Các doanh nghiệp ngành điện trên sàn chứng khoán phần lớn hoạt động ở khâu phát điện, một số khác trong lĩnh vực phụ trợ như tư vấn, sửa chữa vận hành, xây lắp hạ tầng điện, thiết bị ngành điện…. Tuy vậy, phạm vi bài viết này chỉ tập trung vào đánh giá các doanh nghiệp ở khâu phát điện (gọi tắt là doanh nghiệp phát điện). Các doanh nghiệp này trực tiếp hoặc gián tiếp vận hành các nhà máy điện (thủy điện, nhiệt điện than, nhiệt điện khí, điện gió, điện mặt trời…) tạo ra năng lượng điện và bán cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) theo giá phát điện qua công ty mua bán điện EVN EPTC, sau đó EVN sẽ là bên bán lẻ điện cho người dân và các đơn vị sản xuất kinh doanh.
Giá phát điện hiện tại cho một số nhóm chính được điểm qua theo cơ chế sau:
Đối với nhóm điện gió, điện mặt trời, giá phát điện theo biểu giá FIT cố định cho 20 năm kể từ ngày vận hành thương mại và chỉ áp dụng cho các nhà máy vận hành trước thời hạn theo các quy định chi tiết của Chính phủ (Quyết định 11/2017/QĐ-TTg, Quyết định 02/2019/QĐ-TTg, Quyết định 13/2020/QĐ-TTg cho điện mặt trời và Quyết định 39/2018/QĐ-TTg cho điện gió).
Đối với nhóm thủy điện nhỏ dưới 30 MW, giá phát điện theo biểu phí tránh được mà Bộ Công Thương ban hành hàng năm, theo các khung giờ và theo mùa.
Với các nhóm còn lại, một phần sản lượng được các nhà máy điện bán cho EVN theo hợp đồng sai khác (gọi tắt là Qc - sản lượng hợp đồng). Cụ thể, theo Thông tư 57/2020/TT-BCT, phần sản lượng này hàng năm được Cục điều tiết điện lực (A0) phân bổ dựa trên một tổ hợp dựa trên các dự báo về thời tiết và các biến số khác. Nhìn chung về dài hạn, đảm bảo bù đắp toàn bộ chi phí biến đổi và tỷ suất hoàn vốn nội bộ không quá 12%.
Phần sản lượng còn lại (gọi tắt là Qm - sản lượng trên thị trường điện), các nhà máy điện sẽ chào giá trên thị trường điện cạnh tranh theo mô hình chào giá chi phí, trong đó EVN sẽ huy động từ các mức chào giá thấp nhất cho tới khi đủ sản lượng theo nhu cầu, giá bán được xác định là giá cuối cùng EVN huy động đủ. Trong lộ trình cạnh tranh hóa ngành điện, tỷ lệ này sẽ được thả ở mức cao dần lên so với hiện tại (hiện tại mức trần đang cho phép là 40% nhưng thực tế ở mức khoảng 15-20% và bên mua duy nhất là EVN).
Về phía nhu cầu toàn ngành, dưới góc nhìn dài hạn, có thể cho rằng ngành điện xứng đáng là ứng viên xuất sắc trong nhóm ngành phòng thủ nhờ tăng trưởng sản lượng điện thương phẩm duy trì ở mức khá ổn định, với tốc độ tăng trưởng kép bình quân từ 2010 đến 2021 đạt 9,6%/năm. Ngoại trừ hoàn cảnh đặc biệt năm 2020-2021 bị ảnh hưởng đột biến từ đại dịch Covid-19, làm ngừng trệ hầu hết các hoạt động trong khoảng thời gian giãn cách, thì nhìn chung nhu cầu điện từ tiêu dùng dân cư (tỷ trọng khoảng 34%) có độ biến động thấp, còn nhu cầu công nghiệp xây dựng (tỷ trọng khoảng 55%) vẫn duy trì tăng trưởng đồng pha với tăng trưởng quy mô GDP, dẫu nền kinh tế có những sự dao động nhất định.
Theo dự thảo Quy hoạch điện VIII, mức tăng trưởng kép về sản lượng điện mục tiêu cho 10 năm tới vẫn đạt 8,5-9%/năm, dù rằng độ co giãn theo GDP kỳ vọng sẽ giảm đi nhờ giảm phụ thuộc vào công nghiệp sản xuất và giảm thiểu mức độ thất thoát truyền tải điện trong tương lai.
Về phía nguồn cung, tính tới hết năm 2021, tổng công suất nguồn đạt gần 77GW, cao hơn nhiều so với phụ tải tối đa, khoảng 44GW. Nguyên nhân đến từ mức độ khả dụng của các nguồn điện tại các mùa khác nhau, phân bổ lệch nhau giữa vùng miền hay tỷ lệ tiêu thụ trong ngày… Đặc biệt, những nguồn năng lượng gia tăng gần đây chủ yếu nguồn năng lượng tái tạo mới như điện mặt trời, điện gió, đã tham gia ồ ạt trong giai đoạn 2019-2021 để kịp hưởng giá ưu đãi. Đây vốn là nguồn huy động có độ ổn định và hệ số công suất (capacity factor) thấp, đã có tỷ trọng lên tới gần 30% công suất nguồn, theo đó chưa đáp ứng tốt cho phụ tải điện. Các nguồn điện lớn trọng điểm đa phần đang bị chậm tiến độ, nếu không được tiếp tục đẩy nhanh có thể có rủi ro thiếu hụt nguồn cung trong trung hạn.
Cổ phiếu phòng thủ, theo lý thuyết, là cổ phiếu có thể đem lại tỷ suất cổ tức hoặc lợi nhuận ổn định bất chấp các chu kỳ của nền kinh tế, theo đó, diễn biến giá của cổ phiếu được kỳ vọng là ít “xóc” hơn so với VN-Index.
Trên góc nhìn tổng thể ngành, trong khung thời gian hơn 1 thập kỷ qua (2010-2021), lợi nhuận toàn ngành cho mức tăng trưởng kép bình quân 26%/năm (đã hiệu chỉnh vào những năm mới bắt đầu có số liệu về lợi nhuận của một số công ty điện trên sàn), có thể coi là mức tăng trưởng phù hợp với tiêu chí phòng thủ.
Trong cùng khoảng thời gian nêu trên, diễn biến giá cổ phiếu toàn ngành cũng cho thấy điều này, thậm chí mức tăng trưởng giá còn vượt trội (outperform) so với VN-Index, chủ yếu nhờ giai đoạn trước năm 2015. Còn kể từ đầu năm 2015 đến nay, tuy không còn khả quan hơn VN-Index, nhưng mức độ phòng thủ vẫn thể hiện tương đối tốt khi diễn biến giá của ngành “mềm” hơn so với thị trường chung. Nhưng phải lưu ý rằng, phòng thủ không có nghĩa là không giảm giá!
Nhìn kĩ hơn vào ma trận tăng trưởng lợi nhuận hàng năm của từng doanh nghiệp sản xuất điện trên sàn, mức độ dao động cũng không hề nhỏ.
Diễn biến giá của từng cổ phiếu riêng lẻ cho thấy nhiều cổ phiếu ngành điện thể hiện tính phòng thủ (giữ giá) khá tốt hoặc giảm ít hơn VN-Index trong những đợt sụt giảm mạnh. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều như vậy, chẳng hạn như POW giai đoạn năm 2019, NT2 giai đoạn nửa sau năm 2016 và cả năm 2019; GEG năm 2019 đều cho tỷ suất âm trong khi VN-Index dao động hẹp hoặc thậm chí đi lên. Như vậy, việc lựa chọn riêng lẻ các cơ hội trong ngành điện cho chiến thuật phòng thủ cũng không hẳn là một điều dễ dàng.
Mô hình kinh doanh của một doanh nghiệp phát điện khá đơn giản và dễ hình dung.
Về chi phí, nguồn lực đầu vào lớn nhất là các tài sản cố định, chủ yếu là các nhà máy điện; đối với các nhà máy điện than, điện khí thì đó còn là nguyên nhiên liệu đầu vào (than cám, khí…), phần còn lại là nhân công kỹ sư vận hành các nhà máy điện… Đặc thù là thâm dụng vốn và tài sản cố định lớn, do đó khấu hao và lãi vay là cấu phần chi phí cố định lớn nhất của các doanh nghiệp phát điện; các biến phí lớn là chi phí về nguyên nhiên liệu theo cơ chế chuyển ngang sang doanh thu (cho phần Qc) nên cơ bản sẽ được thanh toán; ngoài ra là các chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp khác.
Về phía doanh thu, nếu chỉ đơn thuần nhìn vào biến động giá trị tổng doanh thu, có thể chúng ta sẽ không đưa ra được những đánh giá và những dự báo đầy đủ, mà phải bóc tách được câu chuyện về sản lượng và giá để đánh giá được câu chuyện về lợi nhuận của doanh nghiệp điện.
Đối với phần sản lượng Qc, hàng năm trên cơ sở tối ưu hóa chi phí toàn hệ thống và chức năng vận hành của từng nhà máy cụ thể, A0 sẽ có kế hoạch phân bổ tới từng nhà máy. Giá bán cho EVN bù đắp cho phần chi phí biến đổi nên có thể coi rằng hầu như với mỗi sản lượng Qc bán được có thể nhận được một mức lợi nhuận nhất định, dù không hoàn toàn chính xác. Do đó, có thể hình dung rõ ảnh hưởng của tính mùa vụ về thời tiết đến các doanh nghiệp thủy điện, vào chu kỳ mưa nhiều thì thủy điện được huy động Qc nhiều nên lợi nhuận sẽ tốt và ngược lại.
Đối với phần sản lượng Qm, đây là phần các nhà máy điện chào trên thị trường cạnh tranh nên có thể hiểu rằng các nhà máy sẽ chào giá ít nhất là cao hơn chi phí biến đổi (tất nhiên Bộ Công Thương hàng năm có giao một mức giá trần cho thị trường điện). Do đó, lợi nhuận cho phần Qm này phụ thuộc 2 biến số: Giá thị trường điện bình quân và Chi phí biến đổi tại thời điểm chào giá.
Nhìn lại giai đoạn một vài tháng qua để minh họa, cổ phiếu thủy điện rất được kỳ vọng nhờ các yếu tố “thiên thời: (1) Chu kỳ mưa nhiều khiến Qc được giao tăng lên giúp gia tăng lợi nhuận phần Qc (2) Giá khí tăng cao do giá dầu tăng và giá than tăng ở mức độ vừa phải (do được TKV trợ giá cho cấu phần than trong nước), tuy vậy sản lượng không dư nhiều để huy động trên thị trường điện khiến giá cho phần Qm tăng rất mạnh. Đối với thủy điện, chi phí biến đổi xác định gần như bằng 0, do đó lợi nhuận phần Qm rất tốt.
Bên cạnh những yếu tố tạo ra sự biến động lợi nhuận trong ngắn hạn của doanh nghiệp điện như trên, còn đó những câu chuyện riêng của từng doanh nghiệp tác động tích cực lên lợi nhuận như: hoàn nhập tỷ giá, đánh giá chênh lệch tỷ giá hoặc có những câu chuyện đặc thù hơn như được thanh toán bù do không được huy động đủ Qc do điều kiện khách quan; hay ngược lại, tác động tiêu cực tới lợi nhuận như hỏng hóc tổ máy, bảo dưỡng sửa chữa…
Dài hạn hơn vẫn là sự kỳ vọng vào việc hết khấu hao và hết lãi vay đối với doanh nghiệp.
Cho quan điểm đầu tư ngắn hạn, điều mà nhà đầu tư nhìn nhận có lẽ trực diện nhất chính là lợi nhuận của doanh nghiệp. Do đó, chúng ta cần phán đoán được các yếu tố tạo ra sự biến động lợi nhuận như nêu tại phần trên để tìm ra điểm tăng trưởng về lợi nhuận của doanh nghiệp điện. Suy cho cùng thì phương pháp P/E vẫn sẽ là phương pháp hữu dụng cho quan điểm đầu tư ngắn hạn.
Cho quan điểm đầu tư dài hạn, do đặc tính thâm dụng vốn cũng như tài sản cố định lớn nên nhìn chung các cổ phiếu ngành điện sẽ bị đánh giá thấp do lợi nhuận chịu nhiều chi phí tài chính cũng như chi phí khấu hao. Dòng tiền kinh doanh sau giai đoạn CAPEX (chi phí đầu tư tài sản cố định) lớn nhìn chung là khá dồi dào và có tính ổn định cao, tuy vậy nhà đầu tư cần trải qua giai đoạn trả nợ gốc ban đầu tương đối áp lực. Về dài hạn, lợi nhuận của các doanh nghiệp điện đều được kỳ vọng sẽ hội tụ về EBITDA (lợi nhuận trước thuế, khấu hao và lãi vay) khi hết dần các chi phí định phí như vừa nêu, theo đó sẽ có những “bước ngoặt” về lợi nhuận. Phương pháp chiết khấu dòng tiền FCFF và EV/EBITDA hoặc P/B cũng là những phương pháp có đủ độ “tĩnh” khi xem xét đầu tư dài hạn.
Bên cạnh đó, chúng ta cần phải xem xét thêm về các vấn đề chuyên môn về chất lượng máy móc, về địa chất và thủy văn khu vực (với thủy điện) hay về vị trí các nhà máy và các nguồn nguyên liệu để đưa ra những đánh giá về độ ổn định và triển vọng vận hành.
Đầu tư cổ phiếu ngành điện với tầm nhìn ngắn hạn hay dài hạn là lựa chọn của từng phong cách và khẩu vị rủi ro của mỗi nhà đầu tư. Tuy vậy, vẫn phải lưu ý rằng đầu tư ngắn hạn đối với ngành điện không phải là một lựa chọn dễ dàng bởi độ hấp dẫn về dòng tiền thị trường không quá lớn, tính đột biến và chu kỳ “thời tiết” của từng nhóm ngành điện không phải dễ nắm bắt. Thêm vào đó, dù cổ phiếu ngành điện mang tính chất phòng thủ nhưng điều đó không đồng nghĩa là cổ phiếu không giảm giá.
Trong dài hạn, xu thế tăng giá phát điện nhìn chung là khó tránh khỏi bởi tiềm năng khai thác những nguồn điện có giá vốn rẻ đang dần cạn kiệt, cùng lộ trình tự do hóa ngành điện đang tiếp tục được triển khai khiến ngành điện là một ngành hấp dẫn, đặc biệt với các nhóm doanh nghiệp đã sở hữu nhà máy thủy điện hoặc các nhà máy nhiệt điện hiện hữu có ưu thế về nguồn nguyên liệu và suất tiêu hao nhiên liệu thấp. Các nhà máy năng lượng tái tạo mới đã vận hành cũng là một lựa chọn hấp dẫn, tuy vậy, độ ổn định về hệ số công suất là một rủi ro cần cân nhắc trong lựa chọn đầu tư.
Tags:
(VNF) - Diễn đàn Triển vọng Thị trường Vốn Việt Nam 2026 diễn ra vào 13h00 ngày 12/12 sẽ quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nhân để cùng bàn thảo những giải pháp mang tính đột phá nhằm đưa thị trường vốn Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới.
(VNF) - Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn đặc biệt của Bitcoin khi thị trường bước sâu vào chu kỳ hậu Halving 2024. Không chỉ biến động về giá, Bitcoin trong năm nay còn cho thấy sự thay đổi căn bản về vai trò: từ một tài sản mang tính đầu cơ mạnh sang một cấu phần ngày càng gắn với hệ thống tài chính truyền thống.
(VNF) - Giữa làn sóng tăng vốn kéo dài của ngành chứng khoán, các công ty chứng khoán ngoại lại lựa chọn đứng ngoài quan sát với rất ít động thái nhập cuộc.
(VNF) - Đà Nẵng đã sử dụng một phần khối nhà 8 tầng thuộc Công viên phần mềm số 2 làm trụ sở tạm của Trung tâm tài chính quốc tế và các cơ quan, tổ chức liên quan.
(VNF) - Vingroup hiện sở hữu quy mô vốn hoá lớn nhất thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời cũng là doanh nghiệp phi tài chính có vốn điều lệ cao nhất. Trong khi đó, giá trị tài sản tỷ phú Phạm Nhật Vượng cũng lập kỷ lục mới ở mức 27,1 tỷ USD.
(VNF) - Bộ Tài chính đề xuất công chức thuế được hưởng hỗ trợ hàng tháng bằng 100% mức lương, thu nhập này được miễn thuế thu nhập cá nhân và các nghĩa vụ tài chính khác.
(VNF) - Đề xuất nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế cho hộ kinh doanh lên 500 triệu đồng đang tạo ra nhiều tranh luận về tính phù hợp. Cơ quan quản lý kỳ vọng chính sách sẽ giảm áp lực chi phí, hỗ trợ khu vực hộ kinh doanh phục hồi, nhưng nhiều ý kiến cho rằng mức 500 triệu vẫn còn thấp so với thực tế quy mô và dòng tiền hiện nay.
(VNF) - Một xu hướng tài chính âm thầm nhưng mạnh mẽ đang diễn ra trong giới trẻ Việt Nam: họ bắt đầu tích sản ngày càng sớm, từ khi còn là học sinh, sinh viên. Không còn đợi có nhiều tiền mới đầu tư, nhiều bạn trẻ lựa chọn mua từng phân, từng chỉ vàng, hoặc trích những khoản rất nhỏ mỗi tháng để tích lũy cho tương lai.
(VNF) - PYN Elite Fund đưa cổ phiếu FPT trở lại vị thế trọng tâm trong danh mục chỉ vài tháng sau khi “chốt lời” cổ phiếu này ở vùng giá đỉnh và cảnh báo về rủi ro bong bóng công nghệ.
(VNF) - Ông Lê Văn Tuấn – đại diện Keytas khuyên rằng, hộ kinh doanh cần hiểu nguyên tắc và chủ động trong việc kiểm kê hàng tồn kho khi thời gian chuyển đổi mô hình quản lý thuế sắp đến gần.
(VNF) - Tuần vừa qua, cổ phiếu TAL tiếp tục phá đỉnh, qua đó góp mặt trong danh sách cổ phiếu tăng mạnh nhất sàn HoSE.
(VNF) - Tuần giao dịch đầu tiên của tháng 12, làn sóng thoái vốn và M&A tiếp tục là động lực đẩy nhiều cổ phiếu tăng mạnh.
(VNF) - Ông Trần Đức Trung - CEO Công ty YPFP, chuyên gia tài chính cá nhân của FIDT - cho rằng người trẻ không cần bắt đầu bằng kiến thức tài chính phức tạp. Điều quan trọng nhất là hiểu rõ thu - chi, xây nền tảng an toàn trước khi nghĩ tới đầu tư. Khi nắm được rủi ro, có kế hoạch cụ thể và đầu tư từng bước, nỗi sợ thua lỗ tự nhiên sẽ giảm đi.
(VNF) - Ở tuổi 30, sở hữu gần 3 tỷ đồng cùng thu nhập 60-80 triệu mỗi tháng, một cô gái trẻ tại Hà Nội đang đứng trước quyết định lớn: nên chọn một căn chung cư để ổn định cuộc sống hay đầu tư đất để tài sản tăng tốc trước khi lập gia đình.
(VNF) - Bộ Tài chính đã ban hành Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính về thuế, hoá đơn, trong đó sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung vướng mắc của người nộp thuế trong thời gian vừa qua.
(VNF) - Ông Lâm Anh Tuấn - Founder Financial Planner - chia sẻ với VietnamFinance cách hiểu đúng về tâm lý chi tiêu, nhận diện "bẫy cuối năm" và áp dụng những nguyên tắc đơn giản để tận hưởng mùa lễ hội mà không rơi vào vòng xoáy chi tiêu thiếu kiểm soát.
(VNF) - Mức tăng trưởng GDP 10% được đánh giá là đầy tham vọng, phản ánh kỳ vọng lớn vào sức bật của nền kinh tế khi bước vào chu kỳ phát triển mới.
(VNF) - Theo quy định mới, các hành vi vi phạm bị xử phạt trong một vụ việc vi phạm hành chính thì chỉ bị xử phạt về một hành vi không lập hoá đơn có khung tiền phạt tương ứng với số lượng hoá đơn đã lập không đúng thời điểm.
(VNF) - Cổ phiếu VIC của Tập đoàn Vingroup – Công ty Cổ phần tăng kịch trần 6,97%, qua đó lập đỉnh mới ở mức 142.800 đồng/cp, một mình mang lại 9,26 điểm cho VN-Index.
(VNF) - Ông Nguyễn Văn Được – Trọng Tín Tax cho rằng, việc trích 0,1-0,2% số thu thuế GTGT nội địa thực hiện chương trình hoá đơn may mắn là chính sách “đột phá của đột phá” nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế.
(VNF) - Dù đã tăng tới 7 lần từ vùng đáy, cổ phiếu VIC vẫn được giao dịch sôi động, cho thấy lực cầu mạnh bất chấp ở vùng giá cao.
(VNF) - Trao đổi cùng Tạp chí Đầu tư Tài chính – VietnamFinance, Luật sư Nguyễn Ngọc Hà cho rằng, ngưỡng chịu thuế 500 triệu đồng/năm cho hộ kinh doanh là phù hợp trong bối cảnh hiện nay, nhưng để phát huy hiệu quả, cần kết hợp với các giải pháp về quản lý thuế, chống thất thu và hỗ trợ chuyển đổi hộ kinh doanh lên mô hình doanh nghiệp khi đạt đến quy mô nhất định, nếu không ngân sách sẽ đứng trước nguy cơ thất thu.
(VNF) - Danh mục Quỹ ETF KPHO được kết hợp giữa Quỹ ETF DCVFM VN Diamond (đại diện cho nhóm cổ phiếu tăng trưởng cao mà quỹ ngoại không được mua trực tiếp) và nhóm các cổ phiếu tăng trưởng có thể mua được trên thị trường.
(VNF) - Chủ thương hiệu Campus - Tập đoàn Kokuyo (Nhật Bản) muốn sở hữu 65% vốn của Tập đoàn Thiên Long, dự chi 4.600 tỷ đồng.
(VNF) - Khán phòng tổ chức sự kiện “MCH Roadshow – Niêm yết HoSE & Câu chuyện tăng trưởng” chật kín, cho thấy mức độ quan tâm lớn của các nhà đầu tư về kế hoạch lên sàn HoSE của MCH.
(VNF) - Diễn đàn Triển vọng Thị trường Vốn Việt Nam 2026 diễn ra vào 13h00 ngày 12/12 sẽ quy tụ các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nhân để cùng bàn thảo những giải pháp mang tính đột phá nhằm đưa thị trường vốn Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới.
(VNF) - Đà Nẵng đã sử dụng một phần khối nhà 8 tầng thuộc Công viên phần mềm số 2 làm trụ sở tạm của Trung tâm tài chính quốc tế và các cơ quan, tổ chức liên quan.
