‘Đào sâu’ khủng hoảng tại Alibaba: Ông lớn công nghệ Trung Quốc lạc lối như thế nào?

"Hồi chuông cảnh tỉnh" cho Alibaba

Không có gì làm nổi bật những vấn đề hiện tại của Alibaba hơn lời cảnh tỉnh đặc biệt từ Jack Ma, người sáng lập công ty tiên phong về thương mại điện tử của Trung Quốc vào năm 1999.

“Tôi tin chắc rằng Alibaba sẽ thay đổi và cải cách. Quay lại sứ mệnh và tầm nhìn của chúng ta, đại gia đình Alibaba cùng cố lên!”, tỷ phú Jack Ma viết trong một bài đăng trên blog nội bộ vào cuối năm ngoái. 

Lời kêu gọi của ông Ma dường như cho thấy tập đoàn công nghệ nổi tiếng nhất Trung Quốc đã mất phương hướng như thế nào. Từng là công ty có giá trị nhất châu Á, lần đầu tiên Alibaba đã bị đối thủ "đồng hương" PDD Holdings vượt qua về vốn hóa thị trường vào tháng 11 vừa qua. Cổ phiếu của công ty này đã giảm 75% so với mức đỉnh ba năm trước, sau khi công ty vừa thay đổi một loạt quy định, chiến lược và trong bối cảnh tinh thần nhân viên suy giảm.

Một người thân cận với ban lãnh đạo của Alibaba cho biết PDD vượt qua Alibaba “là một hồi chuông cảnh tỉnh thực sự cho Alibaba”.

Những người trong nội bộ công ty và các nhà phân tích cho rằng Alibaba cho đến nay đã thất bại trong cuộc đua với các đối thủ cạnh tranh mới và "hung hãn". Công ty này cũng không theo kịp sự phát triển của AI và tận dụng thế mạnh của mình trong thương mại điện tử trong nước để thành công ở các thị trường phương Tây.

Vào tháng 3, tập đoàn công nghệ này đã công bố ý định chia đế chế của mình thành sáu đơn vị để khai thác giá trị cổ đông và kích thích tăng trưởng trên toàn bộ doanh nghiệp.

Kế hoạch này ban đầu được các nhà đầu tư đón nhận và giá cổ phiếu của tập đoàn đã tăng 20% ​​trong những ngày sau khi công bố. Nhưng sự lạc quan của nhà đầu tư về nền kinh tế Trung Quốc đang mờ nhạt sau khi lệnh phong tỏa trong thời kỳ đại dịch kết thúc nhưng sự hồi phục thì vẫn rất chậm.

Alibaba thậm chí đã thành lập một nhóm chuyên gia công nghệ thông tin để xử lý cơ sở hạ tầng trong toàn tập đoàn sau khi đánh giá cho thấy các nhóm đang sao chép các chức năng giống nhau ở các đơn vị kinh doanh khác nhau.

Nhưng điều này sau đó đã bị hủy bỏ do tranh chấp quyền lực nội bộ, theo hai người quen thuộc với vấn đề này. “Đó là một tình huống tồi tệ và hỗn loạn. Nhiều người trong số những người cần bị sa thải có những người ủng hộ nội bộ và không thể dễ dàng sa thải”, giám đốc điều hành cho biết. 

Trong một ví dụ khác về tình trạng hỗn loạn nội bộ, một nhân viên tại DingTalk, nền tảng truyền thông doanh nghiệp của Alibaba, cho biết nhóm của họ đã bị đăng xuất khỏi mạng nội bộ của tập đoàn mà không báo trước, khiến họ không thể truy cập vào thông tin liên lạc nội bộ của Alibaba.

Cải tổ bộ máy

Một phần của cuộc cải cách là để Giám đốc điều hành mới Eddie Yongming Wu nắm quyền kiểm soát trực tiếp hoạt động kinh doanh thương mại điện tử cốt lõi của Alibaba, thay thế giám đốc điều hành lâu năm Trudy Dai.

Vào tháng 11, Alibaba chính thức tuyên bố sẽ từ bỏ kế hoạch phát triển hoạt động kinh doanh trên nền tảng đám mây, điều mà họ cho là rất quan trọng đối với sự tăng trưởng trong tương lai, và tạm dừng niêm yết đơn vị siêu thị của mình. Hiện chưa rõ điều gì đang xảy ra với 4 đơn vị còn lại.

Theo những người trong công ty, những đơn vị thua lỗ của công ty đã vận động hành lang để tiếp tục gắn bó. Nhiều nhân viên cho biết kế hoạch tách các doanh nghiệp khác đã bị hủy bỏ hoặc đang được xem xét.

Những người trong cuộc cho biết, các cuộc tranh giành quyền lực giữa đội ngũ lãnh đạo cũ do cựu giám đốc điều hành Daniel Zhang lãnh đạo và Wu, người đã tiếp quản ông vào tháng 9, đã làm trầm trọng thêm tình trạng hỗn loạn.

Vào tháng 3, công ty đã thông báo rằng ông Zhang sẽ đứng đầu mảng kinh doanh đám mây khi nó bị tách ra, nhưng vào tháng 9, ông Zhang đã bất ngờ từ chức. 

Một người của Alibaba Cloud cho biết sự ra đi của ông Zhang đồng nghĩa với việc nhiều người có liên quan đến vị lãnh đạo này có thể sẽ bị sa thải. Những người trong nội bộ Alibaba cho hay sự ra đi của giám đốc thương mại bộ phận đám mây Cai Yinghua vào tháng trước là một phần trong nỗ lực của ông Wu nhằm "thanh lọc" lại bộ phận kinh doanh.

Theo những người trong công ty, trước khi chia tách theo kế hoạch, căng thẳng đã gia tăng về việc các nền tảng thương mại điện tử Taobao và Tmall sẽ trả bao nhiêu cho hoạt động kinh doanh trên nền tảng đám mây cho các dịch vụ của mình nếu họ theo đuổi việc chia tách và hoạt động như một thực thể tài chính riêng biệt.

Doanh số bán hàng từ khách hàng bên ngoài đối với hoạt động kinh doanh trên nền tảng đám mây đã giảm trong quý III, cho thấy sự phụ thuộc của đơn vị vào doanh thu từ các bộ phận khác của tập đoàn.

“Việc tách đám mây được xử lý kém. Đáng lẽ Alibaba phải nghĩ đến các vấn đề như bảo mật dữ liệu và chuyển giá giữa Taobao và Cloud trước khi họ công bố điều đó", Robin Zhu, một nhà phân tích tại Bernstein cho biết.

Trong cuộc gọi đầu tiên với nhà đầu tư với tư cách là giám đốc vào tháng 11, ông Wu đã định vị hoạt động kinh doanh trên nền tảng đám mây là động lực tăng trưởng, trong thời kỳ mà ông gọi là “sự ra đời của kỷ nguyên AI”. Ông cam kết đầu tư vào công nghệ AI, nhưng các nhà phân tích hoài nghi rằng vị lãnh đạo mới này có thể vực dậy tốc độ tăng trưởng đang chậm lại của Alibaba Cloud hay không.

“Tăng trưởng đám mây của Alibaba phải đối mặt với nhiều trở ngại, bao gồm nhu cầu mờ nhạt của doanh nghiệp khu vực tư nhân, các SOE [doanh nghiệp nhà nước] ngày càng tìm cách hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ đám mây khu vực công như Huawei và ByteDance tự cung cấp khối lượng công việc trên nền tảng đám mây nội địa của mình,” ông Zhu cho biết. 

Hơn nữa, lời hứa đầu tư vào xây dựng thứ mà CEO Wu gọi là “sản phẩm mang tính cách mạng cho tương lai” đang mâu thuẫn với nỗ lực tăng giá cổ phiếu thông qua cổ tức và mua lại cổ phiếu. Vào tháng 11, Alibaba đã công bố cổ tức hàng năm đầu tiên trị giá 2,5 tỷ USD và cho biết họ còn lại 15 tỷ USD cho kế hoạch mua lại cổ phiếu trị giá 25 tỷ USD. 

Ông Kevin Xu, nhà đầu tư cơ sở hạ tầng đám mây tại Interconnected Capital, cho biết: “Alibaba đang gửi những tín hiệu lẫn lộn bằng kỹ thuật tài chính của mình.

“Đó là điều tồi tệ nhất của cả hai thế giới. Ngay cả những công ty công nghệ có lợi nhuận lớn như Alphabet và Amazon cũng không chia cổ tức vì họ nhìn thấy lộ trình tăng trưởng và đổi mới hơn nữa ở phía trước,” ông nói.

Tương lai của công ty liên kết fintech Ant, trong đó Alibaba giữ khoảng 33% cổ phần, cũng vẫn chưa rõ ràng, ba năm sau khi chính quyền tạm dừng đợt IPO trị giá 34 tỷ USD của công ty này như một phần của cuộc đàn áp Big Tech.

Theo những người thân cận với ban lãnh đạo, Ant vẫn đang chờ phê duyệt theo quy định để có được giấy phép nắm giữ tài chính, một bước quan trọng để theo đuổi đợt IPO khiêm tốn hơn ở Hồng Kông hoặc Trung Quốc.

Các chuyên gia cho rằng sự hỗn loạn trong quá trình tái cơ cấu cũng đã khiến Alibaba mất tập trung vào việc giải quyết “vấn đề cốt lõi” trong hoạt động kinh doanh mang lại lợi nhuận và tạo ra tiền mặt cao nhất là thương mại điện tử trong nước.

Ông Duncan Clark, người sáng lập và chủ tịch của công ty tư vấn BDA có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết Alibaba đang “mất thị phần vào tay Douyin [thuộc sở hữu của ByteDance] và cả PDD trong hoạt động kinh doanh chính của mình”.

“Alibaba đã đánh mất hào quang của mình với tư cách là người chơi thống trị, với những hiểu biết sâu sắc nhất về thị trường, người bán và người tiêu dùng”, ông Clark nhận định.

Xem thêm >> Trung Quốc tố Mỹ ‘bá quyền và bắt nạt’, cuộc chiến chip nóng càng thêm nóng