Những dấu ấn trong cuộc đời và sự nghiệp Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt thường được hình dung là con người của hành động với tính cách quyết liệt, chắc chắn, "nói được, làm được", không né tránh những vấn đề được coi là nhạy cảm. Nhưng khí chất đó chỉ là phía ngoài của một bộ óc chiến lược với chiều sâu trí tuệ và sự kiên định hiếm có.

Cuộc đời hơn 40 năm quân ngũ của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã để lại nhiều di sản quan trọng trong lĩnh vực tình báo quốc phòng, đối ngoại quốc phòng và xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam chính quy, hiện đại.

Là con trai của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh không chỉ thừa hưởng tên tuổi mà còn sẵn có trong huyết quản một bổn phận sâu sắc đối với Tổ Quốc. Cuộc đời hơn 40 năm quân ngũ của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh để lại nhiều di sản quan trọng trong lĩnh vực tình báo quốc phòng, đối ngoại quốc phòng và xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam chính quy, hiện đại.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh sinh ngày 15/5/1959 tại Hà Nội, quê ở xã Quảng Thắng, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tuy nhiên, trong giấy tờ lý lịch chính thức là sinh năm 1957 bởi ông từng khai thêm 2 tuổi để đủ tuổi đi bộ đội. Ông là con trai của Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, cố chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam. 

Tháng 8/1983, ông Nguyễn Chí Vịnh tốt nghiệp trường Sĩ quan Chỉ huy Kỹ thuật Thông tin, nay là trường Đại học Thông tin liên lạc, được phong quân hàm Trung úy. Sau khi ra trường, ông được đặc cách gửi sang học tập tại Liên Xô nhưng ông từ chối để xin đi chiến trường Campuchia. Trung úy Nguyễn Chí Vịnh được điều về Đoàn 817, đơn vị tình báo trực tiếp thực hiện nhiệm vụ tại chiến trường Campuchia. Những năm tháng ở Campuchia, ông và đồng đội đã lập nhiều chiến công hiển hách nhưng thầm lặng.

Trưởng thành qua nhiều cương vị công tác trong ngành tình báo quốc phòng, tháng 11/1999, ông Nguyễn Chí Vịnh được bổ nhiệm giữ chức vụ Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng khi mang quân hàm Đại tá. Tháng 6/2000, ông được bổ nhiệm giữ chức vụ Tổng Cục trưởng Tình báo Quốc phòng. Tháng 2/2002, ông được thăng quân hàm Thiếu tướng. Đến tháng 12/2004, ông được thăng quân hàm Trung tướng.

Trên cương vị Tổng Cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng, ông đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng ngành Tình báo Quốc phòng giữ vững phẩm chất tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với nhân dân và có những bước phát triển đột phá, đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Tháng 3/2009, Trung tướng Nguyễn Chí Vịnh được bổ nhiệm giữ chức vụ Thứ trưởng Bộ Quốc phòng kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng. Tháng 10/2009, Trung tướng Nguyễn Chí Vịnh bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ chuyên ngành Luật. 

Từ cuối năm 2009, ông thôi kiêm nhiệm chức vụ Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo Quốc phòng để toàn tâm, toàn ý thực hiện trọng trách Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phụ trách đối ngoại khi Quân đội nhân dân Việt Nam đang dần trở thành một mũi chủ công trong thế trận bảo vệ Tổ quốc trong thời bình bằng biện pháp hòa bình. 

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là người đầu tiên phát biểu công khai về chính sách quốc phòng 3 Không của Việt Nam vào năm 2010 và ông đã quyết liệt tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng triển khai xây dựng, đưa Cảng Quốc tế Cam Ranh đi vào hoạt động, trở thành biểu tượng cụ thể và sinh động về chính sách quốc phòng “4 không” và “1 tùy” hiện nay của Việt Nam. Cũng chính Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh được giao khởi thảo chiến lược quốc phòng Việt Nam, cẩm nang để bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Một trong những thành tựu nổi bật trong sự nghiệp của tướng Nguyễn Chí Vịnh là ông đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM Plus) đầu tiên tại Hà Nội vào năm 2010. Như một kiến trúc sư của hợp tác an ninh khu vực, ông đã không ngừng thúc đẩy đối thoại, bồi đắp lòng tin giữa các quốc gia trong nỗ lực hóa giải những thách thức đối với khu vực. 

Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng tháng 1/2011, Trung tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam. Đại hội XI cũng chính là Đại hội đầu tiên có văn kiện đề cập trực tiếp đến công tác đối ngoại quốc phòng.

Tháng 12/2011, ông được thăng quân hàm Thượng tướng. Tháng 10/2013, Tiến sĩ Nguyễn Chí Vịnh được Hội đồng Chức danh Giáo sư Nhà nước công nhận học hàm Giáo sư chuyên ngành Khoa học Quân sự.

Tháng 1/2016, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, ông tái đắc cử Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XII. Tháng 4/2016, ông được Bộ Chính trị chỉ định tham gia Thường vụ Quân ủy Trung ương. Ngày 20/2/2017, Thủ tướng Chính phủ đã bổ nhiệm lại Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh giữ chức vụ Thứ trưởng Bộ Quốc phòng.

Trong 12 năm đảm nhiệm cương vị Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, một trong những thách thức nhất của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh là vấn đề Biển Đông. Trong giai đoạn đầy biến động căng thẳng, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã góp phần quan trọng vào việc bảo vệ thành công lợi ích mọi lợi của Việt Nam tại Biển Đông bằng biện pháp hòa bình.

Bên cạnh đó, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng đã đặt nhiều tâm huyết vào việc Việt Nam tham gia Hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (PKO). Từ những tìm hiểu trên thực địa ở châu Phi năm 2013 của ông, ngày nay các chiến sĩ Mũ nồi xanh Việt Nam đã và đang là những sứ giả hòa bình của của Việt Nam.

Trên cương vị của mình, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh luôn dốc hết sức cho những mối quan hệ này, nhằm củng cố và nâng cao sự tin cậy lẫn nhau, tăng mặt đồng thuận, giảm điểm bất đồng. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã tham mưu để Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã tổ chức thành công Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới lần đầu tiên ở cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng vào tháng 3/2014. Sau đó, cơ chế hợp tác này được nâng lên cấp Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và diễn ra hằng năm, tạo đột phá trong quan hệ quốc phòng Việt Nam - Trung Quốc nói riêng và quan hệ giữa hai nước nói chung, vốn gặp không ít trắc trở bởi vấn đề Biển Đông.

Ngoài ra, sự cống hiến của ông cho các dự án tẩy độc dioxin tại Đà Nẵng và Biên Hòa nhằm hàn gắn vết thương quá khứ đã thể hiện tinh thần trách nhiệm sâu sắc của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đối với thế hệ tương lai cũng như góp phần mở ra nhiều cánh cửa hợp tác, để Việt Nam và Mỹ trở thành Đối tác chiến lược toàn diện như ngày hôm nay. Trong khi đó, Cuba đối với ông là “Hai trái tim chung nhịp đập”.

Ghi nhận công lao đóng góp của Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Đảng và Nhà nước đã trao tặng cho đồng chí những phần thưởng cao quý như: Huân chương Quân công hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Chiến công hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Độc lập hạng nhất; Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng được trao tặng: Huân chương Bảo vệ Tổ quốc Hạng Nhất của Campuchia; Huân chương Hoàng gia Sahametrei cấp Mohaséreivath (Đại thập tự) của Campuchia; Huân chương Hữu nghị của Liên bang Nga; Huân chương Antonio Maceo của Nhà nước Cộng hòa Cuba; Huân chương Mặt trời mọc của Nhật Bản.

Tháng 12/2021, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh được nghỉ công tác sau nhiều năm cống hiến cho quân đội, cho đất nước.

Rạng sáng 14/9/2023, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh đã từ trần sau thời gian bệnh nặng, hưởng thọ 66 tuổi.