'Cao tốc Hà Nội – Thái Nguyên không đạt tiêu chuẩn cao tốc’

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản trả lời Bộ Giao thông vận tải về việc đề nghị góp ý Dự thảo Nghị định quy định về thu phí sử dụng đường bộ cao tốc.

Cao tốc chất lượng thấp nhưng vẫn phải nộp phí

Theo VCCI, hiện nay, Dự thảo hiện chưa có quy định về việc tạm dừng thu phí trong các trường hợp chất lượng dịch vụ không bảo đảm như ách tắc tại trạm thu phí (phải xả trạm) hoặc chất lượng đường xuống cấp, không bảo đảm tốc độ lưu thông hoặc tỷ lệ tai nạn giao thông tăng cao.

Các quy định về điều kiện và thủ tục thu phí (tại Điều 3 và Điều 4) mới chỉ phù hợp để áp dụng cho trường hợp bắt đầu thu phí, chứ không thể mở rộng để áp dụng cho trường hợp tạm dừng hoặc tiếp tục thu phí.

Phản ánh với VCCI, các doanh nghiệp đặc biệt lo ngại tình trạng chất lượng đường xuống cấp ảnh hưởng đến việc lưu thông của phương tiện nhưng vẫn phải nộp phí. Ví dụ, trong 11 tuyến cao tốc dự kiến thu phí, các doanh nghiệp phản ánh tuyến Hà Nội – Thái Nguyên nằm trong 07 tuyến cao tốc bị cảnh báo chưa đạt tiêu chuẩn an toàn đường cao tốc, trong đó từng xảy ra 15 vụ tai nạn giai thông từ năm 2022 đến tháng 10/2023 do mặt đường xuống cấp làm cho người điều khiển phương tiện giao thông bị mất lái.

Về lâu dài, chất lượng các tuyến đường có thể xuống cấp nếu không được duy tu, bảo trì thường xuyên, đặc biệt là các tuyến đường BOT khi hết thời hạn hợp đồng sẽ được bàn giao cho Nhà nước và tiếp tục được thu phí.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định về các trường hợp tạm dừng thu phí, trong đó có trường hợp do chất lượng đường xuống cấp, không bảo đảm tốc độ và an toàn cho phương tiện lưu thông.

Đồng thời, đề nghị bổ sung thêm quy định cho phép các chủ phương tiện, đặc biệt là các hiệp hội doanh nghiệp vận tải, có quyền giám sát chất lượng đường và kiến nghị đến cơ quan quản lý (Bộ Giao thông Vận tải hoặc UBND cấp tỉnh) về việc dừng thu phí khi chất lượng đường xuống cấp. Đề nghị bổ sung thêm quy định về một cơ chế độc lập nhằm kiểm tra chất lượng đường và quyết định dừng hoặc tiếp tục thu phí khi hiệp hội doanh nghiệp và cơ quan quản lý tuyến đường không thống nhất được.

Tính toán phí cao tốc chưa phù hợp

Về biểu mức phí sử dụng đường cao tốc Phụ lục của Dự thảo Nghị định hiện đã có quy định về mức phí chia theo loại phương tiện và chất lượng của tuyến đường. Theo đó, chất lượng của tuyến đường sẽ chia thành hai mức, gồm các tuyến đường đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn đường cao tốc quy định tại Luật Đường bộ 2024 và các tuyến đường không đáp ứng điều này (được xây dựng trước đó).

Tuy nhiên, theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, việc chia chất lượng đường như vậy vẫn chưa đầy đủ. Trên thực tế, chất lượng đường cao tốc có thể tương đối đa dạng về số lượng làn xe (4 làn, 6 làn, và nhiều hơn), về tốc độ tối đa cho phép (80km/h, 100km/h, 120km/h…) và tương lai sẽ có những con đường cao tốc chất lượng cao hơn.

Ví dụ, quy hoạch các tuyến cao tốc mở rộng quy mô làn xe của các tuyến Hồ Chí Minh – Trung Lương thành 8 làn; Mỹ Thuận – Cần Thơ, Quốc lộ 45 – Nghi Sơn – Diễn Châu, Vĩnh Hảo – Phan Thiết thành 6 làn; và Mai Sơn – Quốc lộ 45, Cam Lộ – La Sơn – Hòa Liên thành 4 làn xe hoàn chỉnh.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc việc phân loại mức phí chi tiết hơn căn cứ theo chất lượng tuyến đường như số làn xe và tốc độ tối đa cho phép lưu thông trên tuyến. Việc này sẽ giúp phản ánh chính xác giá trị dịch vụ và lợi ích nhận được từ từng tuyến đường cao tốc từ đó có mức phí tương ứng phù hợp.

Hiện tại, Dự thảo Nghị định không có quy định về lộ trình điều chỉnh biểu mức phí sử dụng đường cao tốc. Trong khi đó, nếu các tuyến đường này được chuyển nhượng quyền thu phí thì lại có quy định về việc tăng giảm mức phí tại Thông tư 55/2023/TT-BGTVT hướng dẫn loại hợp đồng O&M đường bộ cao tốc. Sự thiếu tương thích giữa các quy định pháp luật này có thể gây rủi ro cho nhà đầu tư muốn tham gia nhượng quyền thu phí đường cao tốc.

Do đó, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung các quy định về việc tăng giảm mức phí sử dụng đường cao tốc phù hợp với sự thay đổi của hoàn cảnh. Ví dụ, mức phí có thể tăng lên theo tỷ lệ trượt giá do lạm phát hoặc giảm xuống khi có ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước khi kinh tế gặp khó khăn.