Bí mật 'ngày hè vui vẻ': Ngành kinh doanh tỷ USD, 'móc hầu bao' bố mẹ giàu có

Vào một buổi chiều tháng 8 năm ngoái, cô Fang Qingqing nhận được một cuộc gọi mà không phụ huynh nào muốn – cậu con trai 12 tuổi của cô bị thương nặng và cần phải nhập viện. Người gọi cho cô là hướng dẫn viên trại hè nơi con trai cô đang tham gia.

Trại hè mà cô Fang gửi con mình đến nằm ở một vùng nông thôn gần thành phố Nam Kinh, Trung Quốc. Trại hè này được thiết kế cho trẻ em từ 9 – 12 tuổi trải nghiệm cuộc sống quân ngũ kéo dài trong một tuần. Mỗi ngày, các em sẽ thức dậy lúc bình minh, dọn phòng và tham gia vào một loạt hoạt động khắc nghiệt: đi bộ đường dài, học võ hay đấu quyền anh.

Những trại hè quân đội này đã trở nên cực kỳ phổ biến trong các gia đình trung lưu ở Trung Quốc trong những năm gần đây. Cũng giống như nhiều phụ huynh khác, cô Fang hy vọng trại hè này có thể giúp con trai mình “xây dựng tính cách và học được các kỹ năng quản lý cuộc sống hàng ngày của mình”.

Tuy nhiên, cô không thể lường trước được việc con trai mình sẽ gặp nạn ở trại hè quân đội. Vào ngày thứ hai tham gia, người hướng dẫn yêu cầu con trai cô Fang leo một bức tường cao bốn mét mà không có đồ bảo hộ. Cậu bé đã bị ngã gãy xương và phải nằm viện trong 3 tháng.

“May mắn là vụ tai nạn không để lại hậu quả vĩnh viễn. Thế nhưng, nó khiến tôi bị chấn động và có cái nhìn khác về trại hè”, cô Fang nói.

Thị trường trại hè tại Trung Quốc

Ngành công nghiệp trại hè của Trung Quốc tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm gần đây. Các bậc phụ huynh tin rằng những hoạt động bổ ích trong trại hè sẽ giúp con cái của họ trưởng thành hơn. Số khác lại xem như đây là “điểm cộng” trong hoạt động ngoại khóa, giúp những đứa trẻ dễ dàng nộp đơn vào các trường quốc tế.

Thị trường trại hè của Trung Quốc đã tăng gấp 5 lần trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2021, từ 20 tỷ NDT lên 100 tỷ NDT. Thị trường này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng gấp 4 lần vào năm 2028. Có khoảng 50.000 công ty cung cấp các khóa học trại hè ở Trung Quốc. Tuy nhiên, trên thực tế, con số này còn nhiều hơn nữa khi có không ít nhà cung cấp hoạt động “chui”, không giấy phép.

Sự trỗi dậy của thị trường trại hè một phần là do sự cạnh tranh khốc liệt trong hệ thống giáo dục của Trung Quốc. Các bậc phụ huynh Trung Quốc từ lâu đã coi mùa hè là giai đoạn quan trọng để con cái bứt tốc trước các bạn đồng trang lứa. Thay vì được nghỉ ngơi, xả hơi sau một năm học căng thẳng thì mùa hè lại là lúc nhiều học sinh ở Trung Quốc đổ xô tham gia các khóa học, các trại hè vì không muốn bị tụt lại ở phía sau.

Những người tổ chức trại hè đã đánh vào sự lo lắng của các phụ huynh bằng cách hứa hẹn sẽ giúp trẻ phát triển các kỹ năng cá nhân và xã hội. Những trải nghiệm trong các trại hè cũng được đưa vào hồ sơ của học sinh, giúp tăng cơ hội đi du học của họ.

“Một giáo viên từ trung tâm tư vấn du học của trường nói rằng việc tham gia các trại hè có thể giúp làm đẹp hồ sơ của học sinh trong mắt các trường học quốc tế vì người nước ngoài vốn dĩ đánh giá cao những trải nghiệm như vậy”, một phụ huynh có con tham gia trại hè quân đội cho hay.

Lách luật để tối ưu hóa lợi nhuận

Xiao Shuang, một người có hơn 10 năm kinh nghiệm trong ngành trại hè cho hay nhiều người trong ngành không thực sự hiểu rõ về trẻ em. Thứ họ nhìn thấy chỉ là lợi nhuận khổng lồ từ ngành này.

“Hầu hết các khóa học, trại hè đều được thiết kế để thu hút phụ huynh chứ không phải trẻ em – những đối tượng chính tham gia trải nghiệm. Các hoạt động trong trại hè thường vượt xa khả năng của trẻ em, chẳng hạn như đi bộ đường dài ở những khu vực nguy hiểm”, cô Xiao Shuang tiết lộ.

Thái độ hăng hái của cha mẹ cũng khiến một số trại hè trở nên đặc biệt nguy hiểm. Nhiều phụ huynh muốn các huấn luyện viên đẩy con mình đến giới hạn của chúng mà không ý thức được nguy cơ. “Giới hạn của mỗi người là khác nhau và không phải ai cũng có thể trạng phù hợp để tham gia các hoạt động luyện tập với cường độ cao”, một nhà quản lý trại hè cho hay.

Quy định trong ngành trại hè cũng khá lỏng lẻo và là cơ hội để nhiều công ty cung cấp trại hè “lách luật” nhằm tối ưu lợi nhuận. Theo quy định, các công ty cung cấp trại hè phải đăng lý với cơ quan công nghiệp và thương mại của Trung Quốc và thông báo về loại hoạt động mà họ đang tổ chức cũng như trình độ của các huấn luyện viên.

Thế nhưng nhiều công ty đã cố tình ỉm đi vấn đề này. Trước sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường, nhiều công ty đã lựa chọn thuê huấn luyện viên không có kinh nghiệm nhằm giữ chi phí thấp. Theo ước tính, có tới hơn 80% các trại hè hiện nay được dẫn dắt bởi những người không có bằng cấp phù hợp.

“Chi phí để thuê một huấn luyện viên có chứng chỉ đào tạo và kinh nghiệm sẽ tốn kém hơn những huấn luyện viên mới vào nghề. Và nhiều công ty chọn những người có ít kinh nghiệm hơn bởi họ tin rằng không phải lúc nào cũng gặp sự cố, tai nạn”, Bai – chủ một công ty chuyên tổ chức các hoạt động ngoài trời và trại hè ở Trung Quốc tiết lộ.

Những rủi ro tiềm ẩn

Vào năm 2021, một cậu bé 16 tuổi đã tử vong khi tham gia chuyến đi bộ đường dài trong 1 tuần qua sa mạc Tengger trong khóa trại hè. Nguyên nhân tử vong là do say nắng và kiệt sức. Hai trong số những người tổ chức trại hè đã bị đưa ra xét xử vì tội cẩu thả gây hậu quả nguy hiểm trong đầu năm nay.

Có không ít trường hợp trẻ em bị thương nặng khi tham gia các trại hè ở Trung Quốc. Theo cơ sở dữ liệu tư pháp của Trung Quốc, có tới 180 kết quả liên quan đến từ khóa “thương tích trong trại hè”, trong đó có tới 63% số vụ việc xảy ra từ năm 2018 đến nay.

Tuy nhiên, đây chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Nhiều trường hợp liên quan đến thương vong tại các trại hè được giải quyết riêng tư khi các công ty tổ chức tìm mọi cách để giấu nhẹm sự việc.

Cô Fang cho hay sau khi con trai cô gặp sự cố, phía ban tổ chức trại hè không ngần ngại đưa ra khoản tiền bồi thường không nhỏ. “Họ muốn giải quyết mọi chuyện một cách nhanh chóng để không làm gián đoạn kế hoạch kinh doanh của mình”, cô nói.

Zhang Beidi, một huấn luyện viên trại hè thừa nhận đây là cách làm của nhiều công ty trại hè khi có sự cố xảy ra. Bất cứ khi nào có trẻ em gặp sự cố, phản ứng đầu tiên của ban tổ chức là làm sao để mọi chuyện không bị rò rỉ ra ngoài.

“Họ sẽ nhắc nhở các nhân chứng không chia sẻ những gì đã thấy trên các nền tảng mạng xã hội để đảm bảo sự việc không bị lọt ra ngoài”, Zhang nói. Anh cũng đã từng chứng kiến một cậu bé bị va đập mặt vào vách núi và bê bết máu nhưng tất cả những gì người huấn luyện viên làm là nói chuyện và yêu cầu mọi người có mặt giữ kín mọi chuyện.