Thẻ "chết" tồn đọng trong ví
Trước khi dịch Covid-19 thúc đẩy sự phát triển của thanh toán không dùng tiền mặt, thanh toán thẻ vẫn là kênh chiếm tỷ trọng lớn nhất và phổ biến nhất, trong đó thẻ vật lý vẫn chiếm đa số.
Trong giai đoạn năm 2016-2018, các ngân hàng nổ ra cuộc đua phát hành thẻ, thi hành hàng loạt chính sách ưu đãi, miễn phí nhiều dịch vụ để khuyến khích người dùng mở thẻ. Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến hết năm 2018, tổng số lượng thẻ đã phát hành trên thị trường là 153 triệu thẻ, tăng hơn 53 triệu thẻ so với thời điểm cuối năm 2015.
Trong giai đoạn năm 2019-2022, số lượng thẻ đang lưu hành vẫn gia tăng trên 10 triệu thẻ mỗi năm. Tính đến cuối quý III/2023, số lượng thẻ nội địa đang lưu hành là hơn 102 triệu thẻ, thẻ quốc tế là 38,5 triệu thẻ.
Hậu cuộc đua phát hành thẻ, hầu hết mỗi người dùng trên 18 tuổi đều đã sở hữu cho mình nhiều hơn 1 thẻ ngân hàng (thẻ vật lý).
Anh Đặng Thanh Hùng (ngụ tại quận 7, TP. HCM) cho biết đang sở hữu 8 chiếc thẻ ngân hàng do mỗi lần đổi công ty lại được yêu cầu mở tài khoản tại một ngân hàng mới. Mỗi lần mở tài khoản là 1 lần được cấp thẻ ngân hàng. Lâu dần, số thẻ trong ví lại nhiều thêm.
"Tôi sử dụng chủ yếu dịch vụ ngân hàng qua ứng dụng trên điện thoại, thẻ hầu như không sử dụng. Do không huỷ tài khoản, tôi sợ thẻ ngân hàng nếu mất và lọt vào tay kẻ xấu sẽ ảnh hưởng tới tài chính cá nhân nên vẫn bảo quản tất cả thẻ trong ví", anh Hùng chia sẻ.
Chị Ngô thị Hoa (ngụ tại quận Long Biên, Hà Nội) cho biết đang sở hữu 6 thẻ ngân hàng các loại do bạn bè làm việc trong lĩnh vực ngân hàng nhờ mở thẻ để “chạy số". “Những thẻ này tôi đã mở từ nhiều năm trước, nhưng không thực sự có nhu cầu dùng nên chỉ để đó trong ví, chứ không dám vứt đi vì sợ lộ thông tin cá nhân vào tay kẻ xấu", chị Hoa cho biết.
Chị Hoa nói thêm, đã nhiều lần muốn xử lý hết những chiếc thẻ dư thừa. Chị lên mạng tìm phương thức huỷ thẻ nhưng phần lớn các ngân hàng đều chỉ hướng dẫn mở thẻ online, không hướng dẫn người dùng huỷ thẻ. Chị gọi điện lên tổng đài nhưng đường dây luôn bận.
Theo tìm hiểu của phóng viên, đối với thẻ ghi nợ, nhiều ngân hàng yêu cầu người dùng phải tới quầy giao dịch để tiến hành huỷ thẻ, trong khi một số ngân hàng khác có thể huỷ online thông qua ứng dụng ngân hàng điện tử.
Đối với thẻ tín dụng, người dùng bắt buộc phải tiến hành huỷ thẻ tại phòng giao dịch của ngân hàng để xác thực đã thanh toán đủ dư nợ, cũng như các loại phí mà thẻ tín dụng yêu cầu, trong đó một số ngân hàng yêu cầu người dùng thanh toán phí huỷ thẻ.
Thẻ "sống" mất chỗ đứng trong tiêu dùng?
Thẻ "chết" xếp trong ví như hàng tồn kho, còn số phận những chiếc thẻ vật lý đang lưu hành cũng không khá khẩm hơn là mấy.
Thẻ ngân hàng dạng vật lý hiện được sử dụng chủ yếu ở máy POS và cây ATM. Đối với máy POS, trong đợt thúc đẩy chuyển đổi thẻ từ sang thẻ chip, hầu hết các máy thanh toán POS đã được nâng cấp với chức năng thanh toán 1 chạm. Điều này vô tình tạo thêm “đất dụng võ" cho các ví điện tử như Samsung Pay, Google Wallet, Apple Pay. Theo đó, người dùng có thể sử dụng điện thoại, đồng hồ hay các thiết bị điện tử khác, thông qua các ví này để "1 chạm" và thanh toán tại máy POS.
Tại cây ATM, nhiều ngân hàng đã triển khai quét mã QR để sử dụng dịch vụ thay cho thẻ vật lý. Các thao tác sẽ được tiến hành song song giữa kênh ngân hàng số trên thiết bị điện tử và cây ATM.
Không những phải chia sẻ “miếng bánh" cho ví điện tử và mã QR, thẻ ngân hàng (thẻ vật lý) còn tồn tại một điểm yếu là không thể tiếp cận các giao dịch giá trị nhỏ, hay những giao dịch từ xa.
Đối với giao dịch giá trị nhỏ, mã QR đã "xâm chiếm" đến từng góc chợ, từng quán ăn, quán cà phê. Về phía người bán, việc trang bị mã QR để phục vụ cho việc thanh toán của khách hàng được cho là đơn giản hơn và tốn ít chi phí hơn so với việc sắm máy POS.
Đối với các giao dịch từ xa, xu hướng tiêu dùng đã thay đổi mạnh mẽ khi đại dịch Covid-19 diễn ra, hoạt động mua sắm online, mua sắm qua sàn thương mại điện tử lên ngôi và đạt giá trị giao dịch lớn.
Trong khi đó, thẻ vật lý không thể đáp ứng cho việc thanh toán các giao dịch này. Phương thức thanh toán được ưa chuộng khi mua sắm online là chuyển khoản, sử dụng ví điện tử, thẻ phi vật lý hoặc thanh toán tiền mặt.
Xu hướng chuyển đổi mới
Trong một thông báo vào tháng 6 vừa qua, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) đã điều chỉnh một số loại phí liên quan đến thẻ. Cụ thể, toàn bộ sản phẩm thẻ cá nhân trước đây được miễn phí kích hoạt thẻ tại quầy và phí gửi thẻ trực tiếp, thì sau ngày 1/7 sẽ thu phí 20.000 đồng/thẻ (chưa gồm VAT).
Đại diện Vietcombank cho biết, sự điều chỉnh này nhằm khuyến khích khách hàng giao dịch trên kênh số đồng thời giảm bớt chi phí cho khách hàng và xã hội, tiết kiệm thời gian và góp phần bảo vệ môi trường. “Đây là xu hướng chung của các ngân hàng trên thị trường nhằm điều hướng khách hàng sử dụng các sản phẩm thẻ trên kênh số, tạo sự thuận tiện và an toàn cho khách hàng”, ban lãnh đạo ngân hàng này cho hay.
Không chỉ Vietcombank, nhiều ngân hàng cũng ủng hộ xu hướng chuyển đổi này. Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển (BIDV) trong thời gian gần đây cũng phát đi những thông báo về việc khuyến khích mở thẻ điện tử (thẻ phi vật lý), hạn chế được việc phát hành thẻ vật liệu nhựa như trước đây.
Hay như Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) cũng áp dụng nhiều chính sách ưu đãi, miễn nhiều loại phí khi khách hàng mở thẻ tín dụng phi vật lý.
Chị H.S.A (ngụ tại quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), giao dịch viên của một ngân hàng cho biết phòng giao dịch của chị không áp chỉ tiêu đối với hoạt động phát hành thẻ trong nhiều năm nay, mà chỉ có chỉ tiêu mở tài khoản thanh toán, tài khoản số đẹp, ưu tiên các giao dịch trên kênh số.
Có thể thấy, trong cuộc cách mạng số hoá, thẻ vật lý không chỉ đứng trước sự cạnh tranh với các phương thức thanh toán số khác mà chính các ngân hàng - nhà phát hành thẻ cũng đang khuyến khích người dùng hạn chế việc phát hành thẻ vật lý.
