Quy luật lợi suất giảm dần là gì?

Quy luật lợi suất giảm dần (law of diminishing returns) thể hiện rằng trong lý thuyết ngắn hạn về cung, khi liên tục bổ sung một lượng như nhau của một đầu vào nhân tố biến đổi vào hàm sản xuất và giữ nguyên lượng của các đầu vào nhân tố khác, chúng ta sẽ đạt tới điếm mà mức tăng sản lượng (tức sản phẩm hiện vật cận biên của đầu vào biến đổi) giảm xuống. Khi sản phẩm hiện vật cận biên giảm, sản phẩm hiện vật bình quân cũng có thể giảm - tức quy luật lợi tức bình quân giảm dần bắt đầu phát huy tác dụng. 

Sự tăng lên, sau đó giảm xuống của sản lượng khi các đơn vị đầu vào nhân tố biến đổi được bổ sung thêm vào hàm sản xuất.

Sản phẩm hiện vật cận biên thay đổi vì các đơn vị đầu vào nhân tố biến đổi tăng thêm không hoàn toàn phù hợp với các đơn vị đầu vào nhân tố cố định. Tại mức sản lượng thấp, sản phẩm hiện vật cận biên tăng lên cùng với việc bổ sung thêm nhiều đầu vào biến đổi hơn đầu vào cố định (khi chưa tận dụng hết công suất), vì đầu vào biến đổi tăng thêm tạo ra sự tận dụng đầu vào cố định tốt hơn. Có thể khi sản lượng tăng lên, sự kết hợp tối ưu các nhân tố sản xuất đạt được tại mức mà các đầu vào biến đổi và cố định được kết hợp theo tỷ lệ thích hợp nhất để tối đa hóa sản phầm hiện vật cận biên. Sau đó, việc bổ sung thêm các đầu vào biến đổi vào đầu vào cố định (hiện đã tận dụng hiệu quả công suất) dẫn đến sự gia tăng với tỷ lệ thấp hơn trong sản lượng, do đó sản phẩm hiện vật cận biên giảm.

Nói ngắn gọn, nội dung quy luật là “Nếu chúng ta liên tiếp gia tăng những đơn vị bằng nhau của một đầu vào biến đổi trong một khoảng thời gian nhất định trong khi những đầu vào khác được giữ không đổi, đến một mức nào đó thì tổng sản lượng sẽ tăng thêm ngày càng ít và đạt đến mức tối đa”.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)