là 1.593 tỷ đồng).

Nguyên nhân các doanh nghiệp không được chia cổ tức trong năm 2017 là do một số kinh doanh thua lỗ (29/60 đơn vị) hoặc doanh nghiệp bị thu hồi đăng kí kinh doanh (2/60 đơn vị) hoặc tỷ lệ vốn của SCIC thấp nên không quyết định được việc chia cổ tức (17/60 đơn vị), có 3 đơn vị chia cổ tức trong năm 2018.

Theo đánh giá của Kiểm toán Nhà nước, các khoản SCIC tự đầu tư hiệu quả thấp (tỷ suất sinh lời năm 2017 là 6,4% trên giá trị vốn đầu tư), trong đó chủ yếu là lợi tức từ khoản đầu tư trái phiếu chính phủ 330 tỷ đồng, lợi tức từ trái phiếu MBBank 101 tỷ đồng, lợi nhuận từ Công ty TNHH MTV Đầu tư SCIC 96,7 tỷ đồng….

Nhiều khoản đầu tư hiệu quả thấp hoặc không có hiệu quả, chẳng hạn như góp vốn vào Công ty Cổ phần Nhiệt điện Hải Phòng với tổng giá trị đầu tư 489 tỷ đồng từ năm 2009 nhưng cổ tức giai đoạn 2013 – 2017 chỉ là 135 tỷ đồng hay như khoản vốn góp vào Công ty Cổ phần Nhiệt điện Quảng Ninh từ năm 2009 là 571 tỷ đồng nhưng cổ tức được nhận chỉ là 25,7 tỷ đồng. Đáng nói tại 2 công ty nhiệt điện này, SCIC đã triển khai bán vốn nhưng không có ai mua.

Báo cáo kiểm toán cũng chỉ ra SCIC còn đầu tư, góp vốn mua cổ phần tại một số công ty kinh doanh bất động sản nhưng các doanh nghiệp này chậm triển khai dự án khiến số tiền đầu tư của SCIC bị tồn đọng nhiều năm, gây lãng phí vốn.

Có thể kể đến những cái tên như Đầu tư và Dịch vụ Thăng Long (SCIC góp 110 tỷ đồng từ năm 2008 để triển khai dự án tại số 6 Thăng Long, phường 4, quận Tân Bình TP. HCM nhưng đến nay dự án chưa triển khai); Đầu tư SCIC – Bảo Việt (SCIC góp 199 tỷ đồng từ năm 2007 để thực hiện dự án Tháp tài chính tại 220 Trần Duy Hưng, Cầu Giấy, Hà Nội nhưng dự án cũng chưa triển khai); Công ty Tháp truyền hình Việt Nam (SCIC góp 49,5 tỷ đồng từ 2015 nhưng Chính phủ chưa duyệt dự án, SCIC sau đó đã “bỏ chạy” khỏi dự án này).

Trích lập dự phòng chưa đúng quy định

Theo Kiểm toán Nhà nước, dự phòng đầu tư tài chính của SCIC tại ngày 31/12/2017 là 562 tỷ đồng, bao gồm trích lập của khoản đầu tư dài hạn 7,2 tỷ đồng, trích lập khoản đầu tư ngắn hạn 555 tỷ đồng. Đơn vị thực hiện trích lập dự phòng theo hướng dẫn tại Nghị định 147/2017. Tuy nhiên, kiểm toán cho rằng việc trích lập dự phòng của SCIC chưa phù hợp với Thông tư 200/2014 của Bộ Tài chính và chưa phù hợp với tình hình thực tế của doanh nghiệp.

Cụ thể, các khoản vốn SCIC tiếp nhận tại các công ty đã niêm yết không phải là các khoản đầu tư chứng khoán (chứng khoán kinh doanh) và SCIC có ảnh hưởng đáng kể đến đơn vị nhận vốn (SCIC nắm trên 51%). Do vậy căn cứ theo Thông tư 200, các khoản vốn SCIC tiếp nhận hay do SCIC đầu tư tại các công ty niêm yết (dù đang phân loại trên báo cáo tài chính là đầu tư ngắn hạn hay dài hạn) đều không đủ cơ sở để trích lập dự phòng theo giá cổ phiếu trên thị trường tại ngày trích lập.

Bên cạnh đó, việc trích lập dự phòng theo Điều 22, Nghị định 147 phản ánh chưa chính xác tình hình đầu tư tài chính (đối với các khoản tiếp nhận, bàn giao) của SCIC, phản ánh không đúng bản chất của giá trị khoản tổn thất đầu tư vào doanh nghiệp (xảy ra khi doanh nghiệp nhận vốn góp đầu tư bị lỗ).

Cụ thể, tại Tổng công ty Cổ phần Điện tử và tin học Việt Nam, Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Nông sản thực phẩm An Giang, SCIC đang nắm lần lượt 51% và 88% vốn điều lệ, đơn vị kinh doanh có lãi, giá trị 1 cổ phiếu tính theo phương pháp tài sản cao hơn mệnh giá. Tuy nhiên SCIC đang trích lập dự phòng đầu tư tài chính theo giá chứng khoán tại thời điểm 31/12/2017 với giá trị 246 tỷ đồng; trong đó, trích lập dự phòng đầu tư tài chính tại Điện tử và tin học Việt Nam 139 tỷ đồng, tại Nông sản thực phẩm An Giang 106 tỷ đồng.

“Theo quy định của khoản 1, Điều 29 Nghị định 91/2015, trong trường hợp doanh nghiệp đang hoạt động có hiệu quả, tỷ lệ nắm giữ của SCIC trên 50% thì việc bán vốn sẽ thu hút các nhà đầu tư có nhu cầu nắm quyền kiểm soát. Như vậy, việc trích lập dự phòng các khoản tiếp nhận dưới mệnh giá là không phù hợp”, Kiểm toán Nhà nước đánh giá.

Đối với tình hình đầu tư tài chính tại Công ty TNHH MTV Đầu tư SCIC, Kiểm toán Nhà nước cho hay về cơ bản, các khoản đầu tư tài chính ngắn – dài hạn của công ty mang lại hiệu quả cao hơn cho công ty trong năm 2017, trừ một số mã cổ phiếu phải trích lập dự phòng như SFG, DPM, PLC, VSC với tổng số trích lập 17,7 tỷ đồng.

Các khoản đầu tư cổ phiếu của công ty đang nắm giữ có mệnh giá cao hơn nhiều so với giá mua, tổng giá trị tăng so với giá trị mua là 253 tỷ đồng. Tuy nhiên, còn một số mã cổ phiếu giá trị tại thời điểm 31/12/2017 thấp hơn với giá trị mua với tổng số tiền 17,7 tỷ đồng. Kiểm toán Nhà nước cho biết hiện công ty đang trích lập dự pòng đối với số cổ phần này.