Mô hình tư vấn độc lập: Bước chuyển mình của ngành tư vấn tài chính Việt Nam
Nguyễn Thanh Minh, CEO One Second Việt Nam -
03/08/2023 16:02 (GMT+7)
(VNF) - Nhiều nhân viên tư vấn tài chính là “thủ phạm” gây thiệt hại cho khách hàng vì lợi ích của bản thân, nhưng cũng là nạn nhân của một ngành tư vấn tài chính đang có quá nhiều bất cập. Xung đột lợi ích đang lên đến đinh điểm, nguy cơ gây rối loạn thị trường tài chính Việt Nam.
Trong năm 2022, chúng ta đã nghe nhắc đến nhiều vụ việc tiêu cực trên thị trường tài chính Việt Nam, như vụ việc trái phiếu Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, việc lừa đảo biến tiền gửi tiết kiệm thành bảo hiểm, hoặc các vụ việc cho vay với lãi suất “cắt cổ” và đòi nợ theo kiểu giang hồ. Tất cả những bất cập này đang gây hệ lụy tiêu cực cho cuộc sống của người dân và tiềm ẩn nguy cơ rối loạn an ninh, trật tự xã hội.
Với một quốc gia mà dân số trung lưu sẽ đạt 50 triệu người vào năm 2050 (theo World Bank), GDP đang tăng trưởng cao liên tục trong dài hạn ở mức 5-7%/năm, GDP đầu người đã tiệm cận mức 4.000 USD thì nhu cầu đầu tư, tích lũy và bảo vệ tài chính bản thân và gia đình là rất lớn. Với định hướng của Chính phủ đến năm 2030 có 10% dân số đầu tư chứng khoán, thị trường trái phiếu đạt 58% GDP, 18% dân số tham gia bảo hiểm nhân thọ, cùng với đó, chiến lược tài chính toàn diện của Chính phủ đặt kế hoạch đến năm 2025 có 70% người trưởng thành có lịch sử tín dụng tại các tổ chức tín dụng, rõ ràng, chúng ta đang có những mục tiêu rất cụ thể và mạnh mẽ.
Trong những câu chuyện lừa đảo, tiêu cực mà các cơ quan quản lý phanh phui thời gian qua không chỉ có những người giàu có, mà trong đó có hàng trăm, hàng nghìn người dân lao động. Họ tin tưởng vào hệ thống tài chính Việt Nam, vào các doanh nghiệp kinh doanh ngành dịch vụ tài chính Việt Nam và gửi gắm phần lớn, thậm chí là toàn bộ tài sản tích góp cả đời cho các doanh nghiệp này. Tuy nhiên, đổi lại, họ nhận được về sự lừa dối – thứ đã cắm rễ từ trong chính mô hình hoạt động đầy bất cập đã tồn tại hàng chục năm nay trên thị trường tài chính Việt Nam.
Nguyên nhân đến từ đâu?
Thị trường tài chính Việt Nam bắt đầu ghi dấu ấn đậm nét vào năm 1998 khi thị trường chứng khoán Việt Nam ra đời, cùng với sự phát triển của Luật Bất động sản 1993 và Luật Bảo hiểm năm 2000, đã đánh dấu chặng đường mới phát triển mạnh mẽ của thị trường tài chính. Các định chế tài chính trong và nước ngoài hoạt động tại Việt Nam bắt đầu phát triển nhanh về số lượng và trải rộng khắp các ngành như: Ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm và bất động sản.
Cùng với sự phát triển nhanh về số lượng các công ty, định chế trong các mảng liên quan đến tài chính, là sự gia tăng nhanh chóng về số lượng người làm nghề “tư vấn tài chính”. Đến cuối năm 2022, Việt Nam có 274 nghìn nhân viên ngân hàng, 730 nghìn đại lý bảo hiểm, 300 nghìn nhân viên môi giới bất động sản và có cả trăm nghìn nhân viên tư vấn chứng khoán hoạt động trên thị trường.
Tuy nhiên, có hai yếu tố đáng bàn, đó là chất lượng của người làm tư vấn và sự xung đột lợi ích giữa nhân viên tư vấn với khách hàng. Trong đó, yếu tố xung đột lợi ích giữa nhân viên tư vấn và khách hàng (người sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính) hiện đang rất nhức nhối và chưa được chú trọng giải quyết.
Ví dụ, một nhân viên tư vấn bảo hiểm nhân thọ có thể kiếm được 60-70% hoa hồng từ việc bán một sản phẩm bảo hiểm cho khách hàng A. Giả dụ, khách hàng A đóng số phí bảo hiểm năm đầu là 40 triệu đồng thì nhân viên tư vấn bảo hiểm sẽ nhận được 24 triệu đồng (tương đương 60% hoa hồng). Thế nhưng, khách hàng A lại là một cá nhân không có người phụ thuộc, nghĩa là theo lý thuyết về tài chính cá nhân, A không cần mua bảo hiểm nhân thọ. Như vậy, A đã chi ra một khoản tiền không đáng chi còn nhân viên tư vấn bảo hiểm thì được lợi 24 triệu đồng tiền hoa hồng bán hàng. Việc nhân viên tư vấn bảo hiểm được lợi nhưng khách hàng lại chịu thiệt chính là biểu thị cho sự xung đột lợi ích.
Việt Nam cần phát triển mô hình tư vấn tài chính độc lập
Sự xung đột này tồn tại ở cả môi trường tư vấn ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm và bất động sản. Có 2 nguyên nhân dẫn đến điều này. Thứ nhất, các định chế như công ty chứng khoán, bảo hiểm, ngân hàng và bất động sản luôn sản xuất ồ ạt các sản phẩm tài chính và ép chỉ tiêu bán hàng đối với nhân viên. Thứ hai, giao chỉ tiêu nhiều, nhưng việc đào tạo kiến thức và kỹ năng tư vấn gần như là “cho có”. Rất nhiều định chế chỉ tập trung đào tạo kỹ năng bán hàng, “múa môi cho dẻo” để thuyết phục khách hàng bằng tình cảm, thay vì tư vấn bằng kiến thức để khách hàng thực sự nhận ra tầm quan trọng của các sản phẩm tài chính mà họ cần. Nhiều nơi thậm chí không dám đào tạo quá kỹ vì sợ nhân viên hiểu ra vấn đề sẽ không bán hàng nữa; chẳng hạn như câu chuyện SCB – Vạn Thịnh Phát, nếu nhân viên thực sự hiểu về trái phiếu doanh nghiệp thì sẽ có rất nhiều người từ bỏ việc “đánh lận con đen”, lừa dối khách hàng để bán được trái phiếu.
Thực ra, nhiều nhân viên tư vấn tài chính cũng chính là nạn nhân của một ngành tư vấn tài chính đang có quá nhiều bất cập. Xung đột lợi ích đang lên đến đinh điểm, nguy cơ gây rối loạn thị trường tài chính. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào căn bệnh này và đưa ra cách chữa trị.
Mô hình tư vấn độc lập: Con đường không thể không đi
1940 là năm thay đổi chất lượng của ngành tư vấn tài chính tại Mỹ, khi đạo luật Cố vấn đầu tư ra đời sau giai đoạn các nhà tư vấn đầu tư tài chính tại Mỹ cung cấp hoạt động tư vấn rất tự phát và gây nhiều tác hại cho người dân Mỹ. Điểm đáng chú ý và là sự tiến bộ vượt bậc của Đạo luật Cố vấn đầu tư là “Tiêu chuẩn ủy thác”. Đây là tiêu chuẩn buộc một nhà tư vấn đầu tư phải hành động vì lợi ích khách hàng, đặt lợi ích khách hàng lên trên hết. Các cố vấn phải tư vấn cho khách hàng các khoản đầu tư một cách tốt nhất, với chi phí thấp nhất. Sau này, vào năm 1970, tiêu chuẩn về nhà tư vấn hoạch định tài chính cá nhân ra đời một lần nữa khẳng định vai trò của tiêu chuẩn ủy thác đối với tất cả người làm nghề tư vấn tài chính, ở tất cả các phân ngành chứ không chỉ riêng ngành đầu tư.
Giả dụ, một tư vấn viên hoạt động với tiêu chuẩn ủy thác và có một khách hàng A tìm đến để sử dụng sản phẩm gửi tiết kiệm. Người tư vấn đó nhất định sẽ phải tư vấn một danh sách sản phẩm gửi tiết kiệm tốt nhất với chi phí thấp nhất. Ví dụ có 3 sản phẩm gửi tiết kiệm tại BIDV với lãi suất 6%/năm, gửi tiết kiệm tại MB với lãi suất 7%/năm, gửi tiết kiệm tại VIB với lãi suất 7,2%/năm thì rõ ràng một người hoạt động với tiêu chuẩn ủy thác, đặt lợi ích khách hàng lên trên hết, sẽ phải tư vấn khách hàng A gửi tiết kiệm tại VIB với lãi suất 7,2%/năm. Tuy nhiên trên thực tế, nhân viên làm việc tại ngân hàng BIDV chắc chắn sẽ không bao giờ dám tư vấn khách hàng của mình gửi tiết kiệm tại VIB.
Khách hàng muốn được làm việc theo tiêu chuẩn ủy thác thì chỉ có thể gặp tư vấn viên độc lập tại các công ty tư vấn độc lập. Một công ty tư vấn độc lập sẽ là công ty không bán bất kỳ một sản phẩm tài chính nào. Họ sẽ lọc và lựa chọn ra sản phẩm tài chính tối ưu nhất trên thị trường để đề xuất cho khách hàng. Đổi lại, họ thu phí tư vấn. Phần lớn tư vấn viên tại Việt Nam sống bằng phí hoa hồng (commission fee), thị trường đang hoàn toàn thiếu đi cơ chế thu phí tư vấn (consultant fee) để các tư vấn viên được làm việc độc lập, không gây xung đột lợi ích với khách hàng.
Hiện nay, thị trường tư vấn tài chính tại Mỹ quản lý tài sản của hơn 60 triệu khách hàng. Đây là mô hình phát triển tất yếu của tất cả các thị trường, và Việt Nam theo thời cuộc cũng sẽ phải đi theo xu hướng đó. Đây là con đường không thể không đi, là cột mốc chuyển mình về chất của ngành tư vấn tài chính Việt Nam, góp phần thúc đẩy thị trường tài chính phát triển ngày càng lành mạnh, bền vững.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho giai đoạn tới, bài toán nguồn vốn đang trở thành vấn đề sống còn. Khi hệ thống ngân hàng đã tiệm cận giới hạn mở rộng tín dụng, việc phát triển mạnh mẽ thị trường vốn - đặc biệt là thị trường chứng khoán - được xem là chìa khóa để tạo dư địa tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.
(VNF) - Hướng tới xây dựng một cơ chế thị trường vốn dành riêng cho cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo, Việt Nam đang trong quá trình chuẩn bị để hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp - một bước đi được đánh giá là quan trọng nhằm hoàn thiện chu trình đầu tư mạo hiểm từ nguồn vốn đầu vào đến điểm thoái vốn (exit) cho nhà đầu tư.
(VNF) - Đề cập tới mối quan hệ giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI cho rằng, hiện nay chúng ta đang yêu cầu các hộ kinh doanh quy mô lớn phải thực hiện sổ sách, kê khai thuế phức tạp như doanh nghiệp. Nếu đã phải làm y hệt như vậy thì chuyển thành doanh nghiệp còn hơn. Do đó, cần sửa luật để tạo ra một mô hình trung gian, tạm gọi là “doanh nghiệp hộ kinh doanh”.
(VNF) - Năm 2025, giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, Việt Nam nổi lên như điểm đến hấp dẫn của dòng vốn FDI và quỹ đầu tư toàn cầu. Không chỉ duy trì đà tăng trưởng FDI mạnh mẽ, Việt Nam còn trở thành "cường quốc ASEAN" trong mắt nhà đầu tư quốc tế.
(VNF) - Theo đại biểu Tạ Đình Thi, việc ban hành cơ chế, chính sách đặc thù cho Thủ đô cần tập trung vào các lĩnh vực chiến lược nơi Hà Nội có lợi thế, nhằm tháo gỡ điểm nghẽn thể chế và tạo động lực phát triển bền vững, lan tỏa.
(VNF) - Ông Nguyễn Hồ Ngọc - Giám đốc đào tạo ATC Academy cho rằng, "mốc 500 triệu hiện nay chỉ thực sự phù hợp với các ngành có biên lợi nhuận rất cao. Nếu chỉ nhìn vào mức doanh thu mà không nhìn vào tỷ suất lợi nhuận, chính sách sẽ nặng tay với nhóm biên lợi nhuận thấp và nhẹ tay với nhóm biên lợi nhuận cao".
(VNF) - Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một siêu đô thị biển quy mô 20 – 25 triệu dân vào năm 2050. Siêu đô thị này có thể đóng góp GDP vùng từ 700 đến 1.000 tỷ USD, trở thành "cực tăng trưởng thế kỷ" mới của châu Á, đủ sức tương tác với các trung tâm hàng đầu như Singapore, Seoul hay Tokyo.
(VNF) - Tiêu dùng của người dân chiếm gần 64% GDP đang suy yếu, kéo theo niềm tin giảm mạnh. Trong bối cảnh xuất khẩu bấp bênh, đầu tư công chậm giải ngân, các chuyên gia cảnh báo: muốn đạt tăng trưởng 10%, Việt Nam phải khơi thông túi tiền và củng cố niềm tin tiêu dùng của dân.
(VNF) - Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, tăng trưởng 10% trở lên theo Nghị quyết của Quốc hội hay một con số khác cũng được nhưng cần phải thay đổi, đừng làm theo cách cũ.
(VNF) - Sau một năm triển khai, VIFTA đã bước đầu phát huy hiệu quả, song quá trình tận dụng ưu đãi cho thấy các ngành hàng vừa có thuận lợi, vừa phát sinh vướng mắc, đòi hỏi giải pháp phù hợp để khai thác hiệu quả hơn trong thời gian tới.
(VNF) - Theo các chuyên gia, muốn đạt tăng trưởng 10%/năm, Việt Nam cần một hệ thống tín dụng tăng tốc chưa từng có, với quy mô tín dụng dự kiến tăng gấp đôi trong 5 năm.
(VNF) - Theo TS Lê Xuân Nghĩa, nói người dân tích trữ vàng gây hại cho nền kinh tế là thiếu cơ sở. Đồng thời, không thể yêu cầu người dân “đừng mua vàng” bằng những khẩu hiệu suông.
(VNF) - TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, hiện còn quá nhiều đầu mối doanh nghiệp nhà nước (DNNN), vai trò chưa tương xứng, nói là chủ đạo nhưng chưa cho nhóm này phát triển. Do đó, ông Cung kiến nghị tái cơ cấu, chỉ cần dưới 100 nhưng quy mô tăng gấp 10 – 15 lần.
(VNF) - Kỳ họp thứ 10 - kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XV chính thức được khai mạc từ cuối tháng 10. Đây là kỳ họp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, vừa là bước tổng kết một nhiệm kỳ nhiều đổi mới, dân chủ, trách nhiệm và hiệu quả, vừa là sự chuẩn bị cho chặng đường của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.
(VNF) - Quá trình M&A trong lĩnh vực giáo dục không chỉ là vấn đề tài chính mà còn đòi hỏi sự nhạy bén trong quản trị văn hóa và vận hành. Đây là bài học mà ông Punendu Sharma, Giám đốc đầu tư (CIO) của EQuest Education Group, rút ra sau nhiều năm tham gia các thương vụ M&A tại Việt Nam.
(VNF) - Quỹ đất xanh tại các thành phố lớn đang dần thu hẹp, đặt ra thách thức với các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance đã có cuộc trò chuyện với bà Lê Nguyễn Trung Nguyên – Tổng giám đốc Hệ thống Giáo dục Victoria School về cách tiếp cận mô hình xanh, các cân nhắc về chi phí và vận hành, cũng như những khó khăn thực tế khi áp dụng tại môi trường đô thị Việt Nam.
(VNF) - Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đặt mục tiêu tăng trưởng GDP bình quân 10%/năm giai đoạn 2026–2030 – một tham vọng rất lớn trong bối cảnh mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ và FDI đã cạn dư địa. Các chuyên gia nhấn mạnh, muốn đạt được mục tiêu này, Việt Nam phải chuyển sang tăng trưởng dựa trên việc tăng năng suất và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - TS Nguyễn Minh Cường cho rằng khi bàn về việc xây dựng trung tâm tài chính, cần đặt vấn đề trong bối cảnh: Liệu đây có phải là bước phát triển tiếp theo sau giai đoạn tự do hóa thương mại? Trung tâm tài chính có thể trở thành xuất phát điểm và động lực để thúc đẩy quá trình tự do hóa tài chính hay không?
(VNF) - Việt Nam đang hoàn thiện thể chế để thúc đẩy thương mại hóa tài sản trí tuệ, coi tri thức và công nghệ là động lực tăng trưởng mới và bền vững. Để làm điều đó, việc tạo hành lang pháp lý rõ ràng sẽ mở 'đường băng' đưa kết quả nghiên cứu và sáng tạo từ phòng thí nghiệm ra thị trường, thúc đẩy nền kinh tế tri thức.
(VNF) - Theo các chuyên gia, hiện tại là giai đoạn "vàng" để doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA). Tuy nhiên, các quy định mới của EU về phát triển bền vững và bảo hộ thương mại đòi hỏi doanh nghiệp phải chủ động thích ứng, nếu không muốn bỏ lỡ lợi thế mà EVFTA mang lại.
(VNF) - Cơ chế Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp tham gia vào các dự án lớn không chỉ mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc xây dựng xây dựng đội ngũ doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh mà còn mở ra cơ hội để nâng cao năng lực nội sinh cho nền kinh tế.
(VNF) - Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, trí tuệ nhân tạo (AI) phải đi trong một “hành lang hẹp” giữa hỗn loạn và kiểm soát, giữa tự do và nỗi sợ hãi. Nhiệm vụ của chúng ta là định hướng bằng sự khôn ngoan và trách nhiệm. Một nhà nước mạnh phải bảo vệ những giá trị nhân văn, trong khi một xã hội cởi mở phải khuyến khích sáng tạo và đối thoại.
(VNF) - TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện nghiên cứu và quản lý kinh tế trung ương
(CIEM) cho rằng, nếu không có đột phá mạnh mẽ về thể chế và nâng cao năng suất, chất lượng,
nền kinh tế Việt Nam sẽ khó thoát khỏi vòng luẩn quẩn tăng trưởng theo chiều rộng.
(VNF) - Bà Đào Thị Thu Thủy, Giám đốc chương trình MBA, Chánh văn phòng Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) khẳng định, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò trung tâm trong hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Việt Nam hướng tới trong những thập niên tới, nhờ vàosức mạnh của động lực nội sinh, tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn
và sức cạnh tranh ngày càng gia tăng.
(VNF) - TS. Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng ADB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thay đổi mô hình tăng trưởng, bởi mô hình dựa nhiều vào mở rộng nguồn lực đã bộc lộ hạn chế. Để duy trì tốc độ tăng trưởng cao và bền vững, nền kinh tế cần chuyển dịch sang hướng chú trọng hiệu quả và đổi mới sáng tạo.
(VNF) - Ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương cho rằng, với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số được đặt ra cho giai đoạn tới, bài toán nguồn vốn đang trở thành vấn đề sống còn. Khi hệ thống ngân hàng đã tiệm cận giới hạn mở rộng tín dụng, việc phát triển mạnh mẽ thị trường vốn - đặc biệt là thị trường chứng khoán - được xem là chìa khóa để tạo dư địa tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế Việt Nam.
(VNF) - Sau 5 tháng tạm ngưng hoạt động để nâng cấp, sửa chữa, sân bay Vinh sẽ khai thác trở lại vào ngày 19/12 với diện mạo mới và "điểm nhấn" công nghệ hiện đại giúp hành khách có trải nghiệm tốt hơn.
