Kiểm toán Nhà nước chỉ ra lỗ hổng khiến người dân bị 'móc túi' khi mua xăng

Chia sẻ tham luận tại một hội thảo về quản lý thuế do Kiểm toán Nhà nước (KTNN), ông Nguyễn Anh Tuấn, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành VI, từ hoạt động kiểm toán doanh nghiệp nhà nước nói chung, trong đó có hoạt động kiểm toán nghĩa vụ thuế, những năm qua, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện và kiến nghị tăng thu ngân sách nhà nước với số tiền thuế truy thu từ các doanh nghiệp nhà nước nhà nước khá lớn.

Năm 2015, số thuế phải nộp tăng thêm vào ngân sách nhà nước là 2.162 tỷ đồng; năm 2016 là 1.453 tỷ đồng; năm 2017 là 1.770 tỷ đồng.

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn, các sai phạm xuất hiện ở hầu hết các sắc thuế. Trong đó, sai phạm tập trung ở thuế thu nhập doanh nghiệp, năm 2015 là 1.276 tỷ đồng, năm 2016 là 838 tỷ đồng, năm 2017 là 497 tỷ đồng. Còn với thuế giá trị gia tăng, số tiền sai phạm trong năm 2015 là 242 tỷ đồng, năm 2016 là 87 tỷ đồng, năm 2017 là 84 tỷ đồng. Với thuế tiêu thụ đặc biệt, số tiền sai phạm năm 2015 là 926 tỷ đồng, năm 2017 là 441 tỷ đồng. Cuối cùng, số tiền sai phạm ở thuế nhà đất năm 2015 là 75 tỷ đồng, năm 2016 là 12 tỷ đồng, năm 2017 là 266 tỷ đồng.

Các sắc thuế khác như thuế thu nhập cá nhân, thuế bảo vệ môi trường ... cũng tồn tại các sai sót, phải tăng thu nộp vào ngân sách nhà nước qua hoạt động kiểm toán.

Thực tế cho thấy, các văn bản, chính sách, pháp luật về thuế hiện còn nhiều bất cập, gây lúng túng cho doanh nghiệp trong áp dụng cũng như khó khăn đối với công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, kiểm toán nghĩa vụ nộp thuế. Các chính sách thuế hiện có điểm quy định chưa chặt chẽ, dẫn đến kẽ hở có thể lách luật, giảm nghĩa vụ với ngân sách nhà nước.

Lấy ví dụ điển hình là mặt hàng xăng, dầu, Kiểm toán trưởng Nguyễn Anh Tuấn cho biết, Theo quy định tại Khoản 1, Điều 2, Nghị định 100/2016/NĐ-CP thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ được tính dựa trên giá do cơ sở sản xuất, cơ sở nhập khẩu (đầu mối) bán ra.

Tuy nhiên, mức thuế tiêu thụ đặc biệt xăng dầu cơ cấu trong giá cơ sở do Bộ Công thương tính toán và ban hành từng kỳ cụ thể (công văn điều hành kinh doanh xăng dầu) kể từ ngày 19.8.2016 lại được xác định theo giá bán lẻ.

“Vấn đề trên dẫn đến thực trạng người tiêu dùng đóng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng xăng theo giá bán lẻ khi mua xăng của các đại lý, thương nhân phân phối, thương nhân nhượng quyền bán lẻ thuộc hệ thống phân phối của đầu mối, nhưng thực tế thuế TTĐB chỉ được đóng vào ngân sách nhà nước theo giá bán buôn là giá đầu mối bán cho các đại lý, thương nhân phân phối, thương nhân nhượng quyền bán lẻ, phần thuế tiêu thụ đặc biệt chênh lệch giữa 2 phương pháp tính, tương ứng với chênh lệch giá bán buôn và giá bán lẻ, chưa được nộp vào ngân sách nhà nước”, ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết.

Đối với thuế nhập khẩu trong cơ cấu điều hành giá xăng dầu, Kiểm toán trưởng Nguyễn Anh Tuấn cho hay, giá xăng dầu được quản lý điều hành thông qua giá cơ sở do Liên Bộ (Bộ Tài chính, Bộ Công thương) công bố.

Căn cứ trên giá cơ sở, các thương nhân đầu mối sẽ quyết định giá bán lẻ xăng dầu của mình. Thuế suất thuế nhập khẩu là một yếu tố cấu thành trong công thức tính giá cơ sở của Liên Bộ. Song qua hoạt động kiểm toán phân tích đánh giá các yếu tố cấu thành giá thực tế tại các đầu mối xăng dầu cho thấy: Khi đơn vị được hưởng thuế suất thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt thì thuế suất thuế nhập khẩu thực tế áp dụng tại các doanh nghiệp đầu mối thấp hơn thuế suất nhập khẩu xăng dầu trong công thức tính giá cơ sở của Liên Bộ, đặc biệt đối với dầu DO có C/O form D và xăng cóC/O form KV (khi xăng dầu có xuất xứ hàng hóa theo mẫu D/KV được hưởng ưu đãi thuế suất theo hiệp định thương mại hàng hóa).

“Đây là nhân tố tác động chính làm giá cơ sở thực tế tại đơn vị thấp hơn giá cơ sở do liên Bộ Tài chính - Công thương điều hành để tạo nên một khoản thặng dư cho các đơn vị đầu mối kinh doanh xăng dầu chỉ trong giai đoạn 2015-2016, khoản thặng dư từ chênh lệch thuế nhập khẩu khác nhau này có giá trị là 4.809 tỷ đồng”, Kiểm toán trưởng Nguyễn Anh Tuấn đánh giá.