Kinh tế số ASEAN: Tiềm năng 1.000 tỷ USD và nguy cơ nhiều người bị 'bỏ lại phía sau'

Nền kinh tế kỹ thuật số của Đông Nam Á có nhiều tiềm năng tăng trưởng, được hỗ trợ bởi các nguyên tắc cơ bản vững chắc bao gồm hơn 460 triệu người tiêu dùng kỹ thuật số, dân số trẻ và am hiểu công nghệ cũng như tỷ lệ sử dụng internet ngày càng tăng.

Nhìn chung, nền kinh tế kỹ thuật số trên sáu quốc gia trong khối Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (được gọi là ASEAN-6, bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam) được dự đoán sẽ tăng trưởng 6% mỗi năm.

Tuy nhiên, vẫn còn những rào cản lớn để thị trường kinh tế kỹ thuật số tại ASEAN có thể đạt tới 1.000 tỷ USD vào năm 2030, từ sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn cho đến trình độ hiểu biết về kỹ thuật số thấp, có thể khiến khu vực này tiếp tục phải vật lộn với những thách thức có thể kìm hãm sự tăng trưởng.

Ông Anthony Toh, nhà phân tích nghiên cứu tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang, cho biết: “Nền kinh tế kỹ thuật số của ASEAN đang mở rộng, nhưng vẫn có khoảng cách kỹ thuật số".

“Singapore là thành viên ASEAN số hóa nhiều nhất. Đối với Malaysia, Indonesia, Brunei, Thái Lan và Việt Nam, các quốc gia này có xu hướng thiếu một số chỉ số trong khi Myanmar, Lào và Campuchia thiếu triển vọng số hóa”, ông Toh nói.

Khung pháp lý

Theo báo cáo Chỉ số tích hợp kỹ thuật số ASEAN, 2 quốc gia Singapore và Malaysia cho thấy kết quả tốt trên một số chỉ số tích hợp kỹ thuật số, trong khi Brunei, Indonesia, Thái Lan, Philippines và Việt Nam hiện vẫn đang thiếu một hoặc nhiều chỉ số, ví dụ như các chỉ số về bảo vệ dữ liệu và an ninh mạng, khả năng thanh toán kỹ thuật số, cũng như kỹ năng kỹ thuật số, đổi mới và khả năng đáp ứng về cơ sở hạ tầng.

Ngoài ra, Campuchia, Lào và Myanmar đạt điểm dưới trung bình trên tất cả các chỉ số.

Ông Kenddrick Chan, một thành viên tại Viện Portulans, một viện nghiên cứu độc lập có trụ sở tại Washington, cho biết: “Để tham gia vào nền kinh tế kỹ thuật số, điều rất quan trọng là phải có các khung pháp lý cơ bản. Lý do đằng sau sự phát triển không đồng đều này là sự phân bổ không đồng đều các lợi ích của nền kinh tế kỹ thuật số. Đó là bởi vì các quốc gia khác nhau đang ở các giai đoạn phát triển khung pháp lý khác nhau”.

ASEAN đã đưa ra các chính sách và khuôn khổ quan trọng, chẳng hạn như Kế hoạch tổng thể kỹ thuật số ASEAN 2025 và Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN 2025, để phác thảo các hành động hướng dẫn hợp tác kỹ thuật số của các chính phủ.

Tuy nhiên, “những mục tiêu này sẽ yêu cầu nghiên cứu chi tiết, hoạch định chính sách có tầm nhìn xa và sự ủng hộ đáng kể từ các bên liên quan trong khu vực”, theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới.

Nói về khung pháp lý, ông Kenddrick Chan nhận định: “Ít nhất các quốc gia cần phải có những ý tưởng hoặc quy định giống nhau để truyền dữ liệu xuyên biên giới.  Ví dụ Singapore có luật đảm bảo quyền riêng tư của người dùng, chuyển thông tin tài chính qua biên giới một cách an toàn, nhưng Campuchia thì không”.

James Tan, đối tác quản lý của công ty đầu tư mạo hiểm Quest Ventures có trụ sở tại Singapore, thì cho biết: “Các quy định thường tụt hậu so với đổi mới và phải có luật mới, hiệu quả đối với các lĩnh vực như bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư khi bối cảnh phát triển".

Khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn

Ngoài ra còn có sự phân chia về kỹ thuật số giữa thành thị và nông thôn trong mỗi quốc gia. Ngoại trừ Singapore, Malaysia và Brunei, các quốc gia Đông Nam Á khác có hơn 40% dân số sống ở khu vực nông thôn, dựa trên ước tính của Ngân hàng Thế giới (WB).

Theo chuyên gia James Tan, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật số làm tăng nguy cơ khiến một số cộng đồng nông thôn bị "bỏ lại phía sau".

Trong khi Indonesia đã chứng kiến ​​tốc độ thâm nhập internet nhanh chóng mỗi năm, quốc gia này đang trong tình trạng khoảng cách kỹ thuật số giữa thành thị và nông thôn cao. “Trước đại dịch, khoảng cách kỹ thuật số giữa thành thị và nông thôn ở Indonesia là 24,8%. Khoảng cách giảm nhẹ xuống 22,5% vào năm 2021 sau Covid”, theo Viện Cạnh tranh Châu Á tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, trích dẫn dữ liệu của Cục Thống kê Indonesia.

“Ngoài Singapore, một số quốc gia có kỹ năng hiểu biết về kỹ thuật số kém. Hãy nhìn vào dân số Campuchia (75% dân số Campuchia sống tại nông thôn), họ vẫn sống trong các ngôi làng”, ông Toh nói. 

Sự hiểu biết về số hóa

Mặc dù ASEAN có tỷ lệ sử dụng internet cao trên 70% và hầu hết dân số sở hữu điện thoại thông minh, nhưng điều đó không có nghĩa là hiểu biết về kỹ thuật số.

“Người Đông Nam Á không thiếu điện thoại di động. Đối với họ, internet là điện thoại di động. Nhưng vấn đề chính là nó bị chi phối bởi mạng xã hội. Họ có thể không truy cập một trình duyệt web. Cách họ sử dụng Internet luôn thông qua Facebook, Instagram, TikTok, vì vậy, để họ tham gia vào toàn bộ nền kinh tế kỹ thuật số đòi hỏi phải có nhiều hiểu biết về kỹ thuật số hơn”, các chuyên gia James Tan và Kenddrick Chan cho biết.

Trong khi đó, nhà phân tích Anthony Toh cho biết khoảng cách kỹ thuật số của Đông Nam Á là vấn đề đáng ngại nhất đối với tiến trình kỹ thuật số của khu vực. 

“Tôi không thấy nó được nâng lên một tiêu chuẩn tốt hơn. Thay vào đó, ngay bây giờ, khoảng cách kỹ thuật số đang ngày càng bị nới rộng”, ông Tan nói.

Xem thêm >> Nền kinh tế kỹ thuật số 200 tỷ USD của ASEAN