NĐT chứng khoán phái sinh 'còng lưng' vì thuế: Kiến nghị mức thuế TNCN riêng

Tại tờ trình Chính phủ đề nghị xây dựng dự án Luật thuế thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài chính đã có đề xuất về việc rà soát sửa đổi, bổ sung quy định đối với thu nhập của cá nhân từ hoạt động kinh doanh chứng khoán phái sinh.

Về lý do đề xuất, Bộ Tài chính cho hay, Khoản 4 Điều 3, Điều 13, Khoản 2 Điều 21, Điều 23 Luật thuế thu nhập cá nhân quy định thu nhập từ chuyển nhượng vốn, bao gồm: Thu nhập từ chuyển nhượng phần vốn trong các tổ chức kinh tế; thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán; thu nhập từ chuyển nhượng vốn dưới các hình thức khác.

Đối với hoạt động chuyển nhượng chứng khoán, thu nhập chịu thuế được xác định là giá chuyển nhượng từng lần nhân với thuế suất 0,1%.

“Mặc dù Luật Chứng khoán năm 2019 quy định chứng khoán bao gồm cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán phái sinh và các loại chứng khoán khác nhưng thực tế có sự khác biệt về bản chất giữa chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh”, Bộ Tài chính nêu vấn đề.

Cụ thể, giá trị của chứng khoán phái sinh phụ thuộc vào giá trị của một hoặc nhiều loại tài sản cơ sở; nhà đầu tư nắm giữ chứng khoán phái sinh không được hưởng các quyền cổ đông như khi nắm giữ chứng khoán cơ sở. Trên thị trường phái sinh không diễn ra các giao dịch chuyển nhượng toàn bộ giá trị giao dịch và chuyển giao tài sản từ bên bán cho bên mua như thị trường cơ sở. Việc thanh toán chuyển giao giữa các nhà đầu tư chỉ là giá trị chênh lệch giá (lãi/lỗ).

Bộ Tài chính đánh giá, thời gian qua, với sự hoàn thiện về khung khổ pháp lý, thị trường chứng khoán phái sinh trong nước đã có sự phát triển nhanh trên nhiều mặt, bao gồm cả quy mô giao dịch, các loại hình công cụ giao dịch và thị trường chứng khoán phái sinh đã trở thành một bộ phận quan trọng của thị trường chứng khoán Việt Nam. Do vậy, cần nghiên cứu bổ sung quy định riêng về thuế thu nhập cá nhân đối với chứng khoán phái sinh để đảm bảo phù hợp với thực tiễn cũng như đặc thù của hoạt động này, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế cũng như cơ quan thuế trong quá trình tổ chức thực hiện.

Bộ Tài chính cũng cho biết thêm, kinh nghiệm quốc tế cho thấy các nước đều dần chuyển sang đánh thuế dựa trên thu nhập thực đối với chứng khoán phái sinh, chẳng hạn như Anh, Pháp, Đức, Luxembourg, Mỹ, Úc, Nhật Bản, Canada, Thái Lan.

Theo tìm hiểu của VietnamFinance, tại Hàn Quốc – nơi mở cửa thị trường phái sinh từ năm 1996 - đã miễn thuế giao dịch suốt 20 năm, sau đó chỉ áp dụng mức thu 0,001% trên giá trị giao dịch. Tại Thái Lan, thuế giao dịch chứng khoán phái sinh được miễn đối với nhà đầu tư cá nhân, riêng nhà đầu tư tổ chức nước ngoài chỉ bị đánh thuế trên thặng dư vốn.

Tại Đài Loan, thuế suất trên thị trường phái sinh thấp hơn 150 - 600 lần so với thuế suất trên thị trường cơ sở. Trong khi đó, Ấn Độ áp dụng thuế suất ở mức 0,01% đối với hợp đồng tương lai; 0,05% với phí quyền chọn và 0,125% khi thực hiện quyền.

Nhà đầu tư chứng khoán phái sinh “oằn mình” vì các loại thuế, phí

Khi giao dịch phái sinh, ngoài thuế thu nhập thu nhập cá nhân theo quy định hiện hành, nhà đầu tư cần trả nhiều loại phí phát sinh mỗi khi đóng/mở vị thế.

Thứ nhất là phí giao dịch chứng khoán phái sinh được tính dựa trên giá trị giao dịch. Phí này được áp dụng theo quy định của công ty chứng khoán nơi bạn giao dịch phái sinh. Mỗi công ty chứng khoán áp dụng một mức phí khác nhau và tùy từng thời điểm sẽ có các chương trình ưu đãi. Trên thị trường hiện nay, mức phí này dao động 1.000 - 4.000 đồng/hợp đồng.

Thứ hai là phí giao dịch nộp cho Sở giao dịch chứng khoán, do các công ty chứng khoán thu hộ. Loại phí này thu theo số lượng hợp đồng khớp lệnh theo ngày. Mức phí giống nhau với mọi công ty chứng khoán: 2.700 đồng/hợp đồng tương lai chỉ số, 4.500 đồng/hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ.

Thứ ba là các loại phí trả Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán (VSD), cũng do các công ty chứng khoán thu hộ, bao gồm phí quản lý vị thế 2.550 đồng/hợp đồng/ngày và phí quản lý tài sản ký quỹ tính theo tỷ lệ 0,0024% giá trị tài sản ký quỹ mỗi tháng, với mức tối thiểu 100.000 đồng và tối đa 1.600.000 đồng.

Thứ tư là phí nộp/rút tiền ký quỹ phái sinh. Đối với hoạt động nộp và rút tiền ký quỹ, nhà đầu tư cần trả phí 5.500 đồng/thao tác. Như vậy, một vòng giao dịch bao gồm nộp và rút sẽ tốn tổng cộng 11.000 đồng.

Ngoài ra, một số công ty chứng khoán còn có thể thu thêm các khoản phí khác như phí giao dịch qua đêm hoặc phí đáo hạn hợp đồng.

Lâu nay, chi phí giao dịch chứng khoán phái sinh ở thị trường Việt Nam được cho là khá “đắt đỏ” so với nhiều thị trường, cũng như so với mức độ phát triển ban đầu của thị trường mà ở đó lẽ ra nên có cơ chế ưu đãi về phí, thuế để thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia, trước khi tính đến tăng các mức thu này.