Tham vọng 'Drone Capital': Cơ hội lịch sử để Việt Nam ghi dấu trên thị trường 700 tỷ USD

‘Mỏ vàng mới’ trong kỷ nguyên hàng không số

Trong bối cảnh toàn cầu bước vào kỷ nguyên hàng không thế hệ mới, lĩnh vực Kinh tế Tầm thấp (Low Altitude Economy – LAE) đang nổi lên như một động lực tăng trưởng toàn cầu, gắn liền với UAV, eVTOL, hệ thống quản lý bay tầm thấp (UTM), cùng công nghệ AI, IoT và bán dẫn.

Theo ông Trần Kim Chung - Chủ tịch CT Group, kinh tế không gian tầm thấp được định nghĩa là một nền kinh tế hoàn chỉnh hoạt động trong không gian từ mặt đất lên đến 3.000m, đang được xem là động lực tăng trưởng bứt phá cho nhiều quốc gia.

Các chuyên gia dự báo rằng LAE có thể trở thành một trong những ngành kinh tế công nghệ cao có quy mô lớn trong tương lai gần. Một đánh giá từ Metal cho rằng, trong vòng 5 năm tới, quy mô LAE toàn cầu sẽ đạt khoảng 700 tỷ USD.

Dự báo dài hạn và táo bạo hơn, ngân hàng Morgan Stanley từng ước tính rằng thị trường LAE toàn cầu có thể đạt tới 9.000 tỷ USD vào năm 2050 nếu ứng dụng rộng rãi eVTOL và kinh tế không gian đô thị phát triển vượt trội.

Từ Trung Quốc, UAE đến Mỹ, các quốc gia tiên phong đã nhận ra tiềm năng của lĩnh vực này. Riêng Trung Quốc, giá trị LAE đã đạt 71 tỷ USD năm 2023, tăng trưởng 33,8% so với năm trước, và dự kiến cán mốc 93 tỷ USD trong năm 2024, tạo hơn 1 triệu việc làm. UAE cũng đã tuyên bố đầu tư 100 tỷ USD vào ngành này trước năm 2030.

Tại Việt Nam, tiềm năng của kinh tế tầm thấp được đánh giá có thể đạt 10 tỷ USD, nếu tận dụng tốt các cơ hội hiện có. Mạng lưới UAV Việt Nam quy tụ hơn 100 thành viên, trong đó trên 12 doanh nghiệp nội địa đã làm chủ công nghệ lõi UAV, tạo nền tảng cộng đồng vững chắc.

TP.HCM hướng tới “Drone Capital” của thế giới

Theo ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch thường trực kiêm CEO Mạng lưới Hàng không, Vũ trụ và Máy bay không người lái Việt Nam, “LAE – không phận dưới 1.000 mét" sẽ trở thành nền kinh tế mới của thế giới, mở ra cơ hội chuyển đổi mạnh mẽ cho kinh tế số và kinh tế tri thức Việt Nam”.

Với lợi thế địa – chính trị, năng lực AI, bán dẫn và nguồn nhân lực chất lượng cao, Việt Nam được đánh giá có đủ điều kiện để bước vào “cuộc chơi” mới này. Dự kiến thị trường LAE Việt Nam có thể vượt 10 tỷ USD vào năm 2035, tạo hơn 1 triệu việc làm, và đưa đất nước vào top 3–5 quốc gia dẫn đầu thế giới.

TP.HCM đang được xem là “thủ phủ thử nghiệm lý tưởng” cho kinh tế tầm thấp. Ông Trần Anh Tuấn dẫn chứng: Thành phố đã triển khai các dự án thử nghiệm nhỏ trong logistics, y tế, du lịch, nông nghiệp đô thị và an ninh bằng drone – và “tất cả đều cho thấy tính khả thi cao”. Mục tiêu giai đoạn 2026–2035, TP.HCM sẽ được phát triển thành Drone Capital – Trung tâm Kinh tế Tầm thấp toàn cầu, với hệ sinh thái LAE hoàn chỉnh bao gồm khu công nghiệp 1.000 ha, 3 khu thử nghiệm, 10 nhà máy linh kiện, và 100.000 kỹ sư được đào tạo chuyên biệt.

Theo ông Tuấn, đây là cơ hội lịch sử để Việt Nam chuyển mình từ thị trường mới nổi thành trung tâm nghiên cứu, sản xuất và xuất khẩu drone của thế giới – tương tự cách Hàn Quốc từng làm với chip và màn hình OLED.

Chiến lược phát triển LAE được ông Trần Anh Tuấn chia thành ba giai đoạn rõ rệt:

Giai đoạn 2025–2030: Xây dựng nền tảng. Trọng tâm là đầu tư R&D, đào tạo, lắp ráp và hình thành khu công nghiệp LAE quy mô lớn. Dự kiến tổng vốn đầu tư 2–3 tỷ USD, tạo 100.000 kỹ sư và xây dựng các trung tâm điều hành UTM quốc gia.

Giai đoạn 2031–2035: Hội nhập và làm chủ công nghệ. Việt Nam hướng tới tự chủ 70% công nghệ LAE cốt lõi, ban hành Luật LAE chuyên biệt, và sản xuất UAV, eVTOL quy mô lớn phục vụ thị trường nội địa và xuất khẩu.

Giai đoạn 2036–2040: Xuất khẩu và dẫn đầu khu vực. LAE Việt Nam sẽ đạt doanh thu 20–30 tỷ USD/năm, tiến tới 50 tỷ USD năm 2040, trở thành trung tâm tiêu chuẩn hóa LAE của ASEAN.

“Đến năm 2040, Việt Nam có thể được công nhận là quốc gia dẫn đầu về sản xuất và dịch vụ LAE, tương tự như cách Singapore được biết đến như trung tâm logistics toàn cầu”, ông Tuấn khẳng định.

Giải pháp: Cơ chế đồng kiến tạo quốc gia

Các chuyên gia cho rằng, LAE không chỉ là ngành công nghệ mới. Đó là cơ hội để Việt Nam bứt phá, tái định vị trên bản đồ công nghệ thế giới. Để hiện thực hóa mục tiêu này, ông Tuấn nhấn mạnh cơ chế Công – Tư đồng kiến tạo là yếu tố then chốt.

“Xây dựng LAE không thể chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước hay khu vực tư nhân. Đây phải là một mô hình đồng kiến tạo, trong đó Nhà nước kiến thiết khung pháp lý, tư nhân dẫn dắt đổi mới và cộng đồng đóng vai trò giám sát xã hội,” ông Tuấn nói.

Theo đề xuất, khu vực Công sẽ chịu trách nhiệm xây dựng hành lang pháp lý, đầu tư hạ tầng 5G – UTM, cấp vốn ưu đãi, và đảm bảo an ninh. Trong khi đó, khu vực Tư – cụ thể là Liên minh LAE Việt Nam – sẽ đầu tư R&D chip UAV, AI biên, sản xuất eVTOL trong nước, và tổ chức triển lãm LAE hằng năm để kết nối chuỗi cung ứng nội địa.

Về phía cộng đồng, ông Tuấn nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tham gia xã hội: “Người dân cần được tham gia thử nghiệm, phản hồi minh bạch, và chính họ là những người hưởng lợi cuối cùng từ dịch vụ LAE – từ giao hàng, y tế cho đến cứu hộ thiên tai.”

Dù tiềm năng lớn, Việt Nam vẫn đối mặt nhiều điểm nghẽn. Theo ông Tuấn, rủi ro an ninh của UAV khiến các quy định hiện hành “đang quá chặt chẽ, gây khó cho hoạt động R&D, thử nghiệm và sản xuất”. Ngoài ra, thiếu vốn đầu tư, phụ thuộc công nghệ nước ngoài, và thiếu chiến lược đào tạo bài bản là những rào cản lớn.

Để tháo gỡ, ông đề nghị: Sửa đổi Luật Phòng không, phân tách rõ không phận dân sự và quân sự; Ban hành Luật LAE chuyên biệt trước năm 2026, bao gồm cơ chế thử nghiệm (sandbox), cấp phép, bảo hiểm, ưu đãi thuế cho sản xuất linh kiện UAV; Xây dựng chiến lược đào tạo LAE tại các trường đại học trọng điểm, hình thành đội ngũ kỹ sư công nghệ hàng không thế hệ mới; Cung cấp gói tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp nội địa đầu tư công nghệ lõi; Thu hút FDI và chuyển giao công nghệ song song với việc phát triển doanh nghiệp trong nước.

Tại chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách mới đây, đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cũng cho rằng, việc sửa đổi toàn diện Luật Hàng không dân dụng Việt Nam năm 2006 nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng cho các doanh nghiệp, khơi thông các điểm nghẽn là cần thiết.

Cùng với đó, quá trình xây dựng luật cần nghiên cứu, bổ sung các chính sách cụ thể liên quan đến phát triển hàng không dân dụng trong không gian tầm thấp, đặc biệt là các quy định điều chỉnh hoạt động của UAV, lĩnh vực đang có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng còn thiếu cơ sở pháp lý tại Việt Nam.

Ông Trần Anh Tuấn đưa ra lời kêu gọi hành động cụ thể: phê duyệt của cấp có thẩm quyền kế hoạch phát triển LAE tại TP.HCM, thành lập tổ công tác công – tư chung trong quý IV/2025; ban hành luật chuyên biệt trước năm 2026; và cam kết đầu tư tư nhân hơn 1 tỷ USD giai đoạn 2026–2030 để phát triển hệ sinh thái LAE.

“Nếu Việt Nam giảm được 50% chi phí logistics nhờ ứng dụng drone và tăng 30% năng suất nông nghiệp nhờ nông nghiệp chính xác, đó sẽ là bước nhảy vọt về năng suất quốc gia", Ông Tuấn nhấn mạnh.