Ngưỡng chịu thế: Mức nào để không làm mất kế sinh nhai của hộ kinh doanh nhỏ?

Đảm bảo vấn đề mưu sinh và an sinh xã hội

Tại phiên họp tối ngày 2/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý đối dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), trong đó có vấn đề nóng được quan tâm là ngưỡng chịu thuế của hộ kinh doanh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ bổ sung báo cáo tiếp thu giải trình và chỉnh lý Dự thảo luật để nêu cụ thể căn cứ xác định ngưỡng doanh thu không chịu thuế 500 triệu đồng/năm, đảm bảo ngưỡng không chịu thuế này phù hợp, không làm mất kế sinh nhai của các hộ cá nhân kinh doanh nhỏ, đảm bảo vấn đề mưu sinh và an sinh xã hội.

Đồng thời đảm bảo sự công bằng về thuế và không ảnh hưởng, cản trở việc chuyển đổi các hộ kinh doanh đủ điều kiện thành doanh nghiệp, tạo tính thuyết phục và sự đồng thuận khi trình Quốc hội thông qua.

“Chính phủ cũng cần khẩn trương ban hành hướng dẫn đối với việc kê khai thuế, tính thuế, khai khấu trừ thuế đối với các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh bảo đảm thuận lợi, khả thi, minh bạch và không tăng gánh nặng chi phí tuân thủ”, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Trước đó, trong báo cáo gửi đến Chính phủ, Bộ Tài chính đã đề xuất, điều chỉnh mức doanh thu không phải nộp thuế lên 500 triệu đồng/năm (thay cho đề xuất 200 triệu đồng/năm trước đó), tức là gấp 5 lần so với mức đang áp dụng theo Luật Thuế TNCN hiện hành.

Chia sẻ về ngưỡng mới này, ông Lê Văn Tuấn - Giám đốc Công ty TNHH Kế toán thuế Keytas đánh giá, rất tích cực và phù hợp thực tế, dựa trên cơ sở số lượng hộ, cá nhân kinh doanh ngành thuế quản lý.

Song song, đảm bảo tính công bằng tương đối với việc thu thuế TNCN đối với các loại thu nhập khác, trong đó có thu nhập từ tiền lương, tiền công được giảm trừ bản thân, người phụ thuộc, bảo hiểm, chi phí giáo dục, đào tạo, y tế… phần thu nhập tính thuế còn lại sau đó mới tính thuế. Ngoài ra, mức này cho thấy tính công bằng tương đối giữa cá nhân kinh doanh không phải nộp với cá nhân kinh doanh phải nộp thuế, trong đó có cả thuế giá trị gia tăng (là khoản mà hộ, cá nhân kinh doanh thu của người mua, nộp vào ngân sách nhà nước).

Giám đốc Keytas nêu thêm một góc nhìn khi so sánh tổng thể với một số quốc gia bên cạnh Việt Nam, có GDP bình quân đầu người và mức doanh thu miễn thuế tương ứng.

Nếu tính một cách tương đối, thì nhận thấy, mức doanh thu tính thuế của Việt Nam chưa hỗ trợ hộ kinh doanh như các quốc gia láng giềng đang làm. Nếu so sánh tương quan với Thái Lan thì mức doanh thu miễn thuế nên cân nhắc là 750 triệu đồng (nhưng Bộ Tài chính đề xuất 500 triệu đồng). Hay so với Malaysia, ngưỡng doanh thu miễn thuế là 1 tỷ đồng. Nếu so với Trung Quốc, ngưỡng doanh thu chúng ta nên cân nhắc là 1,5 tỷ đồng. Như vậy, tính hỗ trợ của Việt Nam đối với người kinh doanh thấp hơn hẳn so với các nước láng giềng.

Ngưỡng chịu thuế: Cách tính nào hợp lý

Ông Tuấn đề xuất, nhà nước có thể xem xét cân nhắc một ngưỡng doanh thu miễn thuế trên 750 triệu đồng, tương đương với Thái Lan. Hoặc, mức 1 tỷ đồng sẽ tốt hơn cho một nỗ lực khuyến khích người dân kinh doanh với tầm nhìn dài hạn.

Ở một quan điểm khác, ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".

Ông Ngọc phân tích, một hộ kinh doanh tạp hóa, đại lý gạo, bán lẻ hàng thiết yếu thường chỉ có biên lợi nhuận ròng khoảng 5–7% doanh thu. Với doanh thu 500 triệu đồng một năm, lợi nhuận sau chi phí khoảng 25–35 triệu, tính ra bình quân tháng chưa tới 3 triệu.

Ngược lại, một cá nhân kinh doanh dịch vụ nội dung số hoặc các dịch vụ có thể đạt biên lợi nhuận ròng 40–60%. Cũng với doanh thu 500 triệu, lợi nhuận sau chi phí có thể lên đến 200–300 triệu, tương đương 16–25 triệu mỗi tháng.

Như vậy, ông Ngọc nhìn nhận, cùng mốc 500 triệu nhưng người làm ngành biên lợi nhuận thấp chưa đạt đến mức thu nhập đủ sống đã rơi vào diện chịu thuế. Người làm ngành biên lợi nhuận cao lại được hưởng ưu thế so với người hưởng lương có cùng thu nhập ròng.

“Nếu mục tiêu là đánh thuế theo khả năng nộp thuế và đảm bảo công bằng ngang giữa các loại thu nhập, thì cách áp một ngưỡng doanh thu duy nhất cho mọi ngành đang tạo ra méo mó rõ rệt”, ông Ngọc đặt vấn đề.

Tiếp theo, ông Ngọc đặt câu hỏi, có nên dùng tỷ suất lợi nhuận bình quân ngành để xác định ngưỡng doanh thu?

Vị này nói, ý tưởng lấy tỷ suất lợi nhuận bình quân ngành rồi “suy ngược” ra ngưỡng doanh thu chịu thuế cho từng nhóm ngành có cơ sở rất rõ ràng.

Theo đại diện ATC Academy, cơ quan thuế hiện đã sử dụng dữ liệu lợi nhuận bình quân ngành để phát hiện doanh nghiệp có lãi thấp bất thường. Nếu ta chấp nhận rằng bộ số liệu này đủ tin cậy để lựa chọn đối tượng thanh tra, thì hoàn toàn có thể dùng nó để hiệu chỉnh chính sách với cá nhân kinh doanh bằng phương pháp sau.

Bước một, lựa chọn một mức thu nhập ròng tối thiểu mà cá nhân kinh doanh được coi là “bước vào vùng chịu thuế”. Ở đây, thay vì dùng cả giảm trừ bản thân và người phụ thuộc, ta chỉ dùng giảm trừ bản thân. Lý do rất đơn giản: số người phụ thuộc của mỗi cá nhân khác nhau, nếu đưa vào công thức ngưỡng doanh thu chung sẽ tạo ra một ngưỡng mơ hồ, khó áp dụng thống nhất.

Với mức giảm trừ bản thân 15,5 triệu/tháng, một cá nhân có thu nhập ròng 186 triệu/năm tương đương với người làm công ăn lương chỉ vừa chạm ngưỡng bị tính thuế. Ta có thể dùng con số 186 triệu này như “mức lợi nhuận tối thiểu” để xây dựng ngưỡng doanh thu không chịu thuế theo từng nhóm ngành.

Bước hai, dựa trên tỷ suất lợi nhuận ròng bình quân của từng nhóm ngành, suy ngược ra doanh thu tương ứng. Ví dụ, nếu ngành phân phối hàng hóa có biên lợi nhuận ròng bình quân 5%, thì doanh thu tương ứng với lợi nhuận 186 triệu sẽ vào khoảng 3,72 tỷ. Nếu ngành dịch vụ thông thường có biên lợi nhuận 20%, doanh thu tương ứng với cùng 186 triệu lợi nhuận sẽ khoảng 0,93 tỷ.

“Không cần một bộ số liệu cực kỳ chi tiết, chỉ cần phân loại theo các nhóm ngành trùng với nhóm tỷ lệ phần trăm trên doanh thu mà dự thảo đã đưa ra: phân phối hàng hóa, sản xuất – vận tải – xây dựng có bao thầu, dịch vụ, cho thuê tài sản và các hoạt động có biên lợi nhuận cao”, ông Ngọc nói sự phù hợp.

Bước ba, dựa vào các con số doanh thu suy ngược đó để xác lập ngưỡng thuế cho từng nhóm. Không nhất thiết phải chính xác tới từng đồng; có thể làm tròn theo các mốc 500 triệu, 1 tỷ, 1,5 tỷ, 2 tỷ…

“Điều quan trọng hơn là trật tự tương đối: nhóm thương mại có ngưỡng cao nhất, nhóm cho thuê tài sản và dịch vụ biên lợi nhuận cao có ngưỡng miễn thuế thấp hơn”, đại diện ATC kiến nghị.