Trung Quốc ngừng thu mua, ‘thủ phủ’ tôm hùm bông lao đao

Cả trăm tấn tôm hùm bông bị ế

Nghề nuôi tôm hùm bông và tôm hùm xanh phát triển tại Khánh Hòa đã hàng chục năm nay. Vịnh Vân Phong được xem là "thủ phủ" tôm hùm của tỉnh Khánh Hòa với 35.000 lồng nuôi, trong đó hơn một nửa là tôm hùm bông.

Tôm hùm nuôi trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa chủ yếu được xuất sang thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, từ tháng 8 đến nay, đầu ra của tôm hùm bông gặp khó khăn vì phía Trung Quốc ngừng thu mua.

Nuôi tôm hùm bông phải bỏ chi phí, thời gian gấp đôi so với tôm hùm xanh nhưng giá bán loại hải sản này hiện chỉ ở mức khoảng 1,2 triệu đồng/kg, "ngang ngửa" giá tôm hùm xanh (1,1 triệu đồng/kg).

Ông Võ Văn Thái, Giám đốc Hợp tác xã nuôi trồng thủy sản – du lịch Vân Phong (huyện Vạn Ninh) cho biết, hợp tác xã có 32 xã viên.

Hiện cả hợp tác xã có khoảng 100 tấn tôm hùm bông đang đến kỳ xuất. Tuy nhiên, từ tháng 8 đến nay, Trung Quốc ngừng thu mua nên số tôm hùm này đang bị ứ đọng.

“Lý do họ nói mình không truy xuất nguồn gốc, giấy tờ này nọ... Người nuôi tôm hùm mua thực phẩm đến khi bán mới thanh toán tiền. Tuy nhiên, bây giờ không bán được tôm nên bà con xã viên rất điêu đứng”, ông Thái nói và mong muốn các cấp chính quyền địa phương và trung ương tìm cách, tạo điều kiện để bà con có thể tiêu thụ được tôm hùm bông.

Ông Phan Xuân Reo, người nuôi tôm hùm bông ở vịnh Vân Phong cho biết, 10 năm nuôi tôm hùm ông chưa thấy năm nào khó khăn như hiện nay, kể cả dịch Covid-19. Tôm hùm bông bây giờ chỉ được một số thương lái tới thu mua với số lượng nhỏ nên hàng ứ đọng rất nhiều. Trong khi đó, nếu tôm để lâu chất lượng giảm và tốn thêm chi phí thức ăn. 

Theo ông Reo, đầu năm, ông thả 3.000 con tôm giống vào 60 lồng, với chi phí hơn 570 triệu đồng, riêng tiền thức ăn cho tôm đến nay hơn 1,5 tỷ đồng. Nếu buôn bán thuận lợi, một mùa nuôi ông lãi hơn 700 triệu đồng. Bây giờ ao của ông Reo đang tồn gần 3 tấn tôm, nguy cơ lỗ hơn 1 tỷ đồng.

Không chỉ ở Khánh Hòa mà các vùng nuôi tôm hùm bông ở Phú Yên cũng vắng người mua.

Ông Lê Nguyên Quốc (trú, phường Hòa Xuân Nam, thị xã Đông Hòa, tỉnh Phú Yên) cho biết, gia đình thả nuôi 50 lồng tôm hùm bông. Vốn đầu tư con giống, thức ăn đến nay khoảng 2-3 tỷ đồng nhưng đến kỳ xuất bán lại không có người mua.

Theo ông Quốc, thời điểm trước tháng 8, tôm hùm bông có giá 1,7-1,8 triệu đồng/kg, nay chỉ còn 1-1,1 triệu đồng/kg đối với tôm loại 1, còn tôm loại 2 có giá dưới 1 triệu đồng.

"Với số tôm hiện tại, tôi ước tính thua lỗ gần 1 tỷ đồng", ông Quốc chia sẻ.

Tìm cách mở lại đường xuất khẩu

Ông Lê Bá Anh, Phó cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho biết, Trung Quốc chiếm 98-99% thị trường tôm hùm xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên trong 9 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu tôm hùm sang thị trường Trung Quốc chỉ đạt hơn 95 triệu USD, giảm hơn 46% so với cùng kỳ 2022.

Nguyên nhân khiến lượng tôm hùm bông xuất sang Trung Quốc giảm là tháng 5/2023, Trung Quốc ban hành luật về bảo vệ động vật hoang dã và danh mục các loài động vật hoang dã cần được bảo vệ, tôm hùm bông nằm trong danh sách này. Đến tháng 8/2023, việc xuất khẩu tôm hùm bông bị ngưng trệ do hải quan các cửa khẩu kiểm soát chặt tôm hùm bông nhập khẩu.

Cụ thể, Trung Quốc không nhập khẩu tôm hùm bông khai thác tự nhiên, chỉ nhập khẩu tôm hùm bông nuôi có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Nếu con giống được khai thác từ tự nhiên đưa vào nuôi cũng bị xem là sản phẩm tôm hùm tự nhiên.

Theo ông Anh, hiện Cục thủy sản đang trao đổi với Cục Ngư nghiệp Trung Quốc để làm rõ thêm danh mục đối tượng thủy sản quý hiếm, nguy cấp, phương thức kiểm soát của phía Trung Quốc để hướng dẫn vấn đề tôm hùm bông và chủ động với các loài thủy hải sản thuộc danh mục.

Ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho hay, tới đây, Bộ sẽ cùng với Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan đàm phán với phía Trung Quốc, tháo gỡ khó khăn trước mắt cũng như lâu dài cho tôm hùm bông.

Ông Phùng Đức Tiến đề nghị các địa phương hướng dẫn, tuyên truyền, vận động người nuôi tôm hùm thực hiện nghiêm quy định của pháp luật về thủy sản; chỉ đạo cơ quan chức năng, chuyên môn kiểm soát chặt việc nhập khẩu tôm hùm giống trên địa bàn; rà soát, kiểm tra, chứng nhận đủ điều kiện cơ sở nuôi tôm hùm, đặc biệt các cơ sở xuất khẩu tôm hùm bông.